Search Results

Xin chào các bạn! Hôm nay, tôi rất vui mừng thông báo chính thức việc được bổ nhiệm làm Country Director of Genesia Ventures Vietnam (tạm dịch: Giám đốc quốc gia Genesia Ventures Việt Nam). Nhân dịp đặc biệt này, tôi có một vài dòng tâm huyết muốn được chia sẻ tới mọi người. Thật ra thông tin tôi được bổ nhiệm này đã được thông báo nội bộ trong quỹ chúng tôi từ cuối Q3 năm ngoái. Khi đó, chúng tôi không vội công bố thông tin vì lý do quan trọng nhất là tôi muốn mình tập trung tuyệt đối vào hoàn tất một số thương vụ đầu tư, và chuẩn bị chu đáo nhất cho giai đoạn chuyển giao vị trí này. Gần đây, tôi nhận thấy mình nhận nhiều câu hỏi quan tâm của các anh chị em trong giới về việc phân vân vài trò của tôi tại quỹ, và mỗi báo khi đăng lại các bài blog của tôi lại dùng các tên chức vụ khác nhau. Do đó, tôi cũng đã dành khá nhiều thời gian sau đó để giải thích chi tiết tới từng người. Nên thiết nghĩ, đã tới lúc tôi cần phải thông báo chính thức tới mọi người về vai trò mới này của tôi tại quỹ Genesia Ventures. Bài học từ cây tre - Không có con đường tắt cho nghề VC, chỉ có “bám rễ” bền bỉ phát triển nội lực theo thời gian Nhớ lại gần 4 năm về trước của những ngày đầu trở về Việt Nam, tôi được chịu trách nhiệm thành lập văn phòng đại diện, xây dựng những nền móng hoạt động ban đầu và trở thành đại diện pháp lý của quỹ tại Việt Nam. Có một điều khi ngẫm lại, tôi luôn biết ơn quyết định của các General Partner của quỹ, đó là để tôi giữ mình thấp bé nhất có thể, chỉ với vị trí Associate (Chuyên viên phân tích tư vấn đầu tư). Điều này, giúp tôi thực sự tập trung ưu tiên vào những điều quan trọng nhất, phát triển nội lực để đi lên bằng thực lực, tránh bị thổi phồng chỉ bằng danh xưng của những ngày đầu. Do đó, tôi đã chủ động không dùng danh xưng Trưởng đại diện quỹ tại Việt Nam kể từ đó. Tôi rất thích hình ảnh ẩn dụ của cây tre về sự phát triển mạnh mẽ và bền vững. Đó là, cây tre phải mất 4 năm chỉ để tăng thêm 3cm. Nhưng sau đó, cây tre sẽ phát triển mạnh mẽ với tốc độ 30cm một ngày và chỉ cần mất 6 tuần để phát triển lên 15 mét. Chính những tháng năm đầu âm thầm lặng lẽ khiêm tốn phát triển trên bề mặt đó, đã giúp Tre phát triển về chiều sâu, có bộ rễ chắc khỏe trong lòng đất và để có được sức sống bền vững nhất. Một điều tôi vô cùng thích ở quỹ Genesia Ventures đó là quỹ có những điều kiện thăng chức, thưởng phạt rất rõ ràng, nghiêm khắc chặt chẽ, rất thách thức sự kiên nhẫn, bền bỉ, và cam kết thực sự của mọi người trong quỹ. Dù ở bất kỳ một vị trí nào từ thấp tới cao, mỗi cá nhân phải tự xây dựng sức mạnh nội tại, bằng chính thực lực, bằng kiến thức, kinh nghiệm và uy tín của mình để có thể tự dẫn dắt các thương vụ đầu tư startup về cho quỹ. Thực tế là các Venture Capitalist trong quỹ Genesia Ventures chúng tôi, dù là Associate hay Investment Manager, Principal, Partner hay thậm chí là General Partner đều có quyền bình đẳng trong việc dẫn dắt thương vụ đầu tư nếu người đó có đủ năng lực, và được nhà sáng lập tin chọn. Do đó, từ những ngày đầu mới vào nghề, là một Associate tại Việt Nam, tôi phải nỗ lực rất nhiều để xây dựng cho mình những nền móng quan trọng cần thiết, để được lựa chọn cho dẫn dắt đầu tư tại quỹ. Tới nay, gần 4 năm đầu quân cho Genesia Ventures, tôi rất vui khi được quỹ tín nhiệm cho dẫn dắt đầu tư vào 8 startup tại thị trường Việt Nam. Tầm nhìn của tôi trong nghề đầu tư khởi nghiệp Tôi cảm thấy biết ơn khi có gần 4 năm thử thách vừa qua, cho phép tôi được “cắm rễ thật sâu” như cây tre, bằng việc tìm ra động lực sâu sắc với nghề là tầm nhìn và mục tiêu của mình trong nghề VC đầu tư khởi nghiệp này. Đó là, tôi muốn ủng hộ Việt Nam có thật nhiều nhà sáng lập thành công thực sự với khởi nghiệp. Thành công còn tuỳ vào định nghĩa của mỗi người, nhưng với góc nhìn của nhà đầu tư khởi nghiệp, tôi tin rằng thành công trong khởi nghiệp, cần nằm ở việc xây dựng startup có tiềm năng tăng trưởng cao, có khả năng mở rộng quy mô, tập trung vào tăng trưởng liên tục và bền vững, tạo ra tác động lớn và tích cực trong thị trường, để từ đó là có thể exit, mang lại lợi nhuận tài chính cho tất cả cổ đông của mình từ việc M&A hoặc IPO. Vì tôi tin rằng, nếu Việt Nam chúng ta không có nhiều người thành công với khởi nghiệp, là tấm gương thành công thực sự, thì sẽ không có nhiều người tin vào khởi nghiệp, sẽ không có ai dám dấn thân vào khởi nghiệp, để tạo ra những sản phẩm và dịch vụ đổi mới, để tạo nhiều công ăn việc làm trong xã hội. Tôi cũng tin rằng, tinh thần khởi nghiệp này chính là động lực quan trọng cho phát triển đất nước. Do đó, để nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp này tại Việt Nam, chúng ta sẽ cần nhiều tấm gương khởi nghiệp thành công thực sự. Mà đường đến thành công thực sự với khởi nghiệp, là những gian nan chồng chất gian nan đối với các nhà sáng lập. Do đó, tôi muốn mình luôn là người ủng hộ, hỗ trợ họ thành công, bằng việc kết nối tất cả những nguồn lực có thể, từ tài chính, nhân lực, thông tin kiến thức, đối tác tiềm hợp tác kinh doanh… theo đúng tinh thần cổ vũ Keep fighting - đã trở thành “signature” của tôi tới nay. Bền bỉ xây dựng Bánh đà sự nghiệp VC phát triển bền vững Như có chia sẻ trước đó trong bài blog về Xây dựng sức mạnh Inner Strength - sức mạnh nội tại, tôi đã tìm thấy một concept rất ý nghĩa trong cuốn sách Good To Great của Jim Collins như dưới đây, mà tôi tin rằng concept này nhìn chung không chỉ áp dụng được cho startup mà còn có thể áp dụng được cho cả cá nhân tôi, trong việc xây dựng sức mạnh nội tại để có thể bứt phá, phát triển trong tầm nhìn dài hạn. Ở đây, tác giả Jim Collins nhấn mạnh vào 3 thành tố quan trọng nhất để xây dựng “Bánh đà” phát triển, đó là: Disciplined people - Con người kỉ luật, Disciplined thought - Suy nghĩ kỷ luật và Disciplined action - Hành động kỷ luật. Đây cũng chính là concept mà tôi đã áp dụng để xây dựng “Bánh đà” cho sự nghiệp VC của tôi tới nay. Tất cả đều bằng sự kỷ luật với chính bản thân mình, kỷ luật từ trong suy nghĩ, tới hành động bền bỉ và tập trung, để có thể từ từ dịch chuyển được “bánh đà” bắt đầu quay chầm chậm trong gần 4 năm tới nay. Tôi sẽ tiếp tục cố gắng hơn nữa, tiếp tục bền bỉ và kỷ luật với tầm nhìn, mục tiêu, hành động cụ thể, để đưa “bánh đà" tiếp tục quay thêm, để mình có thể liên tục đạt được các mục tiêu và tầm nhìn dài hạn trong nghề VC của mình. Hành trình nuôi dưỡng tinh thần AQ - để đồng cảm và phát triển cùng các nhà sáng lập startup Cá nhân tôi có đồng cảm sâu sắc với tinh thần AQ - tinh thần vượt khó của các nhà sáng lập. Vì tôi là người luôn sống vững theo phương châm “Nếu đời cho ta một quả chanh, hãy pha thành ly nước chanh thật ngon” từ trước tới nay. Cụ thể, thời nhỏ đi học, tôi bị bạn bè trêu chọc, coi thường vì hoàn cảnh gia đình và học kém tiếng Anh, thì tôi nỗ lực không ngừng trở thành người học giỏi môn này nhất lớp, thậm chí là được giải trong kỳ thi học sinh giỏi tiếng Anh cấp tỉnh khi đó. Giữ vững đà tinh thần vượt lên mọi khó khăn, tôi cũng lần lượt thi đỗ thủ khoa chuyên ngành tiếng Anh tại trường chuyên cấp 3 tại thành phố địa phương, rồi tiếp theo là đỗ thủ khoa chuyên ngành Kinh tế đối ngoại tiếng Nhật Đại học Ngoại Thương sau đó. Khi vừa mới ra trường và bắt đầu đi làm tại Nhật Bản, tôi bị đồng nghiệp coi thường năng lực, không hợp tác vì tôi vừa là người nước ngoài và là phụ nữ thấp bé, thậm chí không ai tin tôi có thể vượt qua được kỳ sát hạch đào tạo chuyên môn đầu vào. Nhờ đó, tôi đã biến những định kiến đó là động lực để cố gắng, để được lọt vào top 3 những nhân viên kinh doanh xuất sắc nhất trong khoá đào tạo năm ấy. Đặc biệt, khi tôi là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên và duy nhất vào làm tại một quỹ tại Nhật, vượt qua rất nhiều sự nghi ngại về năng lực cũng như khả năng tồn tại của tôi với nghề này, tôi đã vượt lên tất cả, để chứng minh sự nghiêm túc, sự kỉ luật và bền bỉ lần lượt đạt được sự tín nghiệm của mọi người trong quỹ và trong hệ sinh thái khởi nghiệp. Nhờ đó, rất vui và hạnh phúc cho tôi khi cuối cùng tôi đã được quỹ Genesia Ventures ghi nhận những nỗ lực vượt khó này của mình, là Best Genesian trong năm 2022 vừa qua. Con người chúng ta khi đối diện với khó khăn, có người thì trốn chạy, đầu hàng, còn có người thì dũng cảm đối diện, cho thấy bản lĩnh của mình bằng việc xoay chuyển cục diện, tìm được lối ra, thậm chí là còn có thể đảo ngược từ khó khăn thành cơ hội cho mình. Đúng vậy, đó chính là tinh thần biến quả chanh chua chát thành cốc nước chanh thơm ngon bổ dưỡng. Mỗi thách thức tới, tôi coi đây là cơ hội để tôi nhân đôi nỗ lực của mình. Do đó, trong vai trò mới của tôi với tư cách là Country Director Genesia Ventures Việt Nam, chắc chắn có rất nhiều thử thách đang chờ tôi phía trước. Nhưng với tinh thần AQ được tôi luyện tới nay, tôi vững tin mình sẽ đủ mạnh mẽ và quyết tâm để vượt qua, từ đó càng thúc đẩy tôi phát triển hơn nữa. Tạm kết Trên đây là những chia sẻ tâm huyết của tôi nhân dịp thông báo chính thức vai trò mới của tôi tại quỹ Genesia Ventures. Dù ở bất kỳ vị trí vai trò nào, thì tầm nhìn thập kỉ và tinh thần bền bỉ AQ xây dựng “bánh đà” sự nghiệp VC của tôi tại quỹ, vẫn không thay đổi. Hi vọng tôi sẽ luôn nhận được sự ủng hộ giúp đỡ của mọi người nhé! Để tạm kết cho bài viết này, tôi xin phép được chia sẻ lại lời động viên của anh Takahiro Suzuki - General Partner của quỹ Genesia Ventures - người đã luôn thử thách tôi và tin tưởng vào tiềm năng phát triển của tôi. Đây chính là lời nhắn nhủ của anh dành cho tôi nhân ngày kỉ niệm 1 năm trở về Việt Nam, mà tôi luôn trân trọng, bền bỉ thực hiện tới nay, và mãi mãi về sau nữa. Xin cám ơn rất nhiều. Keep fighting!!! 「みんな勘違いするんだよね。スキップする方法とか劇的の早く成長する方法とかを欲する。けど、そんなものはなくて日々の積み重ねが出来ている人だけが成長を加速することが出来るんだよ。なので、毎日を大切に、充実させて、そして何より楽しみながら頑張っていきましょう。」 (Dịch: Mọi người thường hay nhầm tưởng và mong muốn các con đường tắt nhanh chóng dẫn đến thành công. Nhưng thực ra, không phải vậy, mà chỉ có những người nỗ lực học hỏi, tích luỹ kinh nghiệm và đóng góp từng ngày mới thành công. Vì vậy, hãy trân trọng, tận hưởng niềm vui trong công việc và cuộc sống, đồng thời tiếp tục cố gắng mỗi ngày nhé!)

Xin chào các bạn! Trong ngày làm việc cuối cùng của năm 2022 này, hệ sinh thái startup Việt Nam chúng ta đón nhận tin VNG - kỳ lân đầu tiên của Việt Nam, sẽ lần đầu tiên chào bán cổ phiếu ra công chúng trên sàn UPCoM vào ngày đầu tiên là 5/1/2023. Với giá chào sàn dự kiến là 240,000 đồng/cổ phiếu, ước tính định giá của VNG sẽ khoảng 364,2 triệu USD. Có lẽ tin tức này khiến các bạn giống như tôi, vừa mừng, vừa hụt hẫng, rồi lại vẫn kỳ vọng. Mừng vì chúng ta có thêm một startup có thể tiến tới IPO được - trong bối cảnh hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam vốn rất “khát” những exit nhờ IPO thế này. Nhưng hụt hẫng vì vốn dĩ trước đó vào năm 2019 VNG đã được quỹ đầu tư Temasek của chính phủ Singapore định giá ở mức 2,2 tỉ USD - tức là mức định giá kỳ vọng chào sàn UpCom lần này của VNG thấp hơn rất nhiều mức định giá đó. Có lẽ cũng vì đặt trong bối cảnh thị trường quá khắc nghiệt như hiện nay, với lãi suất tăng cùng nguy cơ suy thoái kinh tế, khiến các startup, bao gồm cả kỳ lân VNG cũng gánh chịu những khó khăn thách thức rất lớn để phát triển. Tuy nhiên tôi vẫn có kỳ vọng, đây sẽ chỉ là bước đệm ban đầu của VNG để tiến đến mục tiêu IPO lớn hơn thực sự sau này. Năm 2022 đến và đi, chắc hẳn đã dạy cho chúng ta “tỉnh ra” rất nhiều bài học quan trọng. Trước thời khắc quan trọng chào năm 2022 và đón năm mới 2023, tôi cũng dành thời gian ngồi chiêm nghiệm cho mình những bài học ý nghĩa, gửi gắm thông qua bài viết này, để cùng chia sẻ với mọi người trong hệ sinh thái startup Việt Nam. 2022 - năm của sự điều chỉnh khắc nghiệt trên thị trường tài chính Giờ này năm ngoái 2021, có lẽ nhiều người trong chúng ta vẫn còn đang say sưa, lâng lâng với một năm hoạt động sôi nổi của hệ sinh thái startup với tổng số vốn startup Việt huy động được đạt kỷ lục - hơn 1.3 tỉ USD. Bài học đầu tiên mà tôi học được trong năm nay đó là, khi mà ở trong một thị trường, có nhiều nhà đầu tư mới lao tới, dù không thực sự am hiểu thị trường nhưng vô cùng tích cực đưa ra Term sheet và nhanh chóng đồng ý đầu tư vào startup với mức định giá cao không tưởng, vượt xa cả giá trị nội tại thực sự của doanh nghiệp, thì đây chính là dấu hiệu cho thấy thị trường đạt đỉnh, tới lúc phải chuẩn bị cho sự Điều chỉnh của thị trường. Quả nhiên đúng vậy, năm 2022 mang tới những cú shock khiến cả thị trường tài chính nói chung và hệ sinh thái startup nói chung phải đối mặt bởi những “Cú quay xe” - thay đổi chóng mặt đến từ các nhà đầu tư, khiến giá cổ phiếu của các công ty công nghệ trên toàn cầu nói chung đều sụt giảm và các công ty startup gặp nhiều khó khăn đi gọi vốn. Có 3 nguyên nhân chính cho sự thay đổi khắc nghiệt này đến từ Lạm Phát, Căng thẳng địa chính trị, Suy thoái kinh tế. Đầu tiên là lạm phát đi cùng với đó là các chiến dịch tăng lãi suất, khiến các doanh nghiệp trên thị trường nói chung và các startup nói riêng, rơi vào khó khăn khi không thể tiếp cận nguồn vốn giá rẻ như các năm trước. Bên cạnh đó, là căng thẳng địa chính trị đã và đang làm gián đoạn chuỗi cung ứng, khủng hoảng năng lượng và đình trệ hoạt động thương mại quốc tế. Cuối cùng là nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu, khiến các doanh nghiệp đứng trước rủi ro khó có thể duy trì được doanh thu và lợi nhuận như trước, khi người tiêu dùng sẽ thắt chặt hầu bao hơn, và các nhà đầu tư trở bên bi quan hơn. 2022 - năm của sự thay đổi về chất, để tồn tại Chính những thay đổi khắc nghiệt này của thị trường vĩ mô, startup không còn sự lựa chọn nào khác, là buộc phải thích ứng để tồn tại, với những thay đổi cơ bản mang tính bước ngoặt đột phá trong nhận thức tư duy và cách vận hành doanh nghiệp của các nhà sáng lập startup. Đầu tiên, là thay đổi từ Blitzscaling sang Fitscaling, để hướng tới sự phát triển về chất, một cách phù hợp hơn và bền vững hơn. Việc gặp khó khăn huy động vốn từ các nhà đầu tư bên ngoài, khiến các startup phải tập trung hơn vào bên trong để tồn tại, đó là phải tối ưu chi phí và đa dạng hoá các nguồn thu, để đảm bảo dòng tiền của doanh nghiệp. Startup phải tập trung vào sản phẩm cốt lõi, mang lại giá trị thực sự để thuyết phục khách hàng tới và ở lại sử dụng, thay vì theo đuổi chiến lược “đốt tiền” để có được khách hàng bằng mọi giá, và tập trung vào các chỉ số “phù phiếm” để có được định giá cao đến từ phía các nhà đầu tư sau mỗi vòng gọi vốn như thời dòng tiền rẻ trước đây. Startup phải tập trung tuyệt đối vào tính bền vững của mô hình kinh doanh và sự phát triển về chất của doanh nghiệp, bằng việc tối ưu tính đơn vị kinh tế (Unit Economic), gia tăng hiệu quả sử dụng vốn (Capital Efficiency), tìm cách đạt được sản phẩm phù hợp với thị trường (Product Market Fit - PMF), gia tăng biên lợi nhuận (Margin). Đây chính là những điều kiện cần có để startup đạt được North Star Metric trong thời điểm này, đó là Profitability - Có lãi. 2022 - năm dạy cho cả Startup và VC bài học về sự “Kỷ Luật” Năm 2022 này, chúng ta cũng phải chứng kiến những startup đình đám trong nước, trong khu vực, và cả trên thế giới gây ra những “chấn động tâm lý” lớn trong niềm tin của mỗi cá nhân trong hệ sinh thái startup. Đầu tiên là Propzy. Startup này đã tuyên bố ngừng hoạt động vào giữa tháng 9 vừa qua. Mặc dù, Propzy đã huy động được 37 triệu USD trong 3 vòng gọi vốn trước đó, với sự góp mặt của các quỹ đầu tư lớn, như Gaw Capital Partners, SoftBank Ventures. Nhưng theo chia sẻ của chính người trong cuộc là nhà sáng lập của Propzy, cho rằng việc không có khả năng huy động vốn tiếp nữa trong bối cảnh thị trường toàn cầu nhiều biến động, là “nhát dao” chí mạng cuối cùng cho startup này. Tuy nhiên sau đó, mọi người cũng đã kịp đặt ra những câu hỏi quan trọng cho những sai lầm chí mạng, khi vướng phải vấn đề về quản lý dòng tiền thiếu hiệu quả, kỷ luật, khi ồ ạt mở các dịch vụ kinh doanh khác nhau trong khi chưa thực sự đạt được PMF một cách thuyết phục trên từng mảng dịch vụ đó. Tiếp theo, tiến ra khu vực Đông Nam Á, là Zilingo. Tháng 3 năm nay, Zilingo đã quyết định đình chỉ Nhà sáng lập, CEO Ankiti Bose vì những khiếu nại về bất thường tài chính. Startup này đã huy động được 310 triệu USD từ một số nhà đầu tư nổi tiếng nhất trong khu vực, bao gồm Temasek và Sequoia Capital India. Tuy nhiên, trong 2 năm hoạt động liên tiếp, công ty này đã không nộp báo cáo tài chính hàng năm - đây là yêu cầu cơ bản đối với tất cả các doanh nghiệp startup, thậm chí cả với startup ở giai đoạn sớm. Bên cạnh đó, Zilingo còn bị phát hiện ra các vấn đề về ghi nhận doanh thu, sử dụng vốn không hiệu quả khi đã “đốt tiền” tốn kém cho các hoạt động mở rộng sang các thị trường mới. Tiếp theo sau đó là câu chuyện xoay quanh sự quản lý yếu kém, các vụ quấy rối tình dục trong nội bộ Zilingo. Cuối cùng là CEO Bose, COO Aadi đã phải rời khởi công ty vào tháng 7 vừa qua. Co-founder còn lại là Kapoor lên làm CEO thay thế, hiện nay đang gặp rất nhiều khó khăn đi gọi vốn để cứu sống công ty. Ngoài ra, không thể không kể đến “gáo nước lạnh nhất” mang tên FTX. Với những sai phạm khó có thể chấp nhận, gây ra “khủng hoảng niềm tin” rất lớn đối với các nhà đầu tư mạo hiểm chúng tôi. Sau nhiều cuộc điều tra, công ty này cho thấy sự thất bại hoàn toàn của việc kiểm soát doanh nghiệp ở mọi cấp độ của một tổ chức, từ việc thiếu báo cáo tài chính đáng tin cậy, đến không có bất kỳ hoạt động kiểm soát nội bộ hoặc quản trị nào. Thêm nữa, SEC còn cáo buộc nhà sáng lập sàn giao dịch điện tử này, Sam Bankman-Fried đã sử dụng tiền của khách hàng tại Alameda để thực hiện các khoản đầu tư mạo hiểm, mua bất động sản xa hoa và quyên góp chính trị. Chính thất bại của những startup tiêu biểu này, đã là “gáo nước lạnh”, mang lại nhiều bài học đắt giá cho bất kỳ startup và nhà đầu tư khởi nghiệp nào. Đó là sự Kỷ Luật. Với startup, nếu có tầm nhìn phát triển dài hạn bền vững, thì sự Kỷ luật trong duy trì những giá trị đạo đức của nhà sáng lập và đội ngũ, quản trị doanh nghiệp (Corporate Governance) đúng đắn, kỷ luật quản lý tài chính hiệu quả và minh bạch là những “nền móng” vô cùng quan trọng, ko thể thiếu cho bất kỳ một doanh nghiệp nào. Với các nhà đầu tư mạo hiểm, thì đó là Kỷ luật đầu tư. Có lẽ đã tới lúc, chúng ta cần thẳng thắn thừa nhận, để từ đó tìm cách hạn chế những vấn đề là thực trạng tồn tại trong hoạt động đầu tư mạo hiểm vừa qua. Đầu tiên là FOMO - Hội chứng sợ bị bỏ lỡ cơ hội đầu tư, trong bối cảnh dòng tiền rẻ, nhiều nhà đầu tư đã nhanh chóng bị “thao túng tâm lý” ồ ạt đứng “xếp hàng” trước những startup “hot” mà bỏ qua những chu trình cơ bản cho DD - thẩm định đầu tư. Tiếp theo, là trong giới đầu tư khởi nghiệp còn phụ thuộc nhiều vào văn hoá dựa trên “niềm tin” với các nhà đầu tư khác, đó là Referral Culture - văn hoá giới thiệu cho nhau các deal đầu tư. Bên cạnh đó, là thực trạng các startup ở giai đoạn sớm luôn gặp hạn chế với vấn đề rào cản tiếp cận thông tin sẵn có một cách đúng và đủ. Đây chính là những lý do cho việc các nhà đầu tư mạo hiểm đành phải thoả hiệp với việc buông lỏng thẩm định, được đầu tư vào một startup nào đó. 2022 - năm đánh thức chúng ta để nhìn nhận lại về “Giấc mơ Kỳ Lân” Quay trở lại với câu chuyện lên sàn IPO của VNG ở đầu bài viết này của tôi, trước khi rời đi, năm 2022 này cũng không quên để lại cho chúng ta thêm một lời nhắn nhủ. Đó là, có lẽ tới lúc chúng ta phải nhìn nhận lại về giấc mơ kỳ lân. Kỳ lân là con linh vật ưa thích của rất nhiều startup và các nhà đầu tư mạo hiểm, về một doanh nghiệp phát triển với quy mô định giá từ 1 tỉ USD. Chúng ta cần ủng hộ những giấc mơ lớn bay cao, nhưng cần bàn chân đứng trên mặt đất, một cách thực tế hơn. Chúng ta cần phải hiểu đúng và đủ về định nghĩa cơ bản của startup. Startup là một công ty tăng trưởng cao, có khả năng mở rộng quy mô, tập trung vào tăng trưởng liên tục và là công ty có chiến lược exit cho tất cả cổ đông của mình từ việc M&A hoặc IPO. Tiếc là ở vế cuối cùng, là chiến lược exit này luôn là vấn đề “nút thắt cổ chai” của hệ sinh thái startup Việt Nam chúng ta tới nay. Trở thành startup Kỳ Lân có thực sự ý nghĩa nếu doanh nghiệp không có lãi, và không thể mang lại exit ý nghĩa cho cổ đông của mình? Liệu có thể có đường Exit cho startup Kỳ lân trong bối cảnh định giá đã quá cao để được M&A hoặc để IPO nếu chưa đáp ứng được những quy định tài chính khắc khe để lên sàn chứng khoán tại Việt Nam, hoặc dù có thể IPO nhưng làm sao để không bị giảm định giá công ty ở vòng trước đó? Có lẽ tới lúc chúng ta cần phải thiết kế lại mục tiêu gắn liền với con linh vật này, để đưa doanh nghiệp phát triển bền vững, và thực chất nhất phù hợp với thực tế thị trường tại Việt Nam. Đó là, Kỳ lân phải có lãi. Nếu không thì không cần thành Unicorn, cứ là doanh nghiệp có lãi, đường đường chính chính IPO, rồi dần dần trở thành công ty đại chúng có vốn hoá tỉ đô, là “Unicorn” được nhà đầu tư đại chúng ghi nhận. 2023 - năm của sự tồn tại, phát triển có kiểm soát và bền vững hơn Năm 2023 sắp tới, được dự đoán là sẽ càng khó khăn hơn cho các startup trong việc tiếp cận nguồn vốn rẻ, trong bối cảnh lãi suất có thể tiếp tục tăng, và doanh thu có thể giảm đi trước nguy cơ tiệm cận với suy thoái kinh tế toàn cầu. Nhờ năm bản lề 2022 này, startup đã có được bài học quan trọng cho những thay đổi cần thiết về tư duy phát triển bền vững, khả năng thích ứng để doanh nghiệp tồn tại, tập trung vào giá trị và quản trị có kỷ luật. Từ đây, năm 2023 tới, tại một số thời điểm quan trọng startup có thể sẽ cần linh hoạt thực hiện chiến lược “ Controlled Growth - Tăng trưởng có kiểm soát”. Tư duy tăng trưởng có kiểm soát là một kỷ luật lành mạnh để bảo vệ doanh nghiệp, chống lại các mối đe dọa đến từ những biến động khó đoán hay chu kỳ giảm phát từ thị trường. Chiến lược này giúp startup có thể tập trung vào phát triển sức mạnh nội tại, mà không phải các tiêu chuẩn tăng trưởng tùy ý, để phát triển được bánh đà (Flywheel) với nhiều Compound Effect - giá trị tích luỹ lớn dần theo thời gian, một cách bền vững. Để làm được như vậy, startup cần tập trung vào việc hoàn thiện chất lượng sản phẩm tốt hơn, liên tục duy trì và tạo ra nhiều giá trị lớn hơn nữa cho khách hàng của mình. Thêm nữa, startup cần xây dựng tổ chức đội ngũ mạnh cùng với tầm nhìn rõ ràng, văn hoá doanh nghiệp truyền cảm hứng cống hiến cho các nhân viên của mình. Tư duy tăng trưởng có kiểm soát này, cũng mang thông điệp nhất quán của Go Slow to Go Fast - Giảm tốc độ để tăng tốc. Trong bài nghiên cứu trên Harvard Business Review của tác giả J. Davis và T. Atkinson, có đề cập khảo sát với 343 doanh nghiệp, thì các doanh nghiệp cứ nhanh chóng làm mọi thứ, theo đuổi tăng tưởng bằng mọi giá thì thường kết thúc với doanh số bán hàng và lợi nhuận hoạt động thấp hơn so với những công ty biết tạm dừng vào những thời điểm quan trọng để đảm bảo rằng họ đang đi đúng hướng. Hơn nữa, các công ty “giảm tốc độ để tăng tốc” đã cải thiện lợi nhuận của họ, trung bình 40% doanh thu cao hơn và lợi nhuận hoạt động cao hơn 52% trong khoảng thời gian ba năm nghiên cứu. Từ kết quả này, cho thấy việc đi chậm lại vào đúng thời điểm, một cách có chiến lược, cho phép xây dựng năng lực và khả năng của tổ chức trong dài hạn để từ đó doanh nghiệp có thể đi nhanh và xa hơn sau này. Trên đây là những dòng chia sẻ tâm huyết của tôi, là những chiêm nghiệm về những bài học quan trọng về startup trong năm bản lề 2022 này. Tôi có niềm tin mạnh mẽ rằng, đây chính là tiền đề vững chắc hướng tới một năm 2023 phát triển về nội lực tốt hơn cho startup, vượt qua khó khăn thách thức để sinh tồn, để hướng tới sự phát triển bền vững nhất vượt mọi thách thức của thị trường theo thời gian. Yeah, chúng ta cùng nhau cố gắng - “Keep fighting!” cho một năm 2023 tới như vậy nhé! Tài liệu tham khảo https://www.accel.com/noteworthy/control-your-growth-control-your-future https://www.linkedin.com/pulse/paradox-speed-go-slow-fast-keith-thurgood/?trk=articles_directory https://the-ken.com/story/tech-winter-and-us4b-dry-powder-tip-the-scales-in-favour-of-southeast-asias-vcs/?r_edition=2 https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-08-04/singapore-hot-fashion-startup-zilingo-imploded-after-ceo-ankiti-bose-struggle?leadSource=uverify wall

Xin chào các bạn! Thời gian trôi qua thật nhanh, mới ngày này năm ngoái tôi còn chia sẻ về tầm nhìn thập kỷ với nghề VC trong ngày sinh nhật bước sang tuổi 30 của mình, thì nay đã tôi đã đi hết 1 năm của tầm nhìn đó. Đứng trước những dấu mốc quan trọng này, tôi thường dành thời gian để ngồi lại chiêm nghiệm tìm cho mình những bài học quan trọng để lấy đó làm hành trang đi tiếp hành trình bền bỉ của mình. Trong rất nhiều bài học tôi có được vừa qua, có một bài học khiến tôi suy nghĩ rất nhiều, đó là Inner Strength - Sức mạnh nội tại của cả cá nhân và startup. Trong lần trò chuyện với anh Takahiro Suzuki - General Partner của quỹ Genesia Ventures chúng tôi, anh có chia sẻ, nghề VC này thật ra tuổi đời không dài, khi anh thực tế chứng kiến rất nhiều người làm nghề khoảng 2~3 năm là thấy chán và từ bỏ khi không có đủ kiên nhẫn để xây dựng thành tựu đầu tư thực sự. Bản thân anh cũng mất hơn 10 năm từ ngày đầu tiên đầu tư vào Tokopedia năm 2011, để được nhận trái ngọt khi công ty GoTo (kết hợp của Tokopedia và Gojek) IPO thành công vào đầu Quý 2 năm nay với giá trị vốn hoá khi niêm yết là 28 tỉ USD. Có lẽ đó là lý do vì sao, anh ấy đã thiết kế tổ chức quỹ với một tầm nhìn dài hạn cho mỗi cá nhân nhà đầu tư chúng tôi, một cách rất đặc biệt. Đầu tiên, là đưa ra những điều kiện thăng chức, thưởng phạt rất rõ ràng, rất thách thức sự kiên nhẫn, bền bỉ, và cam kết thực sự của mọi người trong quỹ. Thứ hai, đó là dù ở bất kỳ một vị trí nào từ thấp tới cao, mỗi cá nhân phải tự xây dựng sức mạnh nội tại, bằng chính thực lực, kiên thức, kinh nghiệm và uy tín của mình để có thể tự dẫn dắt các thương vụ đầu tư startup về cho quỹ. Mặt khác, gần đây tôi có một buổi trò chuyện đầy trăn trở với một nhà sáng lập startup. Trong buổi ngồi nói chuyện đó, tôi có chia sẻ đầy thẳng thắng và chân thành góc nhìn của mình, là bây giờ startup đó không nên dành thời gian để gọi vốn, mà nên ưu tiên thời gian tập trung xây dựng sức mạnh nội tại của doanh nghiệp mình trước. Chúng ta cần phải dũng cảm thẳng thắn thừa nhận rằng, đã có thời điểm startup và toàn hệ sinh thái bị “lâng lâng, bay bay” với nhiều tin tức tung hô gọi vốn “thành công”, mà không đủ đỉnh táo để đặt ra câu hỏi quan trọng hơn cả là: Liệu dòng vốn đó có được sử dụng thực sự hiệu quả? Chúng ta đã chứng kiến rất nhiều "Zombie startup" trên thế giới trong thập kỷ vừa qua, trong đó case điển hình là WeWork. Đây là tên gọi dùng để chỉ những công ty liên tục huy động tiền, tập trung nhiều vào nhà đầu tư hơn là khách hàng. Họ tạo ra doanh thu vừa đủ để bù đắp chi phí hoạt động nhưng không đủ để tạo ra lợi nhuận lớn cho các nhà đầu tư. Thực tế vẫn còn nhiều nhà sáng lập coi việc gọi được vốn là đơn giản cơ hội phải chớp lấy luôn, là thành công, là được ghi nhận, hoặc tệ hơn là đưa mình vào thế, coi gọi vốn là “thuốc” để cứu sống startup mình. Gọi vốn, không phải là “liều thuốc” có thể cứu chữa được một startup, nếu đặt sai thời điểm - khi startup không có những nền tảng cơ bản, sức mạnh nội tại cũng như đã định hình được “công thức để thắng” trong thị trường. Vì tiền có thể được sử dụng để che giấu những hạn chế này trong một khoảng thời gian, nhưng thường chỉ làm tăng vấn đề theo thời gian và không thể cứu được một startup ngày càng sa sút, vốn dĩ hoạt động kém hiệu quả. Các nhà sáng lập thông minh bản lĩnh, sẽ là người tập trung giải quyết những hạn chế đó trước, xây dựng nền tảng và sức mạnh nội tại rồi tiếp đến mới là tận dụng dòng vốn huy động được. Chỉ khi làm được như vậy, gọi vốn mới thực sự phát huy đúng như vai trò của nó, đó là một đòn bẩy cho sự phát triển doanh nghiệp, một cách hiệu quả và bứt phá. Tầm nhìn - nền tảng cần thiết đầu tiên để xây dựng sức mạnh nội tại của cá nhân và startup Đầu tiên đó là Vision - tầm nhìn. Có lẽ có nhiều người khi đọc tới đây thấy điều này nghe thật viển vông, lý thuyết, nhưng đây chính là nền móng đầu tiên để xây dựng sức mạnh nội tại của bất kỳ cá nhân và tổ chức nào. Tại sao bạn và startup của bạn tồn tại? Điều gì thực sự ý nghĩa là động lực mạnh mẽ khiến bạn, và đồng đội của mình thức dậy sớm mỗi ngày làm việc tới tối muộn? Điều gì khiến bạn luôn trăn trở đau đáu muốn thực hiện bằng được, cho dù có nhiều khó khăn trước mặt? Trả lời được những câu hỏi này càng rõ ràng bao nhiêu, thì các nhà sáng lập sẽ càng nhìn thấy rõ hướng đi, các mục tiêu dài hạn, và hành động thiết thực nhất quán xoay quanh tầm nhìn đó, từ việc phát triển bản thân, tới phát triển sản phẩm, tuyển dụng, gọi vốn của startup…Sau đó, việc tiếp theo là chúng ta cần tạo kết nối tầm nhìn đó một cách sâu sắc tới những người xung quanh quan trọng của mình. Nếu là cá nhân thì sẽ cần kết nối với gia đình, với đồng nghiệp, bạn bè, đối tác xung quanh. Nếu là startup thì sẽ cần kết nối tầm nhìn đó với chính khách hàng, nhân viên và các nhà đầu tư của mình. Tầm nhìn này sẽ giúp chúng ta có một động lực sâu sắc nhất, để chúng ta vượt qua được những khó khăn thử thách, những bộn bề, hay chậm chí là những “cám dỗ” trong suốt hành trình hướng tới mục tiêu đó. Trong buổi Founders Gathering Dinner vào tháng 9 vừa qua, với sự tham gia của các nhà sáng lập startup mà quỹ chúng tôi đầu tư và đồng hành ở Việt Nam. Tôi với vai trò là người dẫn chương trình buổi hôm đó, đã khuyến khích mọi người chia sẻ về đề tài xây dựng sức mạnh nội tại cho startup của mình. Buổi hôm đó diễn ra vô cùng ý nghĩa, có rất nhiều những nụ cười, tràng pháo tay hưởng ứng cũng như cả những giọt nước mắt. Trong đó, phần chia sẻ đầu tiên đến từ anh Nguyễn Hải Ninh - Cofounder & CEO của M Village làm tôi có ấn tượng vô cùng sâu sắc. Anh chia sẻ, anh luôn có tầm nhìn rõ ràng, khi đứng trước nhiều khó khăn thì tầm nhìn đó cùng với câu hỏi vì sao mình lại bắt đầu, luôn hiện ra để anh tiếp tục bước tiếp. Đồng thời, anh cũng rất tích cực chia sẻ tầm nhìn đó của mình với mọi người xung quanh, hay thậm chí trong cả các bài phỏng vấn báo trí truyền thông. Với anh, tầm nhìn anh muốn gửi gắm thông qua M Village đó là muốn định nghĩa lại "cách sống hạnh phúc" của người trẻ, nơi ở sẽ là nơi mà “không chỉ gói gọn ở bốn bức tường”, mà đó sẽ là nơi ngập tràn cảm hứng sống tích cực, với sự kết nối cộng đồng ý nghĩa, có sự giao lưu văn hoá đa dạng, tất cả đều giúp nâng tầm chất lượng và giá trị cuộc sống cho mỗi cư dân tại M Village. Tiếp theo là sự kỷ luật nhất quán theo đuổi tầm nhìn đó Tôi có tìm thấy một concept rất ý nghĩa trong cuốn sách Good To Great của Jim Collins như dưới đây, mà tôi tin rằng concept này nhìn chung không chỉ áp dụng được cho startup mà còn có thể áp dụng được cho cả cá nhân trong việc xây dựng sức mạnh nội tại để có thể bứt phá, phát triển trong tầm nhìn dài hạn. Ở đây, tác giả Jim Collins nhấn mạnh vào 3 thành tố quan trọng nhất đó là: Disciplined people - Con người kỉ luật, Disciplined thought - Suy nghĩ kỷ luật và Disciplined action - Hành động kỷ luật. Là doanh nghiệp, thì sẽ cần có đúng người vào đúng vị trí, với đúng tinh thần lãnh đạo tổ chức. Tiếp theo, là cần mang theo suy nghĩ kỉ luật, nhất quán với việc sẵn sàng đối mặt với thực tế dù là khốc liệt nhất, trong khi không đánh mất niềm tin và tầm nhìn của mình. Giống như một chú Nhím, có thể làm tốt một điều - cuộn tròn như một quả bóng để tự bảo vệ mình. Nhím không để mình sa lầy vào sự phức tạp. Tất cả những gì Nhím thấy là một mục tiêu duy nhất và họ thực hiện để đạt được mục tiêu đó. Startup cũng vậy, sẽ cố gắng làm những gì họ giỏi nhất và tránh bị phân tâm khỏi những mục tiêu của mình. Cuối cùng, là cần hành động nhất quán, trong một văn hoá tổ chức có kỷ luật, hoạt động có hiệu quả nhờ tận dụng công nghệ làm đòn bẩy. Chính 3 yếu tố này là động lực quan trọng để tạo ra hiệu ứng “Bánh đà” để đưa công ty có thể phát triển bứt phá. Có thể công ty sẽ cần nhiều năm bền bỉ, nhất quán để đưa bánh đà tăng tốc, nhưng một khi bánh đà đã quay và tăng tốc, công ty có thể duy trì hiệu suất đột phá trong một khoảng thời gian dài. Đây cũng chính là concept mà tôi đã áp dụng để xây dựng “Bánh đà” cho sự nghiệp VC nói chung, cũng như hoạt động viết blog về khởi nghiệp của mình nói riêng qua trang zunzunstartups này. Tất cả đều bằng sự kỷ luật với chính bản thân mình, kỷ luật từ trong suy nghĩ, tới hành động bền bỉ và tập trung, để có thể từ từ dịch chuyển được “bánh đà” bắt đầu quay chầm chậm trong hơn 3.5 năm vừa qua. Những ngày đầu có thể không có nhiều nhà sáng lập startup chọn tôi vì tôi là người mới, chức vụ còn thấp bé nhưng nay đã có nhà sáng lập tin tưởng chọn tôi làm nhà đầu tư dẫn dắt, và quỹ cũng tin tưởng cho tôi dẫn dắt đầu tư được vào 8 startup tại thị trường Việt Nam tới nay. Hay những ngày đầu không có nhiều người hưởng ứng đọc các bài blog về khởi nghiệp của tôi, nhưng tới nay sau nhiều năm tháng bền bỉ kỷ luật ra bài đều đặn, đã có nhiều nhà sáng lập startup, anh chị em báo chí truyền thông, các các nhân tổ chức trong hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam đón đọc và ủng hộ các bài viết của tôi. Tôi sẽ cần cố gắng hơn nữa, bền bỉ và kỷ luật hơn nữa để tiếp tục đưa “bánh đà" quay thêm, để mình có thể đạt được tới giai đoạn bứt phá, thành công một cách dài hạn bền vững. Tìm ra công thức để thắng để hướng tới mục tiêu trong tầm nhìn đó Trong bài blog trước đó của tôi về Good Money & Bad Money, tôi có chia sẻ việc startup ở giai đoạn sớm không nên vội vàng gọi vốn quá nhiều, phụ thuộc và đốt quá nhiều tiền từ gọi vốn, khi công ty chưa đạt được “chiến lược để thắng” bao gồm: Sản phẩm phù hợp với thị trường (PMF: Product Market Fit), Mô hình tăng trưởng có thể tạo ra lợi nhuận bền vững (Profitable Growth Model), Quy trình vận hành có thể mở rộng (Scalable Operation). Số tiền gọi vốn sẽ là bội số, là số nhân của những điều tốt hoặc điều xấu ở startup khi được sử dụng vào các hoạt động hiệu quả hay không hiệu quả. Và một khi khi chiến lược để thắng chưa trở nên rõ ràng trong giai đoạn đầu của startup, cả nhà sáng lập và các nhà đầu tư với Good money, sẽ cần kiên nhẫn, không đặt áp lực tăng trưởng nhanh bằng mọi giá, nhưng cần phải “không kiên nhẫn” với việc công ty phải vạch ra một chiến lược khả thi càng nhanh và càng ít đầu tư càng tốt. BuyMed - startup cung cấp nền tảng phân phối dược phẩm cho các nhà thuốc tại Việt Nam với tên dịch vụ là thuocsi.vn - có lẽ là cái tên không quá xa lạ với các bạn độc giả thường xuyên của zunzunstartups, vì tôi đã từng giới thiệu BuyMed là case study trong bài viết về hành trình bền bỉ và kỷ luật đi tìm PMF của mình, khi đã dành 1.5 năm đầu tiên để tìm thấy PMF trên tập người dùng Early Adopter, và gần 3 năm kể từ ngày thành lập, để tìm thấy PMF trên tập người dùng Early Majority. Hiện nay, BuyMed có hơn 18,000 nhà thuốc khắp cả nước đang sử dụng hàng tháng (trên tổng cộng hơn 60,000 nhà thuốc độc lập hoạt động trên thị trường tại Việt Nam); trong đó hơn 90% khách hàng của BuyMed tiếp tục đặt hàng vào tháng tiếp theo; %Monthly churn customers (% số khách hàng dừng sử dụng dịch vụ hàng tháng) giảm từ hơn 30% xuống còn khoảng 10%; EBITDA Margin (Biên lợi nhuận trước thuế, lãi vay & khấu hao) liên tục được cải thiện nâng cao, giúp startup này tiến gần tới điểm có lãi trong thời gian ngắn. Và công thức để thắng của BuyMed để đạt được những kết quả tích cực trên, đó là nằm ở việc BuyMed đã xây dựng được mô hình kinh doanh và vận hành phù hợp có thể mở rộng hiệu quả được trong khi liên tục đạt được PMF trên từng tập khách hàng mục tiêu. Cụ thể, một trong những “công thức” này, nằm ở Cash conversion cycle - là tốc độ xoay vòng tiền mặt của BuyMed luôn âm. Hiểu một cách đơn giản là, BuyMed có dòng tiền vào đến trước dòng tiền ra - thường thì đây là trạng thái vô cùng lý tưởng, nhưng rất hiếm gặp của doanh nghiệp, khi có thể xoay vòng tiền nhanh để tái đầu tư mở rộng quy mô hoạt động của doanh nghiệp. Tôi tin rằng, với việc kiên trì bền bỉ nỗ lực sáng tạo trong việc thiết kế nên công thức để thắng của mình, đã tạo cho BuyMed rất nhiều lợi thế để tiếp tục phát triển bền vững, dù trong bối cảnh thị trường gọi vốn cũng như kinh tế vĩ mô khó khăn như hiện nay. Từ case BuyMed, tôi cũng được truyền cảm hứng rất nhiều trong việc đi tìm cho mình “công thức để thắng” để xây dựng được sức mạnh nội tại, hướng đến thành công với nghề VC một cách bền vững nhất. Trên đây là những chia sẻ tâm huyết, là những chiêm nghiệm nhân ngày đặc biệt của tôi hôm nay, về những điều quan trọng để xây dựng nên sức mạnh nội tại của cá nhân và startup. Hi vọng, bài viết này sẽ tiếp thêm động lực cho mỗi cá nhân và startup chúng ta trong hành trình bền bỉ xây dựng nên sức mạnh từ bên trong thực sự, để mình luôn đứng vững trước mọi hoàn cảnh khó khăn, tạo dựng sự thành công bền vững, để tiếp tục theo đuổi tầm nhìn mang lại giá trị cho cộng đồng của mình. Xin cám ơn mọi người đã luôn ủng hộ và đồng hành với tôi trên hành trình này nhé! Tài liệu tham khảo: https://www.entrepreneur.com/starting-a-business/5-elements-that-shape-the-core-of-a-strong-startup/252754 https://hbr.org/2019/07/building-a-startup-that-will-last https://expertprogrammanagement.com/2018/05/good-to-great-collins-summary/ https://vneconomy.vn/techconnect/dau-tu-mao-hiem-thoi-cua-nhung-dong-tien-de-dai-da-qua.htm https://techcrunch.com/2016/10/15/overdosing-on-vc-lessons-from-71-ipos/ https://www.jimcollins.com/tools/vision-framework.pdf

Xin chào các bạn! Có lẽ chưa bao giờ chúng ta lại thấm thía rõ ràng sự bất ổn định đang diễn ra trong cuộc sống và công việc như hiện nay. Liên tiếp những sự kiện đến sau “Thiên nga đen” mang tên Covid-19, là chiến tranh, là lạm phát tăng lãi suất, là nguy cơ suy thoái kinh tế, kéo theo mất việc làm. Chính sự bất ổn định này đòi hỏi chúng ta cần phải có sự linh hoạt thích ứng. Đây không chỉ là việc của mỗi cá nhân chúng ta, mà còn việc của cả doanh nghiệp nữa. Do đó trong năm nay, tôi đã tập trung ưu tiên đầu tư vào các startup với giải pháp mang lại “sự linh hoạt” cho khách hàng tại Việt Nam. Ví dụ như, Fundiin - giải pháp “mua trước trả sau” linh hoạt thân thiện cho người tiêu dùng, MVillage - giải pháp nhà ở Co-living, theo hình thức lưu trú linh hoạt chất lượng cao cho người trẻ, Rootopia - nền tảng bảo trợ tài chính học đường an toàn linh hoạt cho phụ huynh và học sinh. Và hôm nay, tôi muốn thông báo thêm một startup nữa, startup chúng tôi lựa chọn đầu tư và đồng hành cùng phát triển tại Việt Nam, là startup cũng mang lại sự linh hoạt… cho chỗ ở của hàng hoá doanh nghiệp mang tên Wareflex. Như thường lệ, nhân dịp thông báo thương vụ đầu tư của mình, tôi thường dành thời gian ngồi xuống, viết một vài dòng chia sẻ dưới đây, như một món quà tinh thần đặc biệt của tôi dành cho nhà sáng lập và đội ngũ startup của mình. Nhu cầu về sự linh hoạt lên ngôi và chỗ ở của hàng hoá cũng không phải là ngoại lệ. Trong giai đoạn bất ổn, nhiều biến số hiện nay, có lẽ thông điệp chung liên quan tới sự Linh hoạt mà chúng ta bắt gặp thường xuyên nhất trong mọi báo cáo, bản kế hoạch kinh doanh của doanh nghiệp là Cost Optimization - Tối ưu chi phí và Revenue Maximization & Diversification - Tối đa và đa dạng hoá doanh thu. Đúng vậy, Tối ưu chi phí luôn là kim chỉ nam giúp doanh nghiệp hoạt động tinh gọn, hiệu quả, từ đó giúp doanh nghiệp kéo dài được runway, tồn tại vượt qua được khó khăn. Trong các nhóm chi phí có thể tối ưu được thì ắt hẳn có bao gồm chi phí kho vận. Nếu như theo cách làm truyền thống tới nay, với các kho bãi cố định theo hình thức đi thuê hoặc chủ sở hữu, thì các doanh nghiệp phải cần đầu tư lớn theo kế hoạch dài hạn. Có lẽ cách làm truyền thống “ổn định” này khó có thể phù hợp với bối cảnh “bất ổn định” hiện nay như đã đề cập ở trên. Do đó, các doanh nghiệp cần giải pháp kho bãi giúp giảm áp lực dòng tiền, đồng thời đủ linh hoạt để không gặp các giới hạn về thời gian, diện tích sử dụng và vị trí kho bãi. Bên cạnh đó, Tối đa và Đa dạng hoá doanh thu giúp doanh nghiệp gia tăng được dòng tiền chảy vào doanh nghiệp, đồng thời giảm rủi ro phụ thuộc vào một dòng doanh thu duy nhất. Điều này đặc biệt lại càng quan trọng hơn bao giờ hết trong giai đoạn nhiều bất ổn như hiện nay. Do đó, chúng ta đang chứng kiến các doanh nghiệp triển khai hoạt động thương mại đa kênh tiếp cận với khách hàng của mình ở mọi nơi, trên nhiều nền tảng khác nhau. Cũng từ đây, doanh nghiệp có áp lực phải mở rộng phạm vi tiếp cận mạng lưới kho hàng một cách linh hoạt, nhằm giúp các đơn đặt hàng được giao nhanh chóng tới khách hàng của mình. Wareflex - Nền tảng tiên phong giải bài toán Cung - Cầu về cho thuê kho vận linh hoạt cho doanh nghiệp tại Việt Nam Theo bài tài toán cân bằng Cung - Cầu tôi phân tích trong bài blog chia sẻ gần nhất của tôi, thì Cầu - ở đây, là nhu cầu về kho vận linh hoạt đang ngày càng gia tăng từ khách hàng doanh nghiệp tại Việt Nam gần đây. Vậy còn phần Cung thì sao? Dù hoạt động trong một thị trường kho vận vô cùng rộng lớn với quy mô ước tính 40 tỉ ~ 42 tỉ USD với tốc độ tăng tưởng mỗi năm từ 14%~16% trong giai đoạn hiện nay, thì Cung - ở đây chính là công ty kinh doanh dịch vụ kho vận, vẫn đang gặp hạn chế, khi phải đối mặt với những thách thức quan trọng cản trở họ phát triển theo tiềm năng như kỳ vọng, để đáp ứng được Cầu - nhu cầu đang tăng mạnh và thay đổi liên tục từ khách hàng của mình. Cụ thể một vài vấn đề thách thức là, sắp xếp không gian, tiếp cận khách hàng hiệu quả, giúp tối ưu hiệu suất cho thuê kho vận, quản lý hiệu quả kho vận đồng bộ hoá theo thời gian thực, gặp khó khăn phát triển đào tạo nhân lực quản lý kho vận,…Đây chính là những bài toán khó của thị trường ở trạng thái Cầu > Cung và nguồn Cung gặp nhiều hạn chế. Và đây cũng chính là bài toán tôi đặc biệt yêu thích theo khẩu vị đầu tư của tôi tại quỹ Genesia Ventures. Thật may mắn cho chúng tôi, khi tìm thấy Wareflex- startup tiên phong giải bài toán Cung - Cầu về kho vận rất khó này tại Việt Nam. Wareflex là nền tảng kết nối, cung cấp các loại kho hàng linh hoạt trên cơ sở chi trả cho mỗi lần sử dụng cho doanh nghiệp. Các kho hàng đa dạng với các loại hình khác nhau đáp ứng tuỳ theo nhu cầu của khách hàng, từ kho thường, kho lạnh, kho ngoài trời cho đến kho dịch vụ thương mại điện tử. Wareflex có mong muốn mạnh mẽ là đơn giản hóa quy trình cho thuê kho hàng, bằng việc kết nối các công ty kho vận chưa khai thác đúng mức sức chứa kho bãi và khả năng tìm khách hàng mới của họ còn hạn chế, với những khách hàng doanh nghiệp cần mở rộng mạng lưới kho vận và phân phối của họ. Bên cạnh việc kết nối, Wareflex còn hỗ trợ khách hàng một giải pháp được thiết kế riêng phù hợp cho từng mục tiêu hậu cần chiến lược của khách hàng. Khách hàng sẽ linh hoạt trả tiền cho mỗi lần sử dụng khi cần thiết thay vì ký hợp đồng cho thuê dài hạn hoặc sở hữu một nhà kho giúp tối ưu dòng tiền cho khách hàng của mình. Không dừng lại ở đó, Wareflex cũng tích cực cung cấp công cụ SaaS giúp tối ưu vận hành cho các đối tác kho vận trong chuỗi cung ứng của mình. Đội ngũ sáng lập như “dòng dung nham từ núi lửa” luôn sôi sục mạnh mẽ thôi thúc sự phát triển Wareflex được sáng lập bởi 2 co-founder, là Rajnish Sharma và Rod Davariz. Cofounder&CEO Rajnish Sharma là người có hơn 12 năm kinh nghiệm quản lý vận hành tại doanh nghiệp lớn cũng như doanh nghiệp do anh thành lập tại Việt Nam. Khi tiếp xúc với anh ấy, bạn sẽ phải ngạc nhiên về sự am hiểu thị trường cũng như văn hoá của Việt Nam chúng ta. Điều tôi đặc biệt ấn tượng về anh Rajnish đó là một người làm việc nhanh, hiệu quả và quyết liệt. Anh là người nhìn bên ngoài là sự trầm ổn, bình tĩnh, khiêm nhường nhưng bên trong là sự quyết liệt. Anh từng chia sẻ vui với tôi là, bên trong anh luôn cuộn trào như “Volcano” - dòng dung nham từ núi lửa luôn sôi sục mạnh mẽ, thôi thúc anh làm việc, muốn biến những ý tưởng tại Wareflex thành hiện thực, một cách hiệu quả nhất. Cofounder & CBO Rod Davariz là nửa còn lại, là mảnh ghép thú vị cùng với anh Rajnish tại Wareflex. Anh Rod từng có hơn 15 năm kinh nghiệm trong mảng Chuỗi Cung ứng và Hậu cần. Đặc biệt, anh từng tham gia quản lý điều hành phát triển kinh doanh những mảng này tại Oracle Australia và SAP Brazil trước đây. Đó chính là những “dots”- điểm kết nối quan trọng giúp anh có sự am hiểu sâu sắc về những vấn đề thách thức trong ngành, từ đó giúp anh cùng đội ngũ của mình, cùng thiết kế ra những giải pháp công nghệ phù hợp để giải quyết các vấn đề của mảng này tại Việt Nam. Từ những buổi họp đầu tiên của tôi với anh Rajnish và anh Rod, chúng tôi đã bắt chung một tần sóng, chia sẻ chung điểm nhìn, đó là cần tập trung, ưu tiên đạt được PMF - sản phẩm phù hợp với thị trường cho Wareflex ở từng giai đoạn. Cũng từ đây, chúng tôi nhanh chóng, một cách rất hiệu quả, thảo luận chi tiết những hướng tiếp cận để đưa Wareflex đạt được PMF dù trong nguồn lực hữu hạn của một startup ở giai đoạn sớm. Không sa đà vào những “ồn ào” khác bên ngoài, chúng tôi đều rất tập trung vào giá trị bền vững cho Wareflex. Tôi rất cảm phục hai đồng sáng lập ngoại quốc này, đã không vì những rào cản ngoại ngữ hay văn hoá thường thấy ở bất kỳ người nước ngoài nào tại Việt Nam, các anh đã chọn Việt Nam là nơi để khởi nghiệp với niềm tin mạnh mẽ vào tiềm năng phát triển mảng Chuỗi cung ứng & Hậu cần tại Việt Nam. Chính niềm tin này và động lực mạnh mẽ từ bên trong của các anh, đã giúp các anh thu hút được nhiều nhân tài tham gia, xây dựng đội ngũ mạnh, cùng đưa Wareflex phát triển từ những ngày đầu tiên này. Lời gửi gắm Mỗi lần nhìn vào bản đồ Việt Nam chúng ta, tôi đều nhìn thấy rất nhiều tiềm năng của đất nước mình. Các bạn chắc hẳn cũng sẽ nhìn ra giống tôi, Việt Nam thực sự có một vị trí địa lý rất đẹp để có thể trở thành trung tâm kho vận của khu vực Đông Nam Á, và thậm chí là vươn xa hơn là trung tâm kho vận của thế giới. Điều quan trọng, là chúng ta sẽ cần đầu tư thêm nhiều nguồn lực, cơ sở hạ tầng phát triển, và những giải pháp công nghệ đồng bộ, thúc đẩy sự hiệu quả hoạt động hậu cần trong chuỗi cung ứng xuyên biên giới, xuất phát và đi tới Việt Nam chúng ta. Tôi cũng có một niềm tin mạnh mẽ là Wareflex sẽ trở thành một trong những doanh nghiệp đi đầu đóng góp vào sự phát triển này. Và tôi cũng hiểu rằng, chúng ta cần thời gian, nguồn lực cùng với sự kiên nhẫn cần thiết, một cách chiến lược để từng bước đạt được mục tiêu lớn này. Hi vọng bài viết này, nhân ngày công bố thương vụ đầu tư vòng Pre-seed (tiền hạt giống) vào Wareflex mà quỹ Genesia Ventures chúng tôi dẫn dắt, sẽ là món quà đặc biệt tôi gửi tới nhà sáng lập và đội ngũ Wareflex. Đây là những tâm huyết, là niềm tin mạnh mẽ của tôi, là lý do chúng ta chọn nhau để đồng hành, để trên hành trình dài nhiều thách thức sắp tới, chúng ta sẽ luôn bền chí, quyết tâm và mạnh mẽ vượt qua. Keep fighting nhé team Wareflex!!!

Xin chào các bạn! Đối với các nhà sáng lập startup, có lẽ rất nhiều khó khăn họ phải đối mặt mỗi ngày, sẽ luôn có 2 bài toán lớn đều liên quan tới “cân bằng” thách thức họ. Đó là: Cân bằng Gia đình - Startup, và Cân bằng Cung - Cầu cho startup để có thể phát triển bền vững. Đúng vậy, đây đều là những điều vô cùng quan trọng, nhưng lại rất khó để cân bằng được, đòi hỏi các nhà sáng lập luôn cần phải nỗ lực liên lục điều chỉnh, sáng tạo, tối ưu nguồn lực và thời gian để có thể duy trì được điểm gọi là Bền Vững. Trong nhiều dịp trao đổi với các anh chị em đồng nghiệp trong cộng đồng đầu tư khởi nghiệp ở Việt Nam và thế giới, tôi thường hay được hỏi về khẩu vị đầu tư của mình. Với tôi, tôi ưa thích đầu tư vào startup giải quyết một bài toán trong thị trường mà ở đó, Cầu phải mạnh và lớn, thậm chí có thể vượt quá Cung, nếu bằng với Cung thì là quá lý tưởng nhưng rất hiếm có trong thị trường. Cụ thể, các startup mà tôi dẫn đầu các thương vụ đầu tư trong năm nay tại Việt Nam, như MVillage, Rootopia,…cũng chính là sự nhất quán cho câu trả lời trên của tôi. Tôi có lý do rất rõ ràng cho việc tôi ưa thích việc Cầu > Cung. Đó chính là, thời điểm của thị trường. Trong 3 năm gần đây, thị trường liên tục chứng kiến các sự kiện mang tính “bất thường”, từ Covid-19, chiến tranh Nga- Ukraine, tới đứt gãy chuỗi cung ứng, tiền rẻ và lạm phát, thắt chặt tiền tệ và nguy cơ suy thoái kinh tế, tới sự đổ bộ của các chính sách mới của quốc gia. Những sự kiện lớn liên tiếp này, chính là “trigger” - cú huých tạo ra sự mất cân bằng của Cung hoặc Cầu ở quy mô lớn. Đặc biệt những tình hình thay đổi cực đoan này, sẽ mở ra những nhu cầu mới hoặc làm gia tăng hơn những nhu cầu hiện hữu. Đây là một điều rất hiếm khi xảy ra trong điều kiện thị trường bình thường, vì bản chất con người không dễ dàng thay đổi theo cái mới. Và đây cũng chính là cơ hội cho startup có được những khách hàng có sẵn nhu cầu lớn đó, một cách tự nhiên, và tiết kiệm chi phí nhất. Trong bối cảnh khó khăn, khan hiếm dòng tiền như hiện nay, sẽ không cho phép startup đốt nhiều tiền cho hoạt động quảng cáo tạo Cầu, thu hút khách hàng mới, hay giữ chân khách hàng cũ bằng khuyến mãi, bỏ qua Unit economic - tính đơn vị kinh tế bền vững, đẩy tăng tưởng top-line bằng mọi giá. Tức là đã qua rồi thời kì, mua tăng trưởng bằng tiền rẻ. Do đó với startup có Cầu chưa đủ lớn và mạnh thì sẽ rất khó để phát triển trong tình hình hiện nay. Mặt khác, với startup có Cầu cực mạnh và lớn, tới mức Cung tạo ra không đủ đáp ứng cho việc ngày càng gia tăng của Cầu, lại đang có thế mạnh để thắng. Vì để thắng, việc startup chỉ cần tập trung làm thật tốt đó là không ngừng sáng tạo để tạo ra thêm Cung. Nếu như startup có thể tạo ra và sở hữu nguồn Cung vốn khan hiếm đó, thì startup đó có thể trở thành winner. Nhưng liệu trạng thái thuận lợi có được từ Cầu > Cung liệu có thực sự bền vững? Để trả lời được câu hỏi này, chúng ta sẽ phải đi tìm hiểu nguyên lý cơ bản luôn Đúng của bài toán Cung - Cầu của bất kỳ nền tảng nào mà startup hướng tới. Ba nguyên lý cơ bản cho bài toán Cung - Cầu: Theo thời gian, vạn vật đều thay đổi, nhu cầu của khách hàng cũng sẽ có sự thay đổi, cán cân Cung - Cầu chắc chắn cũng sẽ đảo chiều, do đó startup cần biết tận dụng Cầu đúng thời điểm, và liên tục điều chỉnh Cung phù hợp theo Cầu. Là startup, hưởng lợi từ việc tạo ra giao dịch giữa Cung và Cầu, sẽ luôn luôn gặp thách thức là “nút thắt cổ chai” cho việc thúc đẩy startup phát triển, đó là thiếu Cung hoặc thiếu Cầu. Thách thức luôn hường trực này đòi hỏi startup phải luôn linh hoạt Bật - Tắt công tắc tạo Cung hay tạo Cầu. Startup ở giai đoạn sớm, cần tìm ra chính xác công tắc cần kích hoạt Cung hoặc Cầu đúng lúc. Với nguồn lực hạn chế ban đầu của startup, rất khó có thể cùng lúc giải quyết cả Cung và Cầu cùng một lúc. Nếu như startup trong thị trường Cầu > Cung, thì chắc chắn cần phải tập trung giải quyết thật tốt Cung trước tiên để kích hoạt giao dịch, vì Cầu đã có sẵn ở đó rồi. Bài học tạo Cung hiệu quả cho các startup có Cầu > Cung ở giai đoạn sớm Thực tế đã có rất nhiều bài viết trong và ngoài nước chia sẻ về rất nhiều cách giải bài toán Con gà - Quả trứng của startup. Tôi đã đều đọc thảm khảo hầu như gần hết các cách giải đó. Tuy nhiên trong quá trình thực tế đồng hành với startup quỹ tôi đầu tư và hỗ trợ tại Việt Nam, tôi có rút ra được 3 bài học quan trọng trong việc tạo Cung hiệu quả bền vững, cho các startup ở giai đoạn sớm ở trong thị trường của trạng thái Cầu > Cung. MVillage: Không chỉ dừng lại là tạo Cung đơn thuần mà là nỗ lực sáng tạo ra nguồn Cung độc đáo. Trong bài viết gần đây, tôi đã chia sẻ về lý do đầu tư vào MVillage, tôi có đề cập tới vấn đề nhà ở tại Việt Nam, với khoảng cách ngày càng gia tăng giữa Cung - Cầu về nhà ở phù hợp cho thế hệ trẻ tại Việt Nam. Cụ thể, rất nhiều người Việt trẻ trong đó có tôi, đang phải đối mặt với tình trạng - nhà thuê là sự lựa chọn duy nhất. Lý do chính đến từ việc áp lực gia tăng dân số tập trung ở hai thành phố trung tâm là Hà Nội và thành phố HCM, cùng với quỹ đất phát triển dự án bất động sản mới bị giới hạn, khiến cung không đủ cầu, từ đó làm tăng giá bất động sản lên chóng mặt, khiến việc sở hữu một ngôi nhà dành cho người trẻ bằng tiền họ tự kiếm được, ngày càng trở nên xa xỉ. Hiện thực này kéo theo nhu cầu thuê nhà trong phân khúc thị trường nhà ở, ngày càng gia tăng mạnh mẽ trong bộ phận người Việt trẻ, thậm chí tới mức, mọi người đều lo lắng nguồn cung quỹ đất hiện tại chia đều cho các phân khúc khác vốn đã thiếu, nay càng thiếu hơn. M Village xuất hiện trên thị trường với giải pháp nhà ở Co-living, theo hình thức lưu trú ngắn hạn và dài hạn trong các căn hộ thoáng mát, sạch đẹp, được trang bị đầy đủ nội thất, với thiết kế thông minh mang tính ứng dụng cao. Các cơ sở của M Village đều được đặt ở các địa điểm vàng, ngay giữa trung tâm thành phố, giúp thuận tiện kết nối mọi điểm đến dành cho cư dân của mình. Nếu chỉ dừng lại ở đây thôi thì cũng đã đủ để MVillage nổi bật trên thị trường trong cùng phân khúc theo giá căn hộ nhà ở cho thuê hiện nay. Tuy nhiên, đội ngũ MVillage còn sáng tạo ra nguồn Cung nhà ở này từ chủ nhà, bằng việc cung cấp một hệ sinh thái tiện ích đa dạng từ làm việc, ăn uống, chăm sóc sức khỏe, không gian sinh hoạt cộng đồng, thư viện, sân vườn, nhà hàng, quán cafe, khu nướng ngoài trời, và tất cả được kết nối với nhau bằng công nghệ để mang lại trải nghiệm sống vượt trội. Có lẽ đó là lý do vì sao MVillage thuyết phục thị trường có Cầu lớn này, không chỉ ở việc luôn duy trì công suất cho thuê trên mỗi cơ sở luôn đạt trên mức 90% mà còn tới 80% cư dân tiếp tục ở lại sử dụng dịch vụ, bằng việc gia hạn thêm hợp đồng thuê nhà sau đó. Khiến MVillage có một “áp lực” tích cực đó là khai trương trung bình mỗi tuần một địa điểm mới. Việc của MVillage luôn cần tập trung làm thật tốt hiện nay, đó là liên tục thu hút được nhiều nguồn Cung tốt “độc quyền” và gia tăng thêm giá trị “độc đáo” cho nguồn Cung đó. Vietcetera: Truyền cảm hứng và đào tạo người sáng tạo nội dung tham gia đóng góp nội dung cho nền tảng truyền thông này. Gần 2 năm về trước, tôi có kể về hành trình đến với việc chia sẻ nội dung trên Vietcetera, trong bài blog zunzunstartups của mình. Trong một xã hội kết nối hiện đại ngày nay, chúng ta luôn được tiếp xúc với rất nhiều thông tin hầu như được cập nhật mỗi phút trôi qua, tới mức thực tế có tình trạng “bội thực thông tin” diễn ra. Hiện thực này khiến chúng ta dễ hiểu nhầm là Cung đã vượt quá Cầu. Nhưng không, một trong những lý do quan trọng để chúng tôi quyết định đầu tư và đồng hành với Vietcetera từ đó tới nay, đó là tình trạng thiếu Cung và nhiều Cầu trong nhiều người Việt trẻ là độc giả tiến bộ, cởi mở và khắt khe, mong muốn mạnh mẽ được tiêu thụ nội dung chất lượng cao, có ý nghĩa, đa chiều, chỉn chu tôn trọng người đọc. Mặt khác, không nhiều người có đủ tâm huyết, thời gian, nguồn lực, sự kiên nhẫn cần có, để sản xuất ra nội dung theo nhu Cầu đang tăng mạnh này, gây ra tình trạng thiếu Cung. Đúng vậy, dù tôi đã là người viết chia sẻ nội dung về khởi nghiệp được hơn 3 năm rưỡi tới nay, với mỗi bài viết, ví dụ như bài này, tôi cũng mất gần tháng ấp đủ đề tài, tìm hiểu thêm kiến thức bổ trợ cùng với hàng mấy năm vật lộn với nghề để tích luỹ trải nghiệm, cùng với khoảng 10 tiếng thức khuya dậy sớm sau giờ làm việc chính để ngồi cặm cụi hoàn thành bài viết. Do đó có thể nói, hiển nhiên bài toán lớn nhất của Vietcetera luôn phải đối mặt đó là: đảm bảo nguồn Cung về nội dung đủ chất lượng đáp ứng được nhu cầu của độc giả cấp tiến. Vậy Vietcetera đã giải bài toán này như thế nào? Tính tới nay, tôi đã đóng góp tổng cộng 21 bài viết bằng cả tiếng Việt và tiếng Anh trên nền tảng Vietcetera. Từ những ngày đầu chập chững viết lách, tất nhiên tôi đâu có đủ dũng cảm và tự tin để gửi bài cho Vietcetera, mà chính đội ngũ Vietcetera đã chủ động liên lạc với tôi, trao đổi về các đề tài thú vị, tạo nguồn cảm hứng cho tôi ngồi viết chia sẻ. Sau đó, những bài viết của tôi được đội ngũ Vietcetera rất tích cực, chủ động hướng dẫn và hỗ trợ tôi biên tập lại, để bài viết được chau chuốt hơn. Tôi vẫn còn nhớ mình đã từng được mời tham gia workshop đào tạo cách viết logic dễ hiểu thuyết phục người đọc do Vietcetera tổ chức trước đây. Đây chính là cách Vietcetera đã truyền cảm hứng và trau dồi kỹ năng cho tôi để trở thành người viết nội dung. Không chỉ dừng lại ở hình thức nội dung là các bài viết, Vietcetera cũng từng bước trở thành nền tảng sản xuất phát hành nội dung Podcast đa dạng chất lượng cao nổi bật tại Việt Nam hiện nay. Vietcetera cũng đã tiếp cận giải bài toán thiếu nguồn Cung - nhà sáng tạo nội dung Podcast, bằng việc tổ chức Cast Camp - một sân chơi đào tạo làm nội dung podcast vào năm ngoái 2021. Sân chơi này không chỉ góp phần phát triển cộng đồng các podcasters tiếng Việt nói chung, mà chính những nhà sáng tạo nội dung nổi bật từ Cast Camp sau đó, đã tích cực tham gia chia sẻ đóng góp nội dung chất lượng cao của mình, trên nền tảng Vietcetera. BuyMed: Tham gia làm nguồn Cung từ những ngày đầu tiên trên nền tảng phân phối của mình, để đáp ứng được Cầu gia tăng. Trong bài viết về hành trình đi tìm Product Market Fit (PMF) của BuyMed, tôi có chia sẻ về những ngày đầu của BuyMed, đã có những lúc chúng tôi phải chứng kiến lượt truy cập website tăng đột biến do nhu cầu đặt mua hàng tăng cao của khách hàng, khiến hệ thống server bị sập trong một khoảng thời gian ngắn, hay chứng kiến cả đội ngũ BuyMed chịu áp lực không tưởng về đảm bảo nguồn Cung bị thiếu hụt, khiến về tốc độ xử lý đơn hàng cho khách hàng bị chậm lại, gây ảnh hưởng tới trải nghiệm và sự hài lòng của khách hàng ở giai đoạn ban đầu. Tuy nhiên, do Cầu của phân khúc khách hàng Early adopter BuyMed lựa chọn khi đó, luôn rất mạnh và lớn nên khách hàng vẫn đủ kiên nhẫn và cảm thông chờ nguồn Cung của BuyMed. Khi đó BuyMed đã quyết định, chính mình tham gia làm nguồn Cung cùng với các đối tác cung ứng khác trên nền tảng phân phối của mình. Quyết định tạo Cung này của BuyMed tất cả là để đảm bảo ít nhiều lấp đầy được Cầu luôn không ngừng gia tăng đến từ khách hàng. Tôi sẽ đồng ý nếu ai đó đưa ra ý kiến rằng đây là cách làm khó scale vì khá tốn kém nguồn lực để mua dự trữ và quản lý kho hàng. Đúng vậy, đó là lý do vì sao BuyMed ưu tiên thực hiện chiến lược này ở giai đoạn đầu khi cần tạo Cung, làm bánh đà tăng tính thanh khoản (liquidity) giao dịch của nền tảng phân phối, và đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Sau khi nền tảng đạt được PMF, với sự tham gia của nhiều đối tác nhà phân phối hơn, BuyMed đã giảm dần tỉ lệ mảng Trading của mình ở mức hợp lý để đảm bảo scale hiệu quả. Nhờ đó, đã giúp BuyMed lấy trọn được niềm tin của khách hàng và tạo ra được tiền đề giúp BuyMed đạt được công thức để thắng của mình, đó là Cash conversion cycle - là tốc độ xoay vòng tiền mặt của BuyMed luôn âm. Hiểu một cách đơn giản, BuyMed có dòng tiền vào đến trước dòng tiền ra - thường thì đây là trạng thái vô cùng lý tưởng, nhưng rất hiếm gặp của doanh nghiệp, khi có thể xoay vòng tiền nhanh để tái đầu tư mở rộng quy mô hoạt động của doanh nghiệp. Lời tạm kết: 2 điều đặc biệt chú ý khi giải bài toán Cầu > Cung của startup Hi vọng với những chia sẻ Case study thực tế trên của tôi, các nhà sáng lập có thể tham khảo được cách tạo Cung, là công tắc kích hoạt tạo ra giao dịch đáp ứng nhu Cầu lớn đến từ khách hàng của mình. Tuy nhiên sẽ có 2 điểm tôi muốn lưu ý các nhà sáng lập khi tham khảo áp dụng. Đầu tiên, đó là cần phải hiểu và đào sâu vào Unit Economic - Tính đơn vị kinh tế và Life Time Value - giá trị vòng đời của Cung. Đúng vậy, không chỉ của Cầu như thường thấy, mà quan trọng là của Cung nữa. Trong bối cảnh Cầu > Cung và nguồn Cung khan hiếm, thì chi phí và công sức bỏ ra để thu hút được nguồn Cung vì đó mà cao hơn, do đó startup cần phải đảm bảo nền tảng phải có cơ chế giữ chân được Cung. Một khi startup có thể tạo ra và giữ được nguồn Cung vốn khan hiếm đó, thì startup đó có thể trở thành người chiến thắng trong thị trường. Tiếp theo là, tất cả mọi người, từ nhà sáng lập, đội ngũ xây dựng sản phẩm, đội sales và chăm sóc khách hàng, tới khách hàng, đối tác, và cả nhà đầu tư đều phải bình tĩnh, kiên nhẫn, cảm thông, khuyến khích tạo điều kiện cho startup có đủ không gian và thời gian để tìm ra hướng đi giải bài toán Cung - Cầu vốn nan giải của mình một cách rõ ràng và hiệu quả nhất. Tài liệu tham khảo https://www.nfx.com/post/demand-shocks https://versionone.vc/marketplaces-guide-ed3/ https://acrowdedspace.com/post/94448008387/liquidity-hacking-how-to-build-a-two-sided https://www.nfx.com/post/marketplace-expansion-framework https://www.nfx.com/post/19-marketplace-tactics-for-overcoming-the-chicken-or-egg-problem

Xin chào các bạn- những nhà sáng lập và những người chuẩn bị trở thành nhà sáng lập! Blog Zunzunstartups tuần này sẽ gửi đến các bạn một quan điểm mới về PITCH mà mình luôn ý thức trong công việc đầu tư khởi nghiệp của mình. Nhân dịp trong tuần vừa qua mình có cơ hội được làm ban giảm khảo cuộc thi Pitch Contest trong khuôn khổ chương trình SURF2019 ở Đà Nẵng, trải nghiệp này làm cho mình ý thức sâu sắc hơn nữa về ý nghĩa của Pitch dành cho nhà sáng lập và nhà đầu tư, đã thôi thúc mình viết blog để chia sẻ quan điểm dưới đây. Với một nhà sáng lập thì chắc hẳn pitch là một khái niệm rất đỗi quen thuộc thậm chí nó như là cơm hay không khí mỗi ngày vậy. Nhưng có lẽ vẫn còn nhiều người nghĩ pitch là chỉ nằm trong khuôn khổ cuộc thi khởi nghiệp, cũng như chưa hiểu hết ý nghĩa và các hình thức pitch hiện nay. Pitch là khái niệm xuất phát từ môn thể thao môn bóng chày chỉ hành động "ném bóng" của vận động viên. Khái niệm này ban đầu được đưa vào startup với ý nghĩa là trình bày ý tưởng khởi nghiệp tới nhà đầu tư trong một khoảng thời gian ngắn, để "ném bóng"- truyền đạt ý tưởng và tiềm năng phát triển của startup tới nhà đầu tư, để đạt mục đich ghi bàn "homerun" tức là "nhận được đầu tư". Nhưng sau này Pitch được mở rộng hơn, startup không chỉ pitch với nhà đầu tư với mục đích gọi vốn, mà còn pitch với khách hàng hay các đối tác, nhân viên để họ ủng hộ cho sự phát triển của startup. Dưới đây mình tổng hợp các loại hình thức pitch phổ biến hiện nay để các bạn hiểu được bức tranh toàn cảnh về pitch: Là nhà đầu tư khởi nghiệp, một ngày mình có thể được nhận, đọc và gặp không dưới 10 cái pitch, mình tin là nhiều nhà đầu tư lâu năm hơn còn nhận được nhiều hơn. Nhưng hơn ai hết mình hiểu được công sức, nỗ lực của các nhà sáng lập trong việc dành thời gian bỏ ra để hoàn thiện tài liệu pitch, và rèn luyện cách pitch, rồi cả một quá trình dài để tới được văn phòng của quỹ đầu tư. Thường để có một buổi họp với nhà đầu tư, các nhà sáng lập có thể chủ động liên lạc trực tiếp qua các nhà đầu tư hoạt động ở các quỹ, hoặc là thông qua giới thiệu từ người quen chung với nhà đầu tư đó, hoặc là tiếp cận các nhà đầu tư thông qua các event, cuộc thi khởi nghiệp, liên lạc được rồi thì sau đó các nhà sáng lập sẽ gửi pitch deck (tài liệu giới thiệu startup của mình) để nhà đầu tư đọc hiểu và để chọn ra đâu là startup họ muốn có buổi họp đầu tiên với nhà sáng lập. Đó là một chặng đường dài với bao nỗ lực, nên mình luôn muốn mỗi buổi gặp với nhà sáng lập họ được nhận lại xứng đáng nhất với thời gian và công sức bỏ ra cho pitch của mình. Thế nhưng thực tế là trong buổi gặp mặt giữa nhà sáng lập và nhà đầu tư thì họ lại dành rất nhiều thời gian để giới thiệu và tìm hiểu lẫn nhau từ đầu, những thứ cơ bản như vấn đề-sản phẩm giải quyết- thị trường- đối thủ... mà những điều này đã có sẵn trong pitchdeck, mà ai cũng có thể tìm hiểu trước đó, vô hình chung khiến thời gian họp đó không đạt được tới mục đích cao hơn là " 2 bên tìm ra được nhau" sớm hơn và hiệu quả hơn. Vì vậy, mình muốn "định nghĩa "lại Startup Pitch dành cho nhà sáng lập và nhà đầu tư. Đó là nếu pitcher (người ném bóng) là nhà sáng lập đã rất nỗ lực để rèn luyện và chuẩn bị cho cú "ném bóng" thì "người bắt bóng" là nhà đầu tư cũng cần phải nỗ lực bằng hoặc hơn để cả hai cùng tung hứng được. Tức là những buổi pitch với nhà đầu tư, không nên chỉ là một buổi "tìm hiểm nhau có người giới thiệu và người ngồi nghe chỉ để hiểu, một cách đơn thuần, mà nên là 1 buổi thảo luận "tung hứng" giữa hai bên dựa trên hiểu biết đầy đủ trước đó về startup, để từ đó dù có đi đến quyết định đầu tư hay không thì nhà sáng lập cũng sẽ có những thứ "mang về" cải thiện phát triển startup của mình. Ví dụ như ở quỹ đầu tư của mình thì nếu với buổi họp khoảng 1 tiếng với nhà sáng lập lần đầu tiên, mình sẽ liên lạc nhận trước pitchdeck trước đó 1 tuần để tự tìm hiểu và nghiên cứu, tới buổi họp thì thường agenda họp sẽ như sau: 1/ Giới thiệu về quỹ Genesia Ventures ( 3 phút) 2/ Nhà sáng lập pitch về startup của mình ( 30 giây~ 1phút) (có những lúc không cần vì đã đọc hết thông tin ở Pitchdeck trước đó rồi, nhưng phần pitch này là để nhà sáng lập có "đà" vào cuộc thảo luận sâu phía sau) 3/ Cùng thảo luận sâu về chiến lược phát triển, cách tăng khách hàng và mở rộng thị trường hay cách để thắng đối thủ... (56 phút) Đương nhiên là không phải lúc nào cũng chặt chẽ từng phút như vậy, nhưng mình luôn muốn dành nhiều nhất thời gian để trao đổi thảo luận sâu về các chiến lược đưa startup đó phát triển. Việc dành nhiều thời gian này vừa có ích cho nhà sáng lập có thêm nhiều gợi ý cho phát triển startup của mình, đồng thời cũng giúp cho nhà đầu tư kiểm tra được khả năng lĩnh hội, lắng nghe, tư duy, và khả năng 2 bên có fit để đi cùng với nhau lâu dài hay không. Vì vậy, mục đích của pitch gặp mặt nhà đầu tư không chỉ đơn giản là gọi vốn, mà có thể là tìm nhà đồng hành, luôn hiểu rõ và có thể cùng thảo luận được để đóng góp cho sự phát triển của startup. Và mình tin là đó mới là "định nghĩa mới" mang ý nghĩa và vài trò trọn vẹn hơn của PITCH. Ở quỹ đầu tư Genesia Ventures của mình, các nhà sáng lập luôn được chào đón để cùng ngồi xuống thảo luận về khả năng đi cùng với nhau, vì vậy nhân tiện đây mình xin được "quảng cáo" chút xíu là các bạn có thể liên lạc gửi pitch deck thông qua website , hoặc gửi liên lạc booking họp với mình trực tiếp qua facebook hoặc blog này. Xin cám ơn các bạn đã dành thời gian đọc blog đầy tâm huyết này của mình. Hi vọng có thể lắng nghe ý kiến đóng góp từ cá bạn để mình cải thiện nội dung blog, và có thể nhận được liên lạc pitch từ các bạn.

Under the current stressful lockdown in the 4th wave of Covid-19, it has been more than 100 days since I have strictly implemented social distancing, all my study and work activities have taken place in a small apartment in Ho Chi Minh City. Probably not only my family and friends who know me well, even myself, are also surprised that an extrovert like me can stay home for almost a third of the time in 2021. With no time for staying depressed, I choose to maintain a busy, meaningful life. Besides my busy day-to-day work with startup investment activities, I am actively participating in an e-learning course to improve my financial expertise during this period. Interestingly enough, enrolling in the course gave me some initial inspiration and meaningful suggestions for our fund's new startup investment, which I would love to share with everyone in this blog: Fundiin with 3 compelling reasons that led to our investment decision. 1. The rising demands of flexible and user-friendly payment methods One day at the beginning of August, I decided to take the Leading with Finance course - one of the well-known online courses of Harvard Business School. When I went through the process of paying tuition fees, besides e-check and payment in foreign currency via Western Union, I had options with credit cards. Thankfully, I could split the tuition fee in half to pay with different cards or choose to forward the tuition fee payment via email to the person paying on my behalf. Maybe these experiences are not new to learners in the US or other developed countries, but from Vietnam, having access to a "friendly" and "flexible" solution like this one, I felt very grateful. Having the flexibility to pay tuition fees and opportunity to study a high-quality course while staying at home during a difficult pandemic has been a real blessing to me. Because there are many Vietnamese people who have not had much luck like that. The data below will clearly show that many Vietnamese have difficulty with decrease their income during this time while having very limited payment options due to the low usage ratio of banking services. Under the current long Covid-19 lockdown period, according to the Vietnam General Statistics Office’s report released on July 6, 2021, up to 12.8 million Vietnamese people of working age were negatively affected by the pandemic such as job loss, have to leave work due to a distance order or job rotation or have their working hours reduced, resulting in loss of income or decreased income in the second quarter of 2021. According to the report of Boston Consulting Group in 2020, among 5 countries in the region, namely Singapore, Malaysia, Thailand, Indonesia, Vietnam has the lowest percentage of the population owning a bank account (40%) and owning a Debit card (34%). Moreover, Vietnam has 2nd lowest after Indonesia in the percentage of owning credit cards (11%), and after Thailand in owning loan account ratio (15%). And also, Vietnam has a portion of the population with e-wallets is 11%, rank 2nd lowest in the region after Malaysia. Therefore, during this period, it is not hard to imagine a lot of people are facing extreme difficulties, when they can not afford to products and services which make their life more comfortable and easier on these days, or even opportunities to learn new skills to find new jobs, to have a better life, also become far away for them, when they do not have access to flexible alternative methods of payment which are friendly enough to their wallets. With that concern, I researched many different payment methods and found out the most suitable solution, called Buy Now Pay Later (BNPL), which allows consumers to buy a product or service now, and then pay it in installments in the future, without interest. A lot of people might confuse this payment method with the normal installment loan, the fundamental difference here is that consumers have to pay interest on the normal loan installment over the payback periods, but to pay zero interest with BNPL. In Vietnamese, there have been several startups that provide Buy Now - Pay Later services, among which, I found Fundiin. With choosing Fundiin as an option of payment at the shopping checkout time, consumers can divide it into 3 payment periods: pay 1/3 of the order value for the first period at the time of purchase, the second period within 30 days, and the last third period within 60 days after purchasing, consumers will pay respectively the remaining each 1/3 of the order value. Fundiin convinced me by showing that, it is a new flexible, and extremely "user-friendly" payment option, when the consumer "has nothing to lose", with zero interest if they pay back on time. In case the consumer does not pay on time, they will be penalized 0.6% of the outstanding amount each week, but Fundiin still ensures they do not have to pay penalties totaling more than 25% of the order value. But the best thing for all is still consumer paying on time. According to a survey by Morning Consult conducted in the first week of July 2021, interviewing 4,400 adults in the US about how the payment methods among credit cards, BNPL, or a combination of these two methods, have been playing a role in reaching financial goals in the previous month, June 2021. Survey results show that using the BNPL payment method has a more positive effect than other forms of payment (credit card only, combination of credit card and BNPL) in the process towards goals of eliminating debt and purchasing a home. Actually, BNPL has proven and shown its great growth potential, with prominent names such as Klarna (founded in 2005 in Sweden), Affirm (founded in 2012 in the US) ), AfterPay (founded in 2012 in Australia), Paidy (founded in 2008 in Japan, with over 6 million users), etc... Recently, we have continuously received positive news, showing great expectations for growth in this segment, for example, AfterPay announced that it will be acquired by Square for more than $29 billion, PayPal announced that it was preparing to buy Paidy for about $2.7 billion. (Source) In Southeast Asia, there is also a big BNPL player named Kredivo, founded in 2016, with about 4 million approved users on 10 e-commerce platforms. Kredivo is also expected to surpass $100 million in revenue this year. Recently, this startup has had many positive big moves. Kredivo's parent company FinAccel has acquired a 24% stake in the Indonesian lender Bank Bisnis Internasional for about $38 million, to serve as a springboard to expand into digital banking with the service name Lime. This was followed by the announcement of an ambitious plan to list in the US through SPAC in a deal valued at $2.5 billion. Three weeks later, FinAccel announced its plan to enter the dynamic market of nearly 100 million people, which is Vietnam, in the form of a joint venture with a family office - Phoenix Holding, which invests in digital bank Timo and P2P lending platform Interloan to start with bill payment for daily needs and personal loans, followed by the launch of BNPL service on e-commerce platforms from Q4 of this year. Vietnam has favorable characteristics for the BNPL model to develop explosively in the near future, such as the scale of a large retail market worth USD 172 billion, young population with about 55.5% of the population under 35 years old, credit card ownership is still low at 11% and other forms of payment besides cash are limited, as well as in the context of the economy being affected by the current Covid-19 pandemic. It can be said that this is a very potential new payment market, witnessing the progress of many domestic and foreign startups entering Vietnam, but no company has yet dominated this market. Therefore, we expect Fundiin, with its superior BNPL solution, to be able to anticipate the rise of consumers' demand for flexible and wallet-friendly payment in Vietnam, to become a successful leading company in Vietnam's BNPL market. 2. We support the creation of a prestigious society for Vietnam, where everyone strives to build and improve their own credit In the developed countries, the credit card ownership ratio is quite high, for example, this ratio is 87% in Japan and 79% in the US in 2020. Is anyone curious why the ratio of credit cardholders in Vietnam is so low with only 11%? There have been many articles mentioning that many Vietnamese people are still afraid to use credit cards since they are worried about losing money on the card or not grasping all the costs incurred in the process of using the card. In addition, as the Boston Consulting Group report explained, in developing countries, the conventional consumer finance services are still underdeveloped and facing many difficulties, where it is difficult for consumers to get credit cards from banks because there is no way to verify the credit level of customers. In Vietnam, we do not have enough credit information database, which requires to be updated regularly, with high reliability. Despite we do not have a complete credit information data infrastructure, we can "take a shortcut" with new technology and innovative approach, anyone with a phone number, a phone connected to the internet, an ID card can use BNPL. It can be said that the credit card was an invention of the last century, then BNPL would be a new form of credit of the 21st century. BNPL has a mechanism to encourage people to pay on time with interest-free benefits, and have the right to increase the credit limit for the next usage. Consumers' timely payments contribute to their own "credit balance". Thereby BNPL will encourage the creation of a society where people try to increase their creditworthiness and enjoy benefits from that in access to better opportunities. At Genesia Ventures, we have a clear vision with 6 major challenges in today's society, towards building a better prosperous life. We are supporting Fundiin's vision through its BNPL solution, to provide equal access to opportunities, a more flexible and user-friendly payment method that helps individuals have more choices that contribute to improving the quality of life. And it is extremely important to us that Fundiin can contribute to creating a more prestigious, healthier society by empowering us to build our own credit. 3. Founder with previous failures, but stood up with important lessons for Fundiin's growth Last year, I had an opportunity to talk for the first time with Mr. Nguyen Anh Cuong, Co-founder & CEO of Fundiin, but it was hasty catchup that didn't really leave an impression until about half a year later, by chance I listened to Vietcetera Podcast Vietnam Innovator, an episode with Mr. Nguyen Anh Cuong talking about his startup journey with Fundiin, which really left me with many good impressions. He is a calm demeanor, humility, careful wisely selection of words that are easy to understand for anyone even outside the financial industry can clearly understand what BNPL service he wants to do. Especially, I was impressed by the way he faced his past startup failure, which made him lose all accumulated money from his previous investment career and reflected with valuable lessons learned, for the next startup journey with Fundiin. From his sharing in the Podcast, I could understand two important lessons that Mr. Nguyen Anh Cuong learned to make sure he will not repeat the same mistake with Fundiin: His solution must be much better with a clear value proposition compared to any competitor in the market, and Not rush in scaling the business when it has not been matured and achieved Product-Market Fit. In addition, in the process of consideration, we was discussing a lot about Fundiin's growth strategy, how to build a sustainable competitive advantage, and MOAT for Fundiin. Mr. Nguyen Anh Cuong also showed that he was a founder with a sensitive spirit, sharpness, eagerness to learn, aim to build a sustainable growth business. Perhaps because of his excellent capability and his vision with Fundiin, a lot of people around him want to come support and accompany him, this is reflected in his ability to build a strong founding team with Co-founder & CTO - Mr. Vo Hoang Nam. In order to successfully build a credit risk assessment model for Fundiin, Mr. Nam's role is enormous. Mr. Nam has previous experience as Head of Technology at TP Bank, was responsible for building TPBank MyGo - a financial application that helps TP Bank manage Credit and Debit cards database, and TPBank Savy- an online saving app. Both co-founders have convinced us that they are Product Fit Founders - the right people to create Fundiin's future success. Above are 3 reasons that convinced us to make the investment decision in Fundiin. There is still a long way to go and many challenges ahead, but we hope that the two co-founders and Fundiin team will step by step convince users and retail merchants, as the way Fundiin has convinced us and other investors, to successfully contribute to the development of BNPL payment, thereby helping people to create more opportunities to access goods and services for a better life, in Vietnam.

Đêm qua, trong cuộc điện thoại nói chuyện với mẹ của tôi, nhìn thấy con gái của mình nửa đêm vẫn thức họp hành làm việc, cặm cụi lật dở kiểm tra hơn 40 trang hợp đồng đầu tư phức tạp, mẹ tôi xót ra động viên: “Con gái từ nhỏ tới giờ, không khi nào có cuộc sống dễ dàng cả. Từ con đường học tập, tình cảm, rồi đến sự nghiệp! Luôn phải nỗ lực rất nhiều để vượt lên, gặt được thành quả! Thương con, tiếp tục cố gắng nhé con!”. Nhắc tới đây, có lẽ không nhiều người biết danh xưng “nhà nghèo vượt khó” đã gắn liền với tôi suốt từ thời học trung học cơ sở. Khi đó nhà tôi khó khăn lắm. Bố mẹ tôi vất vả làm kinh tế không thuận lợi, cuộc sống gia đình rất bấp bênh. Giờ nhớ lại những ngày tháng đó, vẫn luôn khiến sống mũi tôi cay cay. Thực sự khó khăn tới mức, mà trong ấn tượng của một bé gái hơn 10 tuổi là tôi lúc bấy giờ, thì học giỏi là sự lựa chọn duy nhất của tôi để đưa cuộc sống gia đình tốt hơn. Bố mẹ tôi cũng luôn hiểu rằng, cho con tiếp tục đi học là điều duy nhất bố mẹ phải làm được, quyết tâm đánh đổi bằng mọi giá, để cuộc đời con sẽ sáng sủa hơn bố mẹ. Rồi khi tôi lớn hơn chút nữa, khi là học sinh trung học phổ thông học trường chuyên xa nhà, chi phí học tập và sinh hoạt lớn hơn, khiến bố mẹ tôi không còn đủ sức một mình hỗ trợ tôi được nữa, trong khi kinh tế gia đình sa sút. Tôi vẫn còn nhớ như in hình ảnh ông bà ngoại, cô dì chú bác, họ hàng xung quanh đã tổng động viên, chung sức hỗ trợ để tôi tiếp tục được tới trường như thế nào. Có thể nói, gia đình chính là điểm tựa, là động lực mạnh mẽ nhất để tôi phải học giỏi, đi lên từ trong gian khó. Khi lớn hơn một chút nữa, khi tôi bước vào đại học, ước mơ của tôi cũng trở nên lớn theo, đó là được đi học du học. Nhưng chắc chắn một điều tôi ý thức một cách rõ ràng là, gia đình tôi hoàn toàn không thể chu cấp cho tôi đi du học được. Do đó, nếu muốn đi du học, thì du học phải có bảo trợ học phí là sự lựa chọn duy nhất của tôi khi đó. Với quyết tâm mạnh mẽ và nhất quán đó, tôi may mắn được nhận học bổng toàn phần từ chính phủ Nhật Bản, hỗ trợ từ tiền học phí tới sinh hoạt phí cho trọn vẹn 5 năm học của tôi. Giờ ngẫm lại, thực sự hành trình dài của hơn thập kỷ đến với học tập đó của tôi đã được chắp cánh và bảo trợ mở rộng từ bố mẹ, gia đình họ hàng cộng đồng xung quanh, tới chính phủ quốc gia. Do đó, tôi luôn có niềm tin mạnh mẽ rằng, giáo dục có thể thay đổi từ một cuộc đời, một gia đình, một cộng đồng và rộng hơn là một quốc gia tốt đẹp hơn. Để làm được điều đó, thì cần sự chung tay của rất nhiều người, các tổ chức doanh nghiệp và chính phủ, tham gia chắp cánh hành trình đi tới giáo dục của mỗi cá nhân đó. Trở về Việt Nam từ Nhật Bản, với niềm tin và lòng biết ơn đó, tôi luôn muốn mình có thể chung tay, góp một phần nhỏ bé hỗ trợ con đường học tập của các bạn trẻ tại Việt Nam mình. Gian nan đóng học phí tại Việt Nam Có lẽ gần đây, một trong những đề tài được bàn tán sôi nổi nhất liên quan tới giáo dục tại Việt Nam, đó là, việc tăng học phí. Theo lộ trình học phí tại Nghị định 81/2021, từ năm học 2022 - 2023, mức trần tăng học phí sẽ tăng đều mỗi năm khoảng 7,5%/năm đối với giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông công lập và 12,5%/năm đối với giáo dục đại học công lập. Từ góc nhìn của các trường học, dù muốn dù không thì các trường học vẫn phải tăng học phí. Đặc biệt là với các trường thực hiện tự chủ hoàn toàn, tức là không được hưởng ngân sách nhà nước, thì buộc phải tăng học phí để có đủ nguồn kinh phí hoạt động, cũng như bù đắp chi phí trượt giá và đầu tư, đảm bảo vận hành chương trình đào tạo và chuẩn đầu ra cho các em học sinh, sinh viên. Mặc dù theo thống kê của TTC Edu, phụ huynh học sinh Việt Nam trung bình đã chi 47% thu nhập gia đình để đầu tư giáo dục cho các con em của mình. Nhưng trước áp lực gia tăng học phí, mà mọi người hay nói vui là tốc độ gia tăng học phí còn nhanh hơn tốc độ gia tăng tiền lương của phụ huynh học sinh ở Việt Nam, đây thực sự sẽ ngày càng trở thành gánh nặng chi tiêu cho cả gia đình, giới hạn sự lựa chọn và cơ hội tới trường học của các em học sinh tại Việt Nam. Do đó, các bậc phụ huynh và học sinh sẽ rất cần được tiếp cận những dịch vụ, gói hỗ trợ tài chính học đường, giúp họ giảm đi gánh nặng học phí. Tuy nhiên, thực tế là hiện nay họ vẫn gặp nhiều khó khăn khi tiếp cận với các dịch vụ này, với mức chi phí hợp lý, tiết kiệm thời gian với các thủ tục đăng ký dễ dàng, là điều vô cùng “xa xỉ “khó tìm thấy hiện nay ở Việt Nam. Với một người “nghèo vượt khó”, có niềm tin mạnh mẽ vào giáo dục như tôi, tôi luôn đau đáu suy nghĩ rằng các em học sinh, sinh viên không thể để bị bỏ lại phía sau cánh cửa trường học chỉ vì… tăng học phí. Do đó, với tư cách là một nhà đầu tư khởi nghiệp, tôi luôn ưu tiên đi tìm giải pháp cho vấn đề tiếp cận tài chính học đường trước bối cảnh tăng học phí tại Việt Nam như hiện nay. Thật may mắn cho tôi đã tìm thấy đúng startup này, để ra quyết định đầu tư và cùng đồng hành phát triển, đó là Rootopia. Rootopia - Nền tảng tài chính học đường với nhiệm vụ không để ai bị bỏ lại phía sau cánh cửa trường học chỉ vì… tăng học phí. Rootopia là nền tảng công nghệ tài chính nhằm hỗ trợ phụ huynh và học sinh, sinh viên giải quyết những khó khăn trong vấn đề học phí, dựa trên kết nối các Nhà bảo trợ tài chính (Angel Investor - Nhà đầu tư thiên thần) để đầu tư vào các trường hợp cần hỗ trợ đóng học phí một cách nhanh chóng, trực quan và minh bạch. Rootopia đóng vai trò nền tảng trung gian kết nối và thực hiện chặt chẽ phần thẩm định để chắc chắn khoản bảo trợ tài chính được đầu tư tới đúng người với đúng mục đích là dành cho giáo dục. Trên nền tảng Rootopia, các phụ huynh và học sinh có thể hoàn tất đăng ký hỗ trợ bảo trợ học phí một cách tiện lợi và nhanh chóng, với đội ngũ làm việc tận tâm và uy tín. Đây có thể được coi là giải pháp bảo trợ tài chính học đường an toàn và thân thiện nhất hiện nay trên thị trường, với mức lãi suất 0.9%/ tháng trên tổng giá trị khoản bảo trợ tài chính. Sau đó, phụ huynh học sinh có thể chia nhỏ theo các tháng để hoàn trả lại khoản bảo trợ tài chính, từ đó giúp giảm áp lực và gánh nặng tới dòng tiền chi tiêu nói chung của mỗi cá nhân và gia đình họ. Về phía nguồn cung vốn trên nền tảng Rootopia, không thể không nhắc đến sự tham gia đóng góp nhiệt tình của các Nhà bảo trợ tài chính - hay được gọi một cách thân thương là các nhà đầu tư thiên thần - họ có thể là các cựu sinh viên đã ra trường, thành đạt với mức thu nhập tốt, họ cũng có thể là bất kỳ ai những cá nhân với mong muốn đóng góp ủng hộ con đường học tập cho các em học sinh, sinh viên, học viên tại các cơ sở giáo dục và đào tạo trên cả nước. Họ cũng có thể là các tổ chức tài chính, các quỹ đầu tư như Genesia Ventures chúng tôi đứng sau đầu tư để đảm bảo vận hành ổn định và lưu thông nguồn vốn cân bằng cung - cầu khi nền tảng Rootopia mở rộng phát triển. Trải qua hơn 1 năm hoạt động tới nay, nền tảng tài chính học đường Rootopia đã giúp kết nối để hơn 400 học viên, sinh viên tại hơn 100 trường học, trung tâm tại hơn 10 tỉnh thành trong cả nước, có thể tiếp tục con đường học tập của mình. Thực sự, thông qua sự hỗ trợ của Rootopia và các “nhà đầu tư thiên thần”, rất nhiều em đã gặt hái được nhiều thành tích tốt trong học tập và từng bước đi lên cải thiện cuộc sống cá nhân cũng như gia đình của các em. Trong đó, có lẽ câu chuyện chia sẻ dưới đây từ chú Huy - là phụ huynh học sinh, cũng là bác sĩ tuyến đầu chống dịch vừa qua, khiến tôi vô cùng ấn tượng và cảm động. Chú chia sẻ, thời gian qua cả nước trải qua các đợt dịch Covid rất nặng khiến kinh tế đi xuống. Gia đình chú cũng không phải là ngoại lệ, khi cô và các em không có thu nhập đi làm do dãn cách xã hội, toàn bộ chi tiêu lúc đó đề nặng lên bờ vai của chú. Đồng thời, việc học của các em là khá cấp bách, cần khoản một khoản tiền lớn phải chi khi đó, nhưng thực tế là nếu đóng một khoản học phí lớn đó rồi thì sẽ ảnh hưởng đến các nguồn tài chính khác của gia đình. Chú đã rất lo lắng đắn đo và quyết định đi tìm kiếm giải pháp tài chính có thể chia nhỏ học phí phải thanh toán cho các con của mình. Và chú đã tìm thấy Rootopia. Sau một thời gian được tư vấn cùng mức lãi suất hợp lý, chú Huy đã quyết định sử dụng dịch vụ bảo trợ tài chính của Rootopia. Qua đó, con chú Huy đã có thể tiếp tục chương trình học tiếng Anh tích hợp mà em theo học 9 năm nay. Nhờ vậy, chú Huy đã có thể giảm áp lực tài chính, cũng như có thể hoàn toàn tập trung và vững tinh thần trong công tác chống dịch khi đó. Thêm nữa, chú và gia đình có thể tạm yên tâm với dòng tiền ổn định của gia đình, đảm bảo theo đuổi được các dự định du học dành cho các con của mình trong tương lai. Những sự kết nối sâu sắc đã đưa nhà sáng lập và CEO Rootopia quay trở lại với tinh thần khởi nghiệp mạnh mẽ và sứ mệnh chắp cánh ước mơ học đường tại Việt Nam Rootopia được thành lập bởi anh Nguyễn Xuân Trường (hay thường được gọi là, anh Trường Bomi) và các cộng sự tài năng của mình. Có lẽ rất khó có thể tìm được ai là nhà sáng lập có tính kết nối tới động lực khởi nghiệp ở mảng tài chính học đường này một cách sâu sắc như anh. Anh từng là một trong những sinh viên ưu tú tại trường đại học Bách Khoa Hà Nội. Ngay sau khi tốt nghiệp, anh được ở lại trường làm giảng viên, theo đuổi lý tưởng mang con chữ kiến thức tới các em sinh viên của mình. Tại đây, anh đã tạo cho mình được “cái duyên” - tính kết nối sâu sắc với nhiệm vụ đào tạo. Sau đó, “cái duyên” tiếp theo đến với anh, là khi anh được nhận học bổng chính phủ - khoản bảo trợ toàn phần để sang Mỹ học MBA với quyết tâm đi học là để trở về. “Cái duyên’ này chính là sợi dây kết nối tiếp theo đưa anh tìm thấy ý nghĩa lớn lao của những khoản bảo trợ chắp cánh con đường học tập bay xa cho anh. Đúng như quyết tâm, anh trở Việt Nam ngay sau khi tốt nghiệp xuất sắc với thành tích top du học sinh quốc tế tiêu biểu tại trường Missouri Colombia Mỹ, để tiếp tục những hoài bão lớn lao của mình. Anh đã rất bản lĩnh “dấn thân và ngụp lặn sâu” vào các công ty startup của mình. Trong đó nổi bật nhất là, khi anh trở thành Đồng sáng lập và CEO của Ahamove - dịch vụ giao hàng nhanh và tiện lợi nằm trong hệ sinh thái tập đoàn Scommerce. Tại đây, anh có những bài học vô cùng quan trọng trong việc phát triển mô hình kinh doanh hiệu quả, đưa startup đạt được Product- Market- Fit khi liên tục mở rộng bền vững tập người dùng là đối tác tài xế vận chuyển lên tới hơn 50,000 hoạt động thường xuyên trong tháng tính tới hết năm 2018. Sợi dây kết nối tiếp theo đưa anh tới Momo, với vai trò là giám đốc dịch vụ Social Payment - xã hội hoá thanh toán di dộng thông qua dịch vụ chuyển tiền (P2P) - đặc biệt có bao gồm cả thanh toán học phí. Tại đây, anh đã học hỏi và tích luỹ rất nhiều kinh nghiệm phát triển sản phẩm dựa trên sự am hiểu nhu cầu và thói quen thanh toán học phí của phụ huynh và học sinh. Bên cạnh đó, anh cũng tìm thấy sứ mệnh của mình trong việc góp phần tạo ra quyền bình đẳng để tiếp cận các hỗ trợ tài chính cần thiết cho cả những người đã có và chưa có điều kiện tiếp cận dịch vụ ngân hàng. Có lẽ tất cả những “cái duyên” này đến với anh một cách tình cờ, nhưng lại rất mang tính kết nối sâu sắc anh với động lực khởi nghiệp của mình, đưa anh quay trở lại bắt đầu hành trình khởi nghiệp mới của mình một lần nữa, thông qua Rootopia. Vừa qua tôi may mắn có dịp đồng hành cùng với anh trong khuôn khổ “Go To Campus Initiative” - do tôi khởi xướng sáng lập, với nhiệm vụ lan toả tinh thần khởi nghiệp tới các em học sinh, sinh viên trên cả nước. Tại đây, anh em chúng tôi được ngồi lại với nhau trước các em sinh viên trường đại học Ngoại Thương cơ sở II thành phố HCM, chia sẻ về những bài học, kinh nhiệm của mình trên những hành trình khởi nghiệp đã qua. Có lẽ điều làm tôi và rất nhiều các em sinh viên ngồi tại đó, ấn tượng nhất trong buổi chia sẻ này, là đôi mắt của anh sáng rực lên, khi nhắc đến lý tưởng tầm nhìn cao đẹp của mình, được dựa trên một động lực thôi thúc mạnh mẽ từ những “connecting the dots - những điểm kết nối” kể trên của anh, từ đó là sự quyết tâm vượt khó, kiên trì không từ bỏ của mình với Rootopia. Trên đây là những dòng chia sẻ tâm huyết của tôi về những lý do quan trọng để tôi không từ bỏ, theo đuổi thương vụ đầu tư vào Rootopia với tư cách là Lead Investor - Nhà đầu tư dẫn dắt vòng vọi vốn tiền hạt giống này. Cũng như đây chính là động lực mạnh mẽ để tôi quyết tâm đồng hành cùng đội ngũ Rootopia vượt mọi thách thức, để phát triển bền vững, mang lại những giá trị tích cực nhất trên hành trình theo đuổi học tập của mỗi người trẻ tại Việt Nam. Tôi rất hi vọng, bài viết này sẽ là điểm tựa tinh thần nho nhỏ mà tôi cặm cụi ngồi viết để dành tặng cho nhà sáng lập và đội ngũ Rootopia nhân ngày đặc biệt thông báo hoàn tất gọi vốn 1 triệu USD vòng Pre-seed từ các nhà đầu tư lần này. Để mỗi khi trên hành trình dài có thể có nhiều thách thức khó khăn phía trước, chúng ta vẫn sẽ luôn giữ trong mình động lực kết nối mạnh mẽ với những lý do quan trọng này, để đưa Rootopia thành công phát triển một cách ý nghĩa và bền vững nhất! Keep fighting nhé, team Rootopia!!! Lời cuối: Bằng tất cả sự trân trọng và yêu thương, cháu Dung xin được cám ơn ông ngoại, bà ngoại, đã là những “nhà đầu tư thiên thần lâu năm nhất” luôn ủng hộ “hành trình tới trường” của cháu, để cháu được như ngày hôm nay ạ!

Sáng nay tôi thức dậy nhận được bức thư dài từ sếp, chúc mừng tôi trở về Việt Nam làm đại diện quỹ được tròn một năm. Đúng rồi, đúng ngày này một năm trước, ngày 30/09/2019 là ngày tôi đáp chuyến bay một chiều về Việt Nam sau hơn 8 năm học tập và làm việc ở Nhật Bản. Thời gian trôi qua nhanh mà chậm, chậm mà nhanh, bởi lẽ một năm qua đối với tôi có rất nhiều những trải nghiệm khác biệt, những bài học mới mẻ, có thăng, có trầm, tất cả đến đều có lý do và ý nghĩa rất riêng. Lý do của sự trở về Đã có rất nhiều người hỏi tôi: Tại sao lại về? Có vẻ mọi người có nhiều lý do cho mình để ở lại một đất nước nào đó, nơi có nền kinh tế phát triển, đời sống văn minh và chất lượng, phù hợp để ổn định lập gia đình và tạo điều kiện học tập tốt cho con cái,...Nhưng với tôi, tôi lại có nhiều lý do để trở về hơn. Mặc dù, hơn 8 năm ở một đất nước nổi tiếng của sự xanh-sạch-đẹp như Nhật thì đúng tôi cũng đã có một cuộc sống rất thoải mái, thanh bình, đến mức nhiều lúc tôi phải thốt lên, cuộc sống nhẹ nhàng, yên ả thế này liệu có phù hợp với một người còn trẻ như tôi. Nếu mong cầu một cuộc sống an nhàn, ổn định thì cuộc sống ở Nhật có thể là sự lựa chọn không tệ, nhưng tôi mong cầu là điều khác, đó là lý do thôi thúc tôi trở về. (Nikkei Asian Review) Những con "rùa biển" trở về quê hương Đầu những năm 2000, ở Trung Quốc khi đó hệ sinh thái khởi nghiệp còn rất non trẻ, khái niệm "rùa biển" được đặt cho Hoa Kiều (người Hoa ở nước ngoài) có cơ hội học tập và làm việc ở các nước tiên tiến trở về nước, rồi khởi nghiệp. Những "rùa biển" đó mang theo những kiến thức, trải nghiệm, góc nhìn mới mẻ học hỏi được trở về, tạo ra những lợi thế vượt trội trong việc gây dựng sự nghiệp ở quê nhà. Gần đây khái niệm "rùa biển" này cũng thường xuyên được nhắc đến ở Đông Nam Á mình. Họ đã đi để trở về quê hương khởi tạo nên những doanh nghiệp startup tạo ảnh hưởng lớn tích cực tới cuộc sống của người dân ở đất nước của họ như Grab, Go-Jek, Tiki,... Thật ra, ở Việt Nam mình làn sóng "Rùa biển" đã có từ trước đó, thậm chí trước cả thế hệ du học sinh Đông Âu trở về cuối những năm 90, thành lập nên những doanh nghiệp lớn của Việt Nam như VinGroup, Masan, VietjetAir,...đó là từ những thế hệ du học sinh những năm 40 của thế kỷ trước đã hưởng ứng lời kêu gọi của Bác Hồ, trở về giúp Việt Nam kháng chiến và nhiều người đã lập được những thành tích to lớn như Trần Đại Nghĩa, Đặng Văn Ngữ... Mỗi thời đại, mỗi thế hệ đều có những lứa "rùa biển" trở về gây dựng đóng góp tích cực, tạo ra những tầm ảnh hưởng lớn cho sự phát triển của đất nước. Có thể tôi còn rất bé nhỏ, so với các tiền bối đi trước, tôi cũng chưa thể tự tin nói mình có thể đóng góp được bao nhiêu, nhưng tôi chọn trở về khi còn trẻ để công hiến được nhiều nhất có thể cho đất nước, muốn được là một phần nhỏ bé tham gia trực tiếp và chứng kiến quá trình phát triển đi lên của quê hương mình. Hành trang trở về là tinh thần mong muốn cống hiến Có rất nhiều hình thức của sự đóng góp được ghi nhận, tiêu biểu như: Thời gian, tiền bạc, trí tuệ, mối quan hệ,... Và cũng có rất nhiều công việc khác nhau có thể đóng góp tích cực, dựa trên các hình thức này. Tôi chọn cho mình công việc là nhà đầu tư khởi nghiệp ở quỹ Genesia Ventures, trụ sở Nhật Bản, có hoạt động trải rộng ở Đông Nam Á trong đó có Việt Nam mình. Vì tôi hiểu được rằng, thông qua công việc này, tôi có thể kết hợp được nhiều hình thức đóng góp kể trên. Đầu tiên là mang nguồn vốn dồi dào từ Nhật về hỗ trợ các doanh nghiệp mới thành lập ở Việt Nam phát triển, cùng với đó là các kiến thức gây dựng công ty bền vững, những triết lý kinh doanh đáng học hỏi của người Nhật, cả mối quan hệ phát triển kinh doanh quốc tế Việt Nam-Nhật Bản mà quỹ tôi có thể là chiếc cầu nối đắc lực. Tất cả những điều này, tôi đều cố gắng chắt chiu, gây dựng để "đóng gói hành lý" mang trở về Việt Nam, thành lập nên văn phòng đại diện quỹ Genesia Ventures ở thành phố Hồ Chí Minh. Một doanh nghiệp non trẻ ngày nay nếu có tiềm năng phát triển thì có thể trở thành một trong những xương sống của nền kinh tế trong những thập niên tiếp theo, đóng góp to lớn trực tiếp cho sự phát triển của Việt Nam. Vì vậy tôi tìm thấy rất nhiều ý nghĩa trong công việc của mình là đầu tư và hỗ trợ các doanh nghiệp tiềm năng đó phát triển. (Khung cảnh thành phố Hồ Chí Minh từ cửa sổ văn phòng đại diện quỹ Genesia Ventures) Một năm về Việt Nam - Những trải nghiệm không quên Một năm 12 tháng qua, con "Thiên nga đen" mang tên Covid-19 tới cũng chiếm mất khoảng 8 tháng trong đó. Dẫu vậy, tôi cũng cố gắng hoà nhập nhanh chóng với cuộc sống mới ở Việt Nam và việc sống chung với dịch trong thời gian qua. Tôi vẫn nhớ những đầu về Việt Nam, trong những ngày thời tiết sáng nắng chiều mưa ở Sài Gòn, tôi rong ruổi khắp các con phố, ghé vào các cửa hàng thuốc, chợ thuốc sỉ nói chuyện với người bán hàng, rồi hỏi chuyện với các nhân viên nhà kho bãi hàng để tìm hiểu những khó khăn của từng thị trường dược phẩm. Lúc đó là lúc chúng tôi cân nhắc đầu tư vào công ty startup BuyMed (thuocsi.vn- nền tảng online phân phối thuốc tới các nhà thuốc) ở Việt Nam. Và rồi những ngày đầu đó dưới thời tiết khác biệt, cơ thể chưa kịp thích nghi, tôi nhanh chóng bị ốm. Khi thấy mình không khoẻ, tôi cũng ghé vào một hiệu thuốc nhỏ bên đường mua thuốc cảm cúm, và rồi tôi uống hoài gần 1 tuần không thấy đỡ hơn. Chợt nhớ ra, mình đã khảo sát thị trường dược phẩm ở Việt Nam, khoảng 30% thuốc được bán trên thị trường bị làm giả, do đó không ngoại trừ khả năng thuốc tôi uống đó là giả, không có công năng chữa khỏi bệnh. Cũng từ đây, tôi kì vọng hơn vào việc BuyMed sẽ giải quyết triệt để vấn đề nan giải này của thị trường dược phẩm, bằng một nền tảng phân phối trung thực, minh bạch và hiệu quả hơn, để mỗi người Việt Nam có thể tiếp cận được thuốc thật, chất lượng cao để duy trì được cuộc sống khoẻ mạnh hơn. Do đó, chúng tôi đã quyết định đầu tư vào BuyMed chỉ sau khoảng một tháng tôi trở về Việt Nam. Rồi Covid-19 đến mang theo nhiều khó khăn chung cho mọi người, và cả các doanh nghiệp startup của chúng tôi. Tôi thấy mừng vì tôi được ở Việt Nam trong giai đoạn Covid-19 này, được ở gần bên các startup, hỗ trợ động viên và khích lệ tinh thần chiến đấu của họ, khi họ cần chúng tôi nhất. Đồng thời, được tham gia và chứng kiến tinh thần toàn quốc đồng lòng chống dịch, có lẽ với thế hệ trẻ như tôi không phải là thế hệ đã đi qua chiến tranh ở thế kỉ trước, khó mà có thể chứng kiến trực tiếp được. Thực sự tinh thần đó sục sôi rất mạnh mẽ ở mọi "mặt trận"- từ nhà, ra phố, cả ở ngoài thực và cả ở trên thế giới mạng. Covid-19 đến, tôi nghiêm túc thực hiện giãn cách xã hội, hạn chế ra ngoài và chỉ ở nhà làm việc. Với một người tính cách hướng ngoại như tôi, thì thật khó tưởng tượng tôi có thể ở nhà liên tục mấy ngày trời không ra ngoài gặp gỡ ai được. Những ngày đầu đương nhiên rất khó khăn cho tôi để làm quen với điều đó, nhưng tôi cũng phải học cách "sống chung" với dịch. Tôi chọn lối sống lành mạnh tích cực, giữ tinh thần lạc quan, và bắt đầu những thói quen mới thay thế cho những thói quen cũ. Một trong số đó là viết blog chia sẻ kiến thức startup, kinh nghiệm đầu tư khởi nghiệp của tôi, qua chính trang blog này: zunzunstartup.com. Tôi cũng rất vui khi những nội dung tôi chia sẻ cũng được một số trang báo như Vietcetera, Cafebiz đăng bài viết. Từ những trải nghiệm trên, tôi nhận ra rằng, có thể trong cuộc sống có nhiều vấn đề, nhiều điều bất ngờ ập đến, nhưng việc đối diện với những điều đó với thái độ tích cực, luôn đi tìm những giải pháp và những cơ hội từ đó là rất quan trọng. Trở về Việt Nam, tôi hiểu rằng, trong quá trình phát triển của một nền kinh tế sẽ có thể nảy sinh ra nhiều vấn đề như xã hội, môi trường, an toàn thực phẩm,.. nhưng đi kèm với đó luôn là những cơ hội lớn nếu bạn tìm ra các giải pháp khắc phục các vấn đề. Tại sao lại là "vé một chiều", mà không phải là "vé khứ hồi"? Vâng, tôi trở về Việt Nam với một chiếc vé một chiều, và không hẹn ngày quay trở lại Nhật Bản. Vì tôi quyết tâm với sự lựa chọn trở về. Dù cuộc sống mới có nhiều thách thức, nhưng tôi tự hứa sẽ kiên định đến cùng, không tạo cho trước mình một đường lùi nào cả. Nói tới đây, làm tôi cũng nhớ đến câu chuyện của Peter Nguyễn- Founder &CEO của BuyMed. Anh ấy có chia sẻ trong buổi nói chuyện trong Series Podcast- Startup Coffee Catchup của tôi, là mặc dù tất cả người thân gia đình đang sống ở Mỹ, nhưng anh vẫn quyết định về Việt nam lập nghiệp. Anh ấy cũng đã mua một chiếc vé một chiều trở về Việt Nam cách đây 7 năm, và tự hứa là phải thành công đóng góp cho mảnh đất này. Từ đó tới nay, anh ấy vẫn bền bỉ với đội ngũ của mình, làm việc ngày đêm để xây dựng BuyMed phát triển, vận chuyển thật nhiều dược phẩm chất lượng cao phân phối tới hơn 4000 nhà thuốc lớn nhỏ ở khắp miền Nam Việt Nam. Một năm qua, tôi vẫn ở đây, ở Việt Nam làm việc chăm chỉ, nỗ lực không ngừng để có thể hỗ trợ nhiều hơn cho các startup của chúng tôi, và đồng thời đóng góp vào việc xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam. Taka Suzuki- người sếp trực tiếp của tôi cũng có chia sẻ qua một tin nhắn, động viên tôi nhân dịp tròn 1 năm ngày trở về Việt Nam làm việc, với nội dung như sau: 「みんな勘違いするんだよね。スキップする方法とか劇的の早く成長する方法とかを欲する。けど、そんなものはなくて日々の積み重ねが出来ている人だけが成長を加速することが出来るんだよ。なので、毎日を大切に、充実させて、そして何より楽しみながら頑張っていきましょう。」 (Dịch: Mọi người thường hay nhầm tưởng và mong muốn các con đường tắt nhanh chóng dẫn đến thành công. Nhưng thực ra, không phải vậy, mà chỉ có những người nỗ lực học hỏi, tích luỹ kinh nghiệm và đóng góp từng ngày mới thành công. Vì vậy, hãy trân trọng, tận hưởng niềm vui trong công việc và cuộc sống, đồng thời tiếp tục cố gắng mỗi ngày nhé!) Vì vậy, tôi sẽ không dừng tại đây, tất nhiên cũng sẽ không đặt mua chiếc vé quay lại Nhật Bản, tôi vẫn sẽ tiếp tục ở Việt Nam, tiếp tục làm việc chăm chỉ làm việc, hoàn thiện bản thân mỗi ngày, chia sẻ đóng góp nhiều hơn nữa cho cộng đồng startup. （ずんずん、努力を継続に！） Trong bức thư dài sáng nay của bác Soichi Tajima- nhà sáng lập của quỹ Genesia Ventures gửi tôi, có dòng cuối gửi gắm nhiều niềm tin và động lực cho tôi. Bác ấy hiểu được rằng tôi luôn muốn trở thành nhà đầu tư khởi nghiệp được lựa chọn đầu tiên bởi những nhà sáng lập ưu tú, và bác ấy mong tôi hãy luôn cố gắng để trở thành nhà đầu tư như vậy. Thật ra việc thành công của một nhà đầu tư khởi nghiệp không phải là những thương vụ đầu tư, càng không phải là có tên trong những tít báo đầu tư vào startup nào đó, mà là "sự ghi nhận" khi có đóng góp thực sự vào việc đưa startup đó thành công để từ đó "được lựa chọn" bởi những nhà sáng lập ưu tú tiếp theo để đầu tư và hỗ trợ họ thành công. Và tôi sẽ tiếp tục cố gắng làm việc chăm chỉ, cống hiến để đạt được mục tiêu đó, ở Việt Nam.

Hôm nay là ngày sinh nhật lần thứ 29 của tôi. Nhưng tôi coi mình đã bước sang là tuổi 30, tính theo cả tuổi mụ, tức là tuổi nằm trong bụng mẹ, đây cũng là cách tính phổ biến ở Việt Nam. Mẹ tôi thường hay kể về những quãng thời gian khó khăn nhưng rất ý nghĩa khi mang thai tôi, nên tôi rất trân quý trải nghiệm ở trong bụng mẹ, vậy nên tôi cũng thường tự nguyện tính thêm cho mình một tuổi vào tuổi thực. Do đó, đúng vậy, hôm nay tôi bước sang tuổi 30. Đối với tôi, mỗi ngày sinh nhật sang tuổi mới đều là những cột mốc quan trọng, nhưng với cột mốc ngày bước sang tuổi 30, thì nó lại càng đặc biệt quan trọng. Đây là tuổi bị nhiều áp lực nhất từ nhiều phía, khiến chúng ta phải "chín" cả về sự nghiệp và gia đình. Tuy nhiên, kể từ khi làm nghề đầu tư mạo hiểm (Venture Capital: VC), đã cho tôi những góc nhìn mới, với tầm nhìn bền vững dài hạn. Tôi muốn nhân ngày đặc biệt bước sang tuổi mới của mình, viết một vài dòng chia sẻ, gửi gắm thông điệp với chính mình cũng như với những ai đang giống tôi rằng: "Tuổi 30 à, đừng vội". Tôi từng viết và chia sẻ bài blog về nguyên lý Cái rổ thủng, nói về startup đừng vội scale khi chưa đủ chín, tôi cũng tìm thấy nguyên lý này có thể áp dụng được với sự nghiệp đầu tư và cuộc sống gia đình dưới góc nhìn VC của tôi. VC: Sự nghiệp cần xây dựng bằng thập kỉ của tầm nhìn, sự bền bỉ và lao động chăm chỉ Tôi vẫn nhớ, tháng 3 năm 2019, trước khi quyết định tôi chuyển ngã rẽ từ công việc ổn định ở một công ty IT khá lớn là IBM Nhật Bản, sang làm nghề VC - đầu tư mạo hiểm này, tôi đã có chuyến thăm tới trường Đại học Stanford để tìm thấy câu nói thay đổi cuộc đời mình của Philip H. Knight dưới đây: “There comes a time in every life when the past recedes and the future opens. It's that moment when you turn to face the unknown. Some will turn back to what they already know. Some will walk straight ahead into uncertainty. I can’t tell you which one is right. But I can tell you which one is more fun” Tôi đã chọn bước ra khỏi một công việc ổn định nhưng tẻ nhạt, chuyển sang một công việc theo đúng cái tên của nó, đó là mạo hiểm, với nhiều điều không đoán trước được, nhưng chắc chắn là vui và ý nghĩa hơn. Câu nói đó đã in dấu chân và lòng quyết tâm dấn thân với nghề đầu tư mạo hiểm của tôi. Bắt đầu từ tháng 4 năm 2019, tới nay tôi đã theo sự nghiệp VC của mình được hơn 2 năm rưỡi, với việc trực tiếp chịu trách nhiệm, dẫn đầu các thương vụ đầu tư vào 4 startup ở Việt Nam đó là eDoctor, BuyMed, Vietcetera và Fundiin. Và với việc chăm chỉ nhiệt tình hoạt động đóng góp vào hệ sinh thái startup ở Việt Nam, có thể có nhiều người bắt gặp tôi ở các trang báo, các sự kiện, nhiều người gửi lời chúc mừng sớm về sự "thành công" của tôi. Nhưng tôi luôn tỉnh táo trước những "cái bẫy" của sự thành công do "chín ép" của nghề này. Định nghĩa sự thành công của VC, thật ra cũng khá giống startup. Nó không phải nằm ở số lần gọi vốn khủng về cho quỹ, không phải là số thương vụ đầu tư startup, mà là số startup đầu tư mà có thể cuối cùng đạt được thành công. Có nghĩa là tôi sẽ chỉ được ghi nhận là thành công, khi các startup tôi đầu tư thành công. Việc của tôi là âm thầm bền bỉ, hỗ trợ các startup của tôi đi đến thành công. Các startup có thể sẽ cần đến hàng chục năm mới có thể tới được bến đó. Tôi hay thường nói nghề VC là nghề cần thập kỉ của tầm nhìn, sự kiên trì bền bỉ, chăm chỉ đi cùng với startup của mình. Thực tế, có rất nhiều người làm nghề VC, không đủ sự kiên nhẫn ở lại với nghề để nhìn thấy thành quả là các startup mình trực tiếp đầu tư thành công. Đây là nghề mà VC không phải tham gia vào một cuộc chạy đua xem ai chạy nhanh hơn, mà ai sẽ là người chạy bền được lâu nhất để tới thành công. Tôi tin rằng, không có con đường tắt nào cho VC để tạo ra thành công, ví dụ, việc tạo hình ảnh hào nhoáng, tận dụng truyền thông đẩy tên tuổi trong khi mình chưa đủ "chín" sẽ tạo ra rất nhiều những lỗ hổng lớn trong sự nghiệp. Ví dụ, mình sẽ dễ bị cám dỗ của sự tung hô, quá tự tin, không tiếp tục trau dồi kinh nghiệm, nôn nóng tới thành công, đều là những hệ luỵ ảnh hưởng tới việc tiếp tục ra quyết định sáng suốt trong đầu tư và kiên trì đồng hành hỗ trợ startup tới thành công thực sự. Hiện nay nếu được so sánh giai đoạn trong nghề VC của tôi với startup, thì tôi cho rằng mình đang ở Early stage, cần phải học hỏi không ngừng, tích luỹ kinh nghiệm, đẩy nhanh quá trình PDCA của bản thân mình, đóng góp được nhiều giá trị giúp các startup mình đầu tư nói riêng cũng như startup trong hệ sinh thái nói chung phát triển. Và những năm tuổi 30 này sẽ là những năm tháng ý nghĩa chứng kiến sự trưởng thành hơn nữa của tôi, cũng như các startup của mình, sẽ là thập kỉ kiểm chứng tầm nhìn, sự bền bỉ và lao động chăm chỉ của tôi để tạo ra thành công thực sự, trong sự nghiệp VC này. Lập gia đình: Đừng vội khi chưa tìm được People-Fit Ở cái tuổi 30 của tôi, chắc hẳn mọi người có thể dễ dàng hình dung về áp lực lập gia đình của tôi. Thậm chí, trước ngày sinh nhật này, khi gọi điện về gia đình, ông bà tôi còn tự động cộng thêm tuổi cho tôi để gia tăng áp lực và thường trực hỏi tôi rằng: "31 tuổi rồi, bao giờ cháu chịu lấy chồng đây? " Tôi tin rằng, việc tìm một người phù hợp lập gia đình hạnh phúc, cũng giống như việc tìm một đồng sáng lập (co-founder) phù hợp để cùng đưa startup phát triển thành công. Việc vội vàng tìm người vào chỗ cho đủ đội hình, cho dù người đó không thực sự phù hợp, giống như việc tạo chiếc rổ thủng, khi nước càng đổ vào chiếc rổ thủng đó càng bị chảy ra, startup càng chạy càng đuối, con thuyền hạnh phúc của bạn sẽ dễ bị chìm. Mọi người thường có ấn tượng như thế nào về người làm VC? Đặc biệt là phụ nữ làm VC? Đoạn trích đẫn cuộc trò chuyện ngẫu hứng dưới đây của tôi với một tiền bối gần đây, khiến tôi suy nghĩ thực sự nghiêm túc, đó là đã đến lúc mình cần phải chia sẻ thẳng thắn rõ ràng hơn về quan điểm lập gia đình, vẹn toàn cả sự nghiệp và gia đình của mình. Đúng, thực sự là nghề VC cần phải làm việc chăm chỉ, nhiều lúc phải làm việc tới muộn, vì khi startup cần mình, họ chưa ngủ, thì mình cũng không thể ngủ được. Nếu ai muốn có cần bằng giữa cuộc sống và công việc (Work-Life Balance), thì tôi nói thật tốt nhất xin đừng chọn nghề VC. Nhưng may mắn là tôi tìm thấy IKIGAI- ý nghĩa tồn tại của tôi với nghề VC này. Tôi được sống theo lý tưởng tầm nhìn của mình, tôi được có cơ hội không ngừng học tập phát triển bản thân. Tôi thấy mình bước đi mỗi bước tích cực mỗi ngày, tôi thấy mình sống có ích, đóng góp giá trị cho cộng đồng. Tôi thấy một phần nhỏ bé của mình trong việc tạo ra nhiều dịch vụ mới, công việc mới cho xã hội thông qua hoạt động đầu tư khởi nghiệp của mình. Dù có ngày thức tới muộn làm việc, được ngủ vài tiếng, thì mỗi sáng tôi dậy được làm công việc mình yêu thích và có ý nghĩa, tôi thấy mình tràn đầy sinh lực để tiếp tục lao động và cống hiến. Tôi tin rằng, dù không có Work-Life Balance, nhưng sẽ có Work-Life Integration trong nghề VC, ở đó cuộc sống sẽ càng thăng hoa, gắn kết ý nghĩa hơn nữa cả về gia đình, công việc và cộng đồng xung quanh. Khi đó, mỗi thành viên trong gia đình có sự đồng cảm lẫn nhau, họ được toả sáng với những sứ mệnh của mình, họ được làm những công việc họ yêu thích, họ truyền cảm hứng lẫn nhau để cùng đi lên. Sẽ không có bữa cơm nào ngon trọn vẹn, nếu người chồng hay người vợ trở về mà chỉ cằn nhằn công việc không yêu thích của họ trong suốt bữa cơm cả. Sẽ không có gia đình nào thực sự hạnh phúc trọn vẹn, nếu ở đó những thành viên không cảm cảm thấy đủ đầy với gia đình và công việc, và với những vướng bận xung quanh của họ cả. Mặt khác, VC như chúng tôi là những người ít nhiều có kỹ năng làm việc đa nhiệm (Multi-tasking), có thể làm việc linh hoạt ở mọi nơi, mọi lúc, do đó nhà cũng sẽ là nơi làm việc, và nửa đêm cũng là khung giờ họ phải ngồi làm việc. Nhưng Work-Life Integration và kĩ năng Multi-tasking vẫn sẽ giúp họ được kiểm soát thời gian mình muốn có với gia đình của mình. Ví dụ như sếp của tôi, là người Nhật, vẫn có thời gian cùng ăn sáng với gia đình và sau đó trực tiếp đưa con của mình tới trường học mỗi sáng. Mẹ tôi là một người phụ nữ tuyệt vời! Mẹ luôn truyền cảm hứng cho tôi, về những kĩ năng làm mẹ, dạy dỗ chị em tôi nên người, sự hi sinh vì chồng và vì các con, và sự lao động chăm chỉ của mẹ. Tôi luôn biết ơn mẹ vì những điều này. Tôi tin mẹ đã di truyền lại những gen trội này trong tôi, để khi có gia đình, tôi sẽ tự biết điều chỉnh mình sang chế độ ưu tiên gia đình của mình, để trở thành người phụ nữ tuyệt vời như mẹ. Với những niềm tin trên, tôi luôn có mong muốn là mình có thể vẹn toàn cả gia đình và sự nghiệp. Tuy nhiên tôi đủ kiên nhẫn cho tới khi tìm thấy một người phù hợp, có chung tầm nhìn và niềm tin trên với tôi. Có thể sẽ hơi tốn thời gian một chút, vì người đó không dễ tìm, nhưng tôi không vội, tôi vẫn sẽ kiên trì trên hành trình tìm kiếm này. Một lần nữa, xin chào tuổi 30 của tôi!! Xin chúc tôi sẽ có một thập kỉ tuổi 30 này với hành trình bền bỉ là một VC thành công có thể vẹn toàn cả sự nghiệp và hạnh phúc gia đình! Xin cám ơn các bạn đã đón đọc và ủng hộ tôi nhé!

Tôi vẫn còn nhớ, câu chuyện với một nhà sáng lập startup trong lúc chờ thang máy sau khi kết thúc buổi họp. Nhà sáng lập đó có chia sẻ là anh ấy dành toàn bộ thời gian gần đây để gọi vốn, "Founder gọi tiền về cho team burn". Câu nói đùa tưởng chừng như vô hại đó lại là "tín hiệu đỏ" (red flag) đối với tôi. Bởi lẽ nó cho thấy một điều dễ bị hiểu lầm một cách tai hại: nhiệm vụ chính của nhà sáng lập là gọi vốn, còn việc vận hành phát triển là để cho anh em đồng đội làm. Tôi không thể đồng tình hơn với câu nói của Micheal Seibel- Managing Director của Y Combinator trong bài phỏng vấn với Wharton Fintech Podcast gần đây: "Fundraising is not the goal and closing big funding round is definitely not an indication of success. In reality, money is an afterthought and you should take 5% of your “CPU cycle” on raising. Successful founders are spending most of their time on tasks that are not as fun to talk about, like users, product, hiring, and shipping code" Tạm dịch: " Gọi vốn không phải là mục tiêu, và việc có được một vòng gọi vốn khủng, chắc chắn không phải là bảo chứng cho sự thành công. Trên thực tế, tiền là cái đến sau, và bạn chỉ nên dành 5% "chu kì CPU" trong việc gọi vốn. Những nhà sáng lập thành công là người dành phần lớn thời gian của họ vào các việc không vui vẻ lắm như là với người dùng, sản phẩm, tuyển dụng và ship code (mang sản phẩm software tới với người dùng)" Thực tế, khi tiếp xúc với nhiều người sáng lập của các startup ở Việt Nam, tôi thấy "xót" cho chính họ khi thấy họ đang phải dành quá nhiều thời gian cho việc gọi vốn. Bình thường gọi vốn từ lúc bắt đầu road show cho một vòng gọi vốn tới khi kết thúc, sẽ mất trung bình khoảng 6 tháng. Gọi vốn thời bình đã tốn rất nhiều thời gian vậy, gọi vốn thời "chiến" loạn lạc mang tên Covid-19 thì càng mất nhiều thời gian hơn nữa. Thời Covid-19, khi hoạt động kinh doanh bị trì trệ, dòng tiền bị cạn kiệt, đẩy startup vào lợi thế không được tốt khi đi gọi vốn, các nhà đầu tư gặp hạn chế di chuyển không thể tới gặp các nhà sáng lập trực tiếp được, là những khó khăn có thể gọi tên, khiến startup tốn nhiều thời gian hơn rất nhiều để có thể gọi vốn xong được. Do đó, startup Việt cần có những cách làm khác biệt hiệu quả hơn lúc này, để có thể tiếp cận với dòng vốn đầu tư nhanh hơn, từ đó đội ngũ có thể có thêm nhiều thời gian để tập trung vào nhiệm vụ quan trọng hơn cả đó là phát triển sản phẩm và kinh doanh. Dựa kinh nghiệm và quan sát hơn 80 startup mà quỹ đầu tư Genesia Ventures đầu tư nói chung, và 7 startup Việt nói riêng mà tôi trực tiếp theo sát hỗ trợ gọi vốn trong giai đoạn Covid-19 này, tôi xin chia sẻ 3 bí quyết Fundraising Hack thực tế kiểm chứng cho thấy hiệu quả cao với các startup bên tôi đầu tư. Hi vọng có thể có ích cho các nhà sáng lập startup khác tham khảo, áp dụng linh hoạt vào hoạt động gọi vốn startup của mình nhé! Sức mạnh của FAQ (Frequently Asked Question: Những câu hỏi thường gặp) Là nhà sáng lập, chắc hẳn hơn ai hết, các bạn cảm nhận được sự mệt mỏi, và có chút "tẻ nhạt" khi gặp nói chuyện với các quỹ đầu tư, đều bị hỏi những câu hỏi trùng lặp phải không? Tôi hoàn toàn đồng cảm với các nhà sáng lập về điều này. Tôi trân trọng thời gian của họ, họ phải hi sinh thời gian quý báu đáng lẽ phải ngồi với team sản phẩm hay gặp gỡ khách hàng quan trọng, thì họ đã dành thời gian họp với tôi. Nên hơn bao giờ hết, tôi muốn thời gian đó được sử dụng một cách hiệu quả và ý nghĩa nhất có thể. Trước mỗi buổi họp với startup, thường tôi sẽ nhận được Pitch Deck (Tài liệu gọi vốn) để đọc tìm hiểu trước, và chuẩn bị những câu hỏi quan trọng sẽ hỏi các nhà sáng lập trong buổi họp. Nhưng tôi hiểu được rằng, những câu hỏi mà tôi chuẩn bị này cũng có thể là những câu hỏi trước đó nhà sáng lập đã bị hỏi rất nhiều lần bởi các nhà đầu tư khác. Do đó, nếu nhà sáng lập tổng hợp các câu hỏi đó thành file FAQ (những câu hỏi thường gặp) để gửi trước kèm theo Pitch Deck, thì buổi họp đầu tiên sẽ thực sự trở nên vô cùng chất lượng khi nội dung thảo luận giữa hai bên sẽ không chỉ dừng lại ở việc "Biết nhau" mà sẽ ở tầm "Hiểu nhau" một cách sâu sắc. Đặc biệt trong trường hợp nhà sáng lập Việt Nam phải nói chuyện với nhà đầu tư ngoại, khi đó rào cản ngoại ngữ cũng trở nên là một thách thức lớn, thì việc chuẩn bị chi tiết trước FAQ sẽ giúp cả hai bên có nền tảng hiểu nhau cơ bản trước khi tiến vào buổi họp, được thuận lợi và hiệu quả hơn. Và những câu hỏi khi đó của nhà đầu tư sẽ có chiều sâu, có thể là gợi ý có giá trị cho các nhà sáng lập. Buổi họp đầu tiên sự hiểu nhau càng sâu sắc, hiệu quả, và ấn tượng giữa hai bên càng tốt bao nhiêu, thì xác suất có buổi họp tiếp theo càng cao, sự ưu tiên ra quyết định của quỹ càng nhanh bấy nhiêu. Tôi nhận thấy, thường phải trải qua một vài buổi họp, thì các nhà sáng lập sẽ cho các nhà đầu tư truy cập vào Data Room (kho tài liệu chi tiết và quan trọng liên quan tới startup), khi đó có thể mới thấy có file FAQ. Nhưng tôi nhận thấy FAQ sẽ phát huy hiệu quả hơn nhiều, nếu nó được gửi cho nhà đầu tư trước buổi họp đầu tiên cùng với Pitch Deck. Tôi vẫn còn nhớ, năm ngoái lần đầu tiên tôi nhận được Pitch Deck và FAQ đi kèm từ một nhà sáng lập người nước ngoài startup ở Việt Nam. Tài liệu FAQ đó rất chỉn chu, chi tiết và dễ hiểu. Lúc đó, tôi và đồng nghiệp phải cùng thốt lên: Xuất sắc!!. Nó đã tạo ra một ấn tượng rất tốt ban đầu của chúng tôi dành cho người sáng lập đó. Thật ra FAQ nó cho thấy rất nhiều điều, không chỉ giúp nhà đầu tư tăng thêm sự hiểu biết về startup trước buổi họp đầu tiên, mà còn cho thấy được tư duy của nhà sáng lập và đội ngũ, nằm ở sự biết tối ưu hoá thời gian, nhằm gia tăng hiệu quả trong hoạt động gọi vốn. Đây là tư duy rất cần thiết của startup, có thể áp dụng trong tất cả mọi lĩnh vực vận hành hằng ngày, không chỉ trong hoạt động gọi vốn. Video Pitch: Khiến nhà đầu tư ấn tượng với startup bạn Gần đây, một startup bên quỹ tôi đã gọi vốn rất nhanh, mà theo tôi, một phần cũng nhờ "chiêu" hay này. Tôi đã rất bất ngờ khi được nhà sáng lập đó, gửi tới chúng tôi một Video Pitch dùng để đi gọi vốn. Thật ra, tưởng là phức tạp tốn nhiều thời gian để làm bài pitch dạng video đó. Thực sự không hề. Nhà sáng lập đó, chỉ dùng ứng dụng Zoom để ghi hình lại toàn bộ bài pitch của mình, ở đó có trình chiếu slide tài liệu gọi vốn, kèm theo khuôn mặt của người sáng lập, thuyết trình những nội dung chi tiết trên slide đó. Toàn bộ video đó kéo dài khoảng 30 phút. Một lần nữa, tư duy tối ưu hoá thời gian của nhà sáng lập lại thể hiện ở hình thức pitch khác biệt này. Đầu tiên, nhà sáng lập chỉ cần ghi hình một lần cho ra được video pitch, từ đó có thể share gửi tới nhiều nhà đầu tư tiềm năng cùng một lúc. Thứ hai, nhà đầu tư có thể xem trước pitch này trước khi ra quyết định nên có buổi họp chính thức giữa 2 bên hay không, Pitch video dạng "sống" này sẽ hơn tài liệu dạng PDF "tĩnh", ở việc tạo ấn tượng mạnh khi có thể nhìn thấy khuôn mặt đầy nhiệt huyết của nhà sáng lập. Và cuối cùng, video này có thể được xem lặp đi lặp lại giúp cho nhà đầu tư hiểu rõ hơn về startup. Vai trò của Video Pitch này thể hiện rất rõ ở việc khiến nhà đầu tư ấn tượng mạnh hơn, hiểu rõ hơn startup, qua đó xác suất để có buổi họp tiếp theo với nhà đầu tư sẽ cao hơn. Nói tới đây, làm tôi nhớ tới, đã từng theo dõi buổi Virtual Investor Day của tập đoàn Vingroup vào ngày 14/1/2021. Trong bối cảnh Covid-19, khi mà các cổ đông cũng như các nhà đầu tư tiềm năng mới, do hạn chế di chuyển, không thể tham gia gặp trực tiếp, Vingroup đã tổ chức một buổi Investor Day theo hình thức trực tuyến. Ở đó, toàn bộ lãnh đạo cấp cao của Vingroup ngồi thành hàng, chia sẻ về những kế hoạch phát triển mỗi lĩnh vực của Vingroup: Bất động sản, Giáo dục, Y tế, Sản Xuất,... Chắc hẳn sự kiện này không chỉ được trình chiếu trực tuyến một lần, Vingroup có thể cũng đã ghi lại và gửi video tới các nhà đầu tư không kịp theo dõi sự kiện trực tuyến ngày hôm đó. Chúng ta có thể tham khảo Vingroup ở sự sáng tạo, linh hoạt trong hình thức giao tiếp với các nhà đầu tư trong bối cảnh Covid-19. Có thể khác ở chỗ là không công khai rộng rãi bài pitch rộng rãi như một công ty đại chúng như Vingroup, mà ở cách chúng ta ghi lại video pitch một lần, mà dùng được nhiều lần, chia sẻ được cho nhiều nhà đầu tư tiềm năng cùng một lúc, đúng phương châm: Simple- Repeatable-Shareable. Communication Hack: Cách giao tiếp hiệu quả với nhà đầu tư đầu tư tiềm năng Mọi người vẫn nói mỗi quan hệ giữa startup với nhà đầu tư, còn "có thể kéo dài hơn một cuộc hôn nhân", có thể đi với nhau hơn cả thập kỉ, do đó việc xây dựng mối quan hệ tin tưởng lẫn nhau trước-trong-sau đầu tư, rất quan trọng trong việc giúp startup tiếp cận dòng vốn hiệu quả. Xây dựng mối quan hệ tin tưởng bền chặt này là cả một quá trình, cần nhiều thời gian để bồi đắp. Tuy nhiên, trong khuôn khổ bài blog chia sẻ về cách hack gọi vốn nhanh trong thời Covid-19, tôi xin tập trung vào cách giao tiếp hiệu quả với nhà đầu tư tiềm năng để thúc đẩy hoạt động gọi vốn của startup. Nếu startup đã có gọi vốn vòng đầu tư trước đó và có nhà đầu tư đã tham gia, hãy "tận dụng" nhà đầu tư cùng tham gia hoạt động gọi vốn vòng tới. Hãy để họ bước đầu giúp các nhà sáng lập giao tiếp với các nhà đầu tư tiềm năng. Những nhà đầu tư thường có một mạng lưới network rộng lớn với các nhà đầu tư khác, và các nhà đầu tư đó thường xuyên catch-up gặp gỡ trao đổi thông tin với nhau. Ngoài ra, với các nhà đầu tư tiềm năng, trước khi họ ra quyết định cuối cùng, họ thường có buổi trao đổi với nhà đầu tư hiện tại của startup, để hỏi về đánh giá của nhà đầu tư trong quá trình đầu tư theo sát với đội ngũ sáng lập, về khả năng thực thi, và tiềm năng phát triển của công ty. Do đó, việc startup xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với các nhà đầu tư trước đó, vô cùng quan trọng trong việc nhận được đánh giá tích cực, qua đó thu hút càng nhiều nhà đầu tư tốt tiềm năng tham gia những vòng gọi vốn sau. Nếu startup chưa có vòng gọi vốn nào trước đó, các nhà sáng lập có thể tìm trong mạng lưới của mình tất cả các mối quan hệ, mà trực tiếp hay gián tiếp có connection với nhà đầu tư muốn tiếp cận, hãy nhờ họ giới thiệu tới các nhà đầu tư đó. Sau khi các nhà sáng lập được kết nối với các nhà đầu tư tiềm năng xong, hãy liên tục "giao tiếp" bằng cách cập nhật tin tức liên quan như kết quả hoạt động kinh doanh, kế hoạch sắp ra sản phẩm mới,...mục đích là để các nhà đầu tư dần dần bị "cuốn vào" và cảm thấy ấn tượng về sự nhiệt huyết, cũng như tiến trình phát triển startup. Thêm nữa, hãy khéo léo tạo áp lực để nhà đầu tư quyết định đầu tư sớm hơn, ưu tiên startup mình hơn các startup khác trong một list danh sách dài startup họ đang cân nhắc. Thông qua việc cập nhật những offer đầu tư nhận được từ các quỹ khác (nếu có), hay bằng việc thường xuyên hỏi ý kiến của nhà đầu tư đó, xem họ còn đang vướng mắc gì để nhà sáng lập kịp thời giải đáp, hay việc remind gợi nhắc nhà đầu tư về deadline - thời điểm nhà sáng lập muốn đóng round gọi vốn này. Đây là những cách nhà sáng lập "engage" giao tiếp với nhà đầu tư, khéo léo tạo cảm giác áp lực một cách dễ chịu lên nhà đầu tư tiềm năng, sẽ giúp startup nhanh chóng nhận được câu trả lời cuối cùng từ họ. Trên đây là phần chia sẻ của tôi về 3 bí quyết để giúp startup có thể gọi vốn một cách hiệu quả hơn trong bối cảnh gọi vốn nhiều khó khăn ở giai đoạn Covid-19 này . Tuy nhiên, những bí quyết này về cơ bản sẽ thực sự hiệu quả với những startup đủ tốt và có tiềm năng phát triển, đáp ứng được sự kì vọng của nhà đầu tư. Ở quỹ đầu tư Genesia Ventures đến từ Nhật Bản chúng tôi coi trọng nhất mối quan hệ giao tiếp tin tưởng lẫn nhau giữa hai bên. Có thể nói, sự TIN TƯỞNG này chính là cách "Hack" bền vững và hiệu quả nhất. Đó là điều được cả hai bên từ những ngày đầu tiên gặp nhau, đã rất thẳng thắn, thành thực, tôn trọng và đặt niềm tin vào tương lai của nhau. Và những điều này cũng cần được duy trì xuyên suốt cả một quá trình hậu đầu tư đi với nhau. Sự tin tưởng này rất đắt giá và có sức mạnh rất lớn. Một khi nhà sáng lập xây dựng được niềm tin lớn từ nhà đầu tư, thì ở những vòng đầu tư sau, họ sẽ rất nhanh chóng ra quyết định tiếp tục đầu tư follow-on, hoặc tìm cách hỗ trợ gọi vốn từ các quỹ đầu tư thân cận, do đó nhà sáng lập startup sẽ không phải quá vất vả dành nhiều thời gian đi gọi vốn. Hi vọng, những chia sẻ chân thành này của tôi, sẽ giúp startup Việt tham khảo để có thể chúng ta cùng nhau vượt qua được giai đoạn cạn vốn thời Covid-19, và để là tiền đề startup Việt phát triển hơn nữa sau này nhé! Xin cám ơn!

Xin chào các bạn! Trong làn sóng Covid-19 thứ tư căng thẳng hiện nay, đã hơn 100 ngày qua tôi nghiêm túc thực hiện giãn cách, mọi sinh hoạt làm việc và học tập đều diễn ra ở căn hộ nhỏ ở thành phố Hồ Chí Minh. Chắc không chỉ người thân, bạn bè - người hiểu rõ về tôi, ngay cả chính bản thân tôi, cũng bất ngờ, với việc một người vốn hướng ngoại như tôi, lại có thể bình tĩnh ở nhà gần một phần ba thời gian của năm 2021. Không có thời gian cho than vãn, u sầu, tôi chọn duy trì một cuộc sống bận rộn, ý nghĩa. Ngoài công việc đầu tư khởi nghiệp bận rộn mỗi ngày, tôi đã tích cực tham gia khoá học online để nâng cao chuyên môn nghiệp vụ tài chính của mình trong giai đoạn này. Cũng thật tình cờ, nhờ việc đăng kí tham gia khoá học này, đã cho tôi những cảm hứng ban đầu và gợi ý thú vị để tôi có được một thương vụ đầu tư startup mới, mà tôi rất muốn chia sẻ với mọi người trong bài blog này, đó là Fundiin. Xin mời mọi người đón đọc trải nghiệm ý nghĩa đó cùng với 3 lý do đã thuyết phục tôi đầu tư vào startup này nhé! 1. Sự lên ngôi của nhu cầu thanh toán linh hoạt và thân thiện với người dùng Vào một ngày đầu tháng 8 vừa qua, tôi quyết định tham gia khoá học Leading with Finance- một trong những khoá học trực tuyến nổi bật của Trường Kinh doanh Harvard. Khi tiến hành thủ tục chi trả tiền học phí, ngoài e-check (chi phiếu điện tử) và thanh toán bằng ngoại tệ qua Western Union, tôi có thể thanh toán bằng thẻ tín dụng. Một điều thú vị là, tôi có thể chia đôi số tiền học để thanh toán bằng mỗi thẻ khác nhau, hoặc chọn phương án "sự trợ giúp từ người thân" bằng việc forward khoản học phí đó qua email tới người trả tiền học thay thế cho mình. Có thể những trải nghiệm này không mới mẻ với các bạn sinh viên ở Mỹ hay các nước phát triển khác, nhưng từ Việt Nam, việc được tiếp cận với giải pháp "thân thiện" và "linh hoạt" cho ví tiền của mình, tôi cảm thấy rất biết ơn vì điều này. Việc có được sự linh hoạt trả tiền học phí và được học khoá học chất lượng cao khi ở nhà trong mùa dịch khó khăn, thực sự là một điều may mắn với tôi. Vì có thể ngoài kia có nhiều người chưa được may mắn như tôi lúc này. Số liệu dưới đây sẽ cho thấy rõ rằng, rất nhiều người Việt Nam gặp khó khăn giảm thu nhập trong mùa dịch và có ít sự lựa chọn phương tiện thanh toán do tỉ lệ sử dụng dịch vụ ngân hàng còn thấp. Theo cục thống kê trong quý 2 của năm 2021, có tới 12.8 triệu người Việt Nam trong độ tuổi lao động bị ảnh hưởng tiêu cực vì đại dịch như mất việc, phải nghỉ việc do lệnh giãn cách hoặc luân chuyển công việc hoặc bị giảm giờ làm, dẫn đến mất thu nhập hoặc giảm thu nhập. Bên cạnh đó, theo báo cáo của Boston Consulting Group năm 2020, trong 5 nước trong khu vực là Singapore, Malaysia, Thailand, Indonesia , Việt Nam chúng ta có tỉ lệ người dân sở hữu tài khoản ngân hàng (40%), sở hữu thẻ ghi nợ Debit card (34%) thấp nhất trong các nước, tỉ lệ sở hữu Thẻ tín dụng (11%) thấp thứ 2 sau Indonesia, Tỉ lệ tài khoản vay nợ (15%) thấp thứ 2 sau Thái Lan, và Tỉ lệ dân số có ví điện tử là 11% thấp thứ 2 trong khu vực sau Malaysia. Vì vậy, trong giai đoạn này, không khó để hình dung ra sự khó khăn của nhiều người bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, khi những sản phẩm, dịch vụ giúp cho cuộc sống tốt hơn, hay thậm chí là những cơ hội để được học tập trau dồi thêm kỹ năng mới để tìm cơ hội công việc mới, để có cuộc sống tốt hơn, cũng trở nên xa vời với họ, khi họ không có cơ hội được tiếp cận với các phương tiện thanh toán thay thế linh hoạt và thân thiện, phù hợp hoàn cảnh hiện nay. Với trăn trở trên, tôi đã đi tìm hiểu nhiều phương tiện thanh toán tài chính khác nhau, và tìm thấy một giải pháp phù hợp đó là Mua trước-Trả sau (Buy Now Pay Later, viết tắt là BNPL), đây được coi là phương thức tài trợ tín dụng ngắn hạn cho phép người tiêu dùng mua sản phẩm hay dịch vụ ngay lúc này, sau đó có thể thanh toán bằng việc chia thành nhiều đợt trong tương lai, mà không phải gánh theo lãi suất. Mọi người thường hay nhầm hình thức thanh toán này với hình thức mua trả góp truyền thống. Sự khác biệt cơ bản ở đây đó là Lãi suất, vì với hình thức Mua trả góp bạn phải trả tiền lãi suất được thanh toán dần theo kỳ hạn, còn hình thức BNPL thì không. Ở thị trường Việt Nam hiện nay xuất hiện một số công ty startup cung cấp dịch vụ BNPL này, trong đó tôi đã tìm thấy Fundiin. Fundiin là phương tiện thanh toán khi mua hàng, người mua có thể chia thành 3 kỳ thanh toán: Kỳ đầu tiên là người mua sẽ thanh toán 1/3 giá trị đơn hàng tại thời điểm mua hàng, kỳ thứ hai trong vòng 30 ngày và kì cuối cùng trong vòng 60 ngày sau đó, sẽ thanh toán lần lượt hết 1/3 giá trị đơn hàng còn lại. Fundiin đã thuyết phục tôi khi cho thấy đây là hình thức thanh toán linh hoạt, vô cùng thân thiện, khi người mua "không có gì để mất cả", kể cả tiền lãi suất là 0 đồng nếu họ thanh toán đúng hạn. Trong trường hợp người mua không thể thanh toán đúng hạn, thì họ sẽ phải trả tiền phạt 0.6% số tiền còn thiếu mỗi tuần, nhưng Fundiin vẫn đảm bảo họ không phải trả tiền phạt tổng cộng quá 25% giá trị đơn hàng. Nhưng thực sự, điều tốt nhất cho tất cả vẫn là người mua trả tiền đúng hạn. Theo khảo sát của Morning Consult thực hiện trong 1 tuần đầu tháng 7 năm 2021, phỏng vấn 4400 người trưởng thành ở Mỹ về các hình thức thanh toán giữa thẻ tín dụng, mua trước trả sau, hoặc kết hợp 2 hình thức này, đã đóng vai trò như thế nào trong việc tiến đến mục tiêu tài chính trong tháng trước đó là tháng 6 năm 2021. Kết quả khảo sát cho thấy, sử dụng hình thức thanh toán BNPL có hiệu quả tích cực hơn so với các hình thức còn lại (chỉ dùng thẻ tín dụng, hình thức kết hợp thẻ tín dụng và BNPL) trong tiến trình giảm nợ và tiến trình đạt mục tiêu mua nhà. Hình thức thanh toán BNPL thực tế đã cho thấy những tiềm năng phát triển rất lớn, với những tên tuổi thành công nổi bật như Klarna (thành lập năm 2005 ở Thuỵ Điển), Affirm (thành lập năm 2012 ở Mỹ), AfterPay (thành lập năm 2012 ở Úc), Paidy (thành lập năm 2008 ở Nhật, với hơn 6 triệu người dùng). Gần đây, chúng ta liên tiếp đón nhận những thông tin tích cực trong lĩnh vực BNPL, cho thấy được sự kì vọng tăng trưởng cao với mảng này. Ví dụ như AfterPay thông báo sẽ được Square mua lại với hơn 29 tỉ USD, PayPal của Mỹ thông báo chuẩn bị mua lại Paidy với giá khoảng 2.7 tỉ USD. (Nguồn trích dẫn: Ở đây) Ở khu vực Đông Nam Á, cũng có ông lớn BNPL là Kredivo, được thành lập năm 2016, với khoảng 4 triệu người dùng trên 10 nền tảng thương mại điện tử. Kredivo cũng được kì vọng là sẽ vượt qua ngưỡng doanh thu 100 triệu USD trong năm nay. Gần đây startup này đã có những động thái lớn tích cực liên tiếp. Công ty mẹ của Kredivo là FinAccel đã mua lại 24% cổ phần của công ty Indonesian lender Bank Bisnis Internasional trị giá 38 triệu USD, để làm bàn đạp mở rộng sang lĩnh vực ngân hàng số với tên dịch vụ là Lime. Tiếp theo là công bố kế hoạch tham vọng là niêm yết cổ phiếu tại Mỹ thông qua việc sáp nhập với một công ty rỗng (SPAC) trong một thỏa thuận định giá tập đoàn ở mức 2,5 tỷ USD. Sau đó 3 tuần, FinAccel thông báo kế hoạch tiến vào thị trường năng động hơn 96 triệu dân là Việt Nam, theo hình thức liên doanh với công ty gia đình Phoenix Holding - đơn vị đầu tư vào ngân hàng điện tử Timo và nền tảng cho vay P2P là Interloan để bắt đầu với thanh toán hóa đơn cho các nhu cầu hàng ngày và các khoản vay cá nhân, tiếp theo là triển khai dịch vụ mua trước trả sau trên các nền tảng thương mại điện tử trong quý 4 năm nay. Việt Nam chúng ta có những đặc điểm thuận lợi cho mô hình BNPL phát triển bùng nổ sắp tới, như quy mô thị trường bán lẻ lớn giá trị 172 tỉ USD, dân số trẻ với khoảng 55.5% dân số dưới 35 tuổi, tỉ lệ sở hữu thẻ tín dụng còn thấp 11% và các hình thức thanh toán khác ngoài tiền mặt còn hạn chế, cũng như trong bối cảnh nền kinh tế đang ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 như hiện nay. Có thể nói đây là thị trường thanh toán mới vô cùng tiềm năng, chứng kiến sự độ bộ của nhiều startup trong và ngoài ngước vào Việt Nam, tuy nhiên chưa có một công ty nào chiếm lĩnh thị trường này. Do đó, chúng tôi kỳ vọng Fundiin với giải pháp BNPL vượt trội của mình, có thể đón đầu được sự lên ngôi của nhu cầu thanh toán linh hoạt và thân thiện với "ví" của người tiêu dùng tại Việt Nam, trở thành công ty đi đầu trong lĩnh vực thanh toán BNPL tại Việt Nam. 2. Ủng hộ tầm nhìn tạo ra một xã hội uy tín ở đó mọi người nỗ lực nâng cao tín dụng của mình. Ở những nước phát triển, tỉ lệ sở hữu thẻ tín dụng rất cao, ví dụ như ở Nhật tỉ lệ sở hữu thẻ tín dụng là 87%, ở Mỹ là 79%, trong khi ở Việt Nam con số dừng lại ở 11%. Không biết các bạn có tò mò tại sao tỉ lệ số người sở hữu thẻ tín dụng ở Việt Nam lại thấp hơn hẳn như vậy không? Đã có nhiều bài báo đề cập việc nhiều người Việt còn tâm lý ngại dùng thẻ tín dụng, do lo lắng bị mất tiền trong thẻ hay không nắm bắt hết các loại chi phí phát sinh trong quá trình dùng thẻ. Tuy nhiên, bên cạnh đó, theo Boston Consulting Group phân tích, ở các quốc gia đang phát triển các dịch vụ tài chính tiêu dùng thông thường còn kém phát triển và còn nhiều khó khăn, ở đó, người tiêu dùng khó nhận được thẻ tín dụng từ ngân hàng vì không có cách nào để xác minh mức độ tín dụng của khách hàng. Việt Nam chúng ta chưa có đủ cơ sở dữ liệu thông tin tín dụng cho mỗi người dân, cơ sở dữ liệu này cần phải được cập nhật thường xuyên, có độ tin cậy cao. Bạn thử tưởng tượng một người hôm qua họ là một công dân tốt có mức độ tín dụng cao, nhưng hôm nay họ có hành vị trộm cắp, hay có nợ xấu, thì mức độ tín dụng sẽ khác, do đó cơ sở dữ liệu cần phải được cập nhật nhanh chóng và chính xác. Mặc dù chúng ta chưa có cơ sở hạ tầng dữ liệu thông tin tính dụng hoàn chỉnh, nhưng chúng ta có thể "đi tắt đón đầu" bằng công nghệ và cách tiếp cận mới, mỗi người dân với một số điện thoại, một chiếc điện thoại kết nối internet, một thẻ CMND hay Căn cước công dân là có thể sử dụng hình thức thanh toán BNPL. Có thể nói nếu thẻ tín dụng là phát minh từ thế kỉ trước, thì hình thức BNPL là một hình thức tín dụng mới của thế kỷ 21. Ở đó, BNPL có cơ chế khuyến khích mọi người trả đúng hạn với quyền lợi hưởng không lãi suất, và có quyền được gia tăng hạn mức tính dụng cho chi tiêu trong lần sử dụng lần sau. Việc thanh toán đúng hạn của người dùng sẽ góp phần tạo nên "cơ sở tín dụng" của chính bản thân họ. Qua đó BNPL sẽ khuyến khích tạo một xã hội ở đó mọi người được hưởng lợi trong việc tiếp cận với các cơ hội có được từ việc nỗ lực giữ uy tín và nâng cao tín dụng của mình. Ở quỹ Genesia Ventures, chúng tôi có tầm nhìn với 6 thách thức lớn trong xã hội hiện nay, để hướng đến một cuộc sống thịnh vượng tốt đẹp hơn. Chúng tôi mong muốn ủng hộ tầm nhìn của Fundiin thông qua giải pháp BNPL, mang lại sự bình đẳng trong việc tiếp cận những cơ hội, hình thức thanh toán thân thiện linh hoạt hơn với người dùng giúp các cá nhân có thêm nhiều sự lựa chọn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống. Cuối cùng, điều vô cùng quan trọng là Fundiin góp phần tạo ra một xã hội uy tín hơn, lành mạnh hơn nhờ giải pháp trao quyền cho chúng ta tự xây dựng tín dụng cho mình. 3. Nhà sáng lập với những thất bại, đứng đậy cùng những bài học quan trọng để đưa Fundiin phát triển Vào cuối năm ngoái, tôi có dịp được nói chuyện lần đầu với anh Nguyễn Ảnh Cường- Đồng sáng lập và CEO của Fundiin, nhưng đó là một buổi catchup vội vàng không thực sự để lại ấn tượng gì cho đến khi sau đó khoảng nửa năm sau, trong một lần tình cờ tôi có nghe Vietcetera Podcast Vietnam Innovator tập có sự tham gia của anh Cường kể về hành trình khởi nghiệp của anh với Fundiin, đã thực sự để lại trong tôi nhiều ấn tượng tốt đẹp. Phong thái điềm tĩnh, khiêm nhường, cẩn thận chọn câu chữ dễ hiểu nhất đối với bất kì ai ngoại đạo ngành tài chính cũng có thể hiểu rõ BNPL anh muốn làm là gì, và đặc biệt là cách anh chia sẻ, đối diện với thất bại ở startup trước đó trong lĩnh vực tài chính mua trả góp, đã khiến anh mất hết tất cả những gì tích luỹ được từ công việc đầu tư trước đó, nhưng anh đã kiên trì đứng dậy với những bài học quý giá và quan trọng cho hành trình startup tiếp theo với Fundiin của mình. Từ phần chia sẻ của anh trong Podcast, tôi có thể hiểu ra 2 bài học quan trọng mà anh Cường rút ra để chắc chắn anh sẽ không lặp lại điều tương tự với Fundiin đó là: Phải xây dựng sản phẩm phải khác biệt, vượt trội hơn hẳn các đối thủ trên thị trường, và không vội Scale - mở rộng khi sản phẩm chưa đủ chín, chưa đạt được Product Market Fit. Ngoài ra, trong quá trình cần nhắc đầu tư, chúng tôi có thảo luận nhiều về chiến lược phát triển của Fundiin, cách xây dựng lợi thế cạnh tranh bền vững, anh Cường còn cho thấy anh là một nhà sáng lập có tinh thần nhạy bén, ham học hỏi, định hướng xây dựng một doanh nghiệp phát triển bền vững, mà chúng tôi ủng hộ và muốn đồng hành cùng giúp Fundiin phát triển. Có lẽ cũng vì phẩm chất và tầm nhìn đó của anh, đã khiến những người xung quanh anh muốn tới ủng hộ và đồng hành hỗ trợ, điều này thể hiện ở khả năng xây dựng đội ngũ mạnh đồng hành với anh, tiêu biểu là Đồng sáng lập và CTO - anh Võ Hoàng Nam. Để xây dựng thành công được mô hình đánh giá rủi ro tín dụng cho Fundiin, thì vài trò của anh Nam là vô cùng to lớn. Anh Nam có kinh nghiệm trước đó là làm Head of Technology (Giám đốc công nghệ) cho các dự án ngân hàng số ở ngân hàng TP Bank, chịu trách nghiệm xây dựng TPBank MyGo - ứng dụng tài chính giúp khách hàng quản lý thẻ Credit và Debit, và TPBank Savy - ứng dụng tiết kiệm online. Cả hai nhà đồng sáng lập đã cho thấy họ là Founder Product Fit- những người phù hợp để xây dựng Fundiin thành công trong tương lai. Trên đây là 3 lý do tôi đã được thuyết phục hoàn toàn để ra quyết định đầu tư vào Fundiin. Có thể nói đây là thương vụ đầu tư được ra quyết định nhanh nhất của tôi - diễn ra trong vòng đúng một tháng. Chặng đường phía trước còn dài với nhiều thách thức, rất mong hai nhà sáng lập và team Fundiin sẽ từng bước thuyết phục người dùng và đối tác bán lẻ, như cách các anh đã thuyết phục tôi cũng như các quỹ đầu tư khác cùng tham gia đồng hành, để cùng nhau góp phần đưa hình thức thanh toán BNPL phát triển, từ đó giúp mọi người có thêm cơ hội tiếp cận hàng hoá dịch vụ với giải pháp tài chính thân thiện và linh hoạt, hướng đến một cuộc sống tốt đẹp hơn, ở Việt Nam.

Xin chào cả nhà! Tuần trước tôi có tham gia một buổi họp chính thức với các nhà đầu tư nội và ngoại, sau khi cùng hoàn thành đầu tư chung vào một startup tại Việt Nam. Buổi họp cũng có sự tham gia của nhà sáng lập startup đó. Anh ấy đã cùng team của mình dành nhiều tâm huyết và công sức trước đó nhiều ngày để chuẩn bị tài liệu thuyết trình cập nhật tình hình kinh doanh, .. và luyện tập để thuyết trình bằng tiếng Anh - ngôn ngữ không phải tiếng mẹ đẻ, nay lại càng khó khăn hơn với người thuần làm kỹ thuật như anh ấy. Buổi họp diễn ra trong khoảng 1 tiếng rưỡi, dưới bầu không khí cũng không hẳn dễ thở cho anh ấy. Rất tiếc, rõ ràng ngoại ngữ là rào cản khiến anh ấy trở nên lúng túng, mất tự tin (khác hẳn với phong thái tự tin khi giao tiếp bằng tiếng Việt bình thường), từ đó làm giảm đi hiệu quả truyền đạt trong câu trả lời của mình đối với các câu hỏi dồn dập đến từ phía nhà đầu tư. Tôi hoàn toàn đồng cảm với nhà sáng lập đó. Cuối buổi họp, tôi đã chủ động đề xuất với mọi người về chuyển hình thức báo cáo tình hình kinh doanh startup từ họp trực tiếp, sang gửi báo cáo bằng văn bản qua email mỗi tháng cho nhà đầu tư, và trong trường hợp có việc quan trọng cần ra quyết định, hay tham vấn ý kiến nhà đầu tư thì sẽ tổ chức bằng hình thức họp. Vì tôi hiểu một điều, nhà sáng lập vốn đã rất bận rộn, với nhiều sự ưu tiên khác nhau, họ cần ưu tiên tập trung vào sản phẩm, khách hàng và nhân viên của mình, nên hơn bao giờ hết, những hoạt động Investor Report (Báo cáo tinh hình kinh doanh startup cho nhà đầu tư) cần phải được làm một cách tối ưu nhất về thời gian và hiệu quả thực hiện. Gần đây, tôi luôn đau đáu một vấn đề mang tên là Asymmetric information - Thông tin bất cân xứng, đây được coi là một trong những vấn đề lớn nhất của thị trường tài chính, trong đó bao gồm cả đầu tư mạo hiểm (Venture Capital). Thông tin bất cân xứng sẽ xảy ra khi một trong các bên giao dịch không biết các thông tin cần thiết, một cách chính xác và đẩy đủ về bên kia để đưa ra những quyết định đúng đắn trong giao dịch tài chính mua-bán. Có 3 đặc điểm cơ bản của vấn đề này: Thứ nhất, thông tin giữa các bên giao dịch có sự khác biệt, sai lệch; Thứ hai, có nhiều trở ngại, rào cản trong việc trao đổi thông tin hiệu quả chính xác giữa các bên; Thứ ba, một trong hai bên có thông tin đầy đủ chính xác hơn, còn bên kia thì không. Vấn đề này sẽ tạo ra một khoảng cách về thông tin và từ đó là khoảng cách về niềm tin giữa các bên, mà trong ngành tài chính nói chung, và ngành đầu tư mạo hiểm nói riêng, niềm tin của những thành phần tham gia đóng vai trò vô cùng quan trọng. Điều này đã giải thích vì sao, theo CBInsights, mối quan hệ thiếu tin tưởng, bất hoà với nhà đầu tư, lại là lý do đứng thứ 10 trong 12 lý do cho sự thất bại của startup. Tôi đã tìm đọc rất nhiều nghiên cứu khác nhau về cách giải quyết vấn đề Thông tin bất cân xứng này cho ngành đầu tư mạo hiểm, trước và sau đầu tư. Có một đặc điểm cơ bản trong ngành này đó là, các công ty startup đều là các công ty Private - công ty tư nhân chưa được giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán, đặc biệt là các công ty ở giai đoạn sớm, thông tin về công ty đó rất khan hiếm, không có sẵn để dễ dàng tìm thấy và xác nhận. Đó là lý do vì sao, trước khi ra quyết định đầu tư, các quỹ sẽ phải thực hiện Due Diligence (DD)- Thẩm định doanh nghiệp, hay sau đầu tư, các quỹ sẽ phải Monitor- Giám sát hoạt động kinh doanh của các startup mình đầu tư, và đảm bảo các quỹ được bảo vệ trước pháp luật bởi các điều khoản trong hợp đồng đầu tư với startup. Tuy nhiên, những cách giải quyết này vẫn là không đủ để giải quyết triệt đề vấn đề bất cân xứng thông tin giữa nhà đầu tư và startup, vốn đã tồn tại hơn nửa thế kỷ hình thành tới nay của ngành đầu tư mạo hiểm trên thế giới. Trong bài nghiên cứu chuyên sâu với đề tài “Entrepreneurial experiences from venture capital funding: exploring two-sided information asymmetry” của Sarah Glücksman, với nhiều cuộc phỏng chuyên sâu với các nhà sáng lập có kinh nghiệm, tác giả có đề cập tới một trong 4 cơ chế quan trọng để giải quyết vấn đề thông tin bất cân xứng, mà tôi hoàn toàn đồng ý, đó là xây dựng niềm tin (Trust-building) giữa nhà sáng lập và nhà đầu tư, thông qua giao tiếp trung thực và hiệu quả. Nói về xây dựng niềm tin, có lẽ Fundiin là một trong những startup mà quỹ Genesia Ventures chúng tôi đầu tư tại Việt Nam, đã và đang làm rất tốt điều đó. Cụ thể, trong những tháng lockdown căng thẳng nhất của Sài Gòn vào năm ngoái, chúng tôi vẫn có thể giao tiếp, xây dựng mối quan hệ tin tưởng lẫn nhau chỉ qua môi trường trực tuyến, để rồi từ đó chúng tôi có thể thực hiện được một thương vụ đầu tư quyết liệt - hoàn thành trong đúng 1 tháng. Đặc biệt, sau đầu tư, nhà sáng lập của Fundiin - anh Nguyễn Ảnh Cường, luôn cố gắng duy trì mối quan hệ tin tưởng với những nhà đầu tư chúng tôi, thông qua việc anh đều đặn gửi Monthly Investor Report (Báo cáo hàng tháng) của Fundiin qua email một cách vô cùng chỉn chu. Có lẽ vẫn có nhiều nhà sáng lập nghĩ, sau đầu tư, việc gửi báo cáo hàng tháng cho các nhà đầu tư của họ, là hành động một chiều từ phía startup, tốn thời gian, mà không thực sự mang lại hiệu quả, nên có cảm giác bị bắt buộc phải làm chỉ vì có ràng buộc bởi điều khoản Management and Financial Information Right trong hợp đồng đầu tư? Để cho thấy những suy nghĩ này không còn phù hợp, tôi xin được phép chia sẻ về việc Fundiin đã tối ưu hoá thời gian làm báo cáo thế nào và đã đổi lại được những hiệu quả như thế nào nhé! Anh Cường có chia sẻ, trong quá trình tổng hợp làm báo cáo hằng tháng cho các nhà đầu tư của Fundiin, do phần lớn số liệu cần thiết trong báo cáo cần thời gian để được chiết xuất từ hệ thống quản lý nội bộ. Những số liệu này, bao gồm số liệu từ đối tác, số liệu kế toán thường sẽ có đủ vào ngày 15 hàng tháng. Từ những dữ liệu này để viết ra report gửi nhà đầu tư thì mất khoảng 1 buổi (1/2 ngày, giai đoạn đầu thường sẽ mất nhiều thời gian hơn để thiết kế template- mẫu báo cáo, công thức tính,..). Để tối ưu hoá thời gian hơn nữa, anh Cường chủ động phân bổ từng mục trong báo cáo cho các phòng ban liên quan thực hiện định kỳ, sau đó anh chỉ cần kiểm tra lần cuối và bổ sung thêm các thông tin quan trọng. Với việc thực hiện như vậy, thời gian có thể giảm xuống còn vài giờ thay vì 1 buổi dành cho các nhà sáng lập và đội ngũ của mình. Đó là hiệu quả về mặt tối ưu hoá thời gian, còn dưới đây là những hiệu quả bất ngờ về mặt tối ưu hoá việc xây dựng niềm tin và sự hỗ trợ từ nhà đầu tư dành cho startup, nhờ hoạt động báo cáo định kì dành cho nhà đầu tư. Đầu tiên, nhà đầu tư được cập nhật càng thường xuyên họ càng nắm được tình hình đúng nhất của công ty, họ có thể giới thiệu kết nối với đúng người, đúng thời điểm. Ví dụ như là các nhà đầu tư tiềm năng hay các đối tác kinh doanh tiềm năng cho startup của bạn. Thực tế, mỗi khi đọc báo cáo cập nhật hằng tháng của Fundiin, tôi biết rõ tình hình của công ty cần hỗ trợ gì để phát triển. Tôi thậm chí còn lên danh sách To-do list của tôi, ghi rõ vào thời điểm nào sẽ hỗ trợ gì, sẽ kết nối đối tác nào cho Fundiin là phù hợp nhất, từ đó có thể hỗ trợ Fundiin một cách hiệu quả nhất. Nhà đầu tư không muốn chỉ nhìn thấy những ý tưởng kinh doanh, mà họ còn muốn nhìn thấy các kế hoạch, hành động hiệu quả tiến đến mục tiêu thực hiện ý tưởng đó. Trong báo cáo gửi nhà đầu tư, sẽ luôn cần có những thông tin cập nhật về các kế hoạch, chiến lược, các mục tiêu tài chính KPI. Qua đó các nhà đầu tư sẽ hiểu được startup đã, đang và sắp làm gì để biến ý tưởng, tầm nhìn thành hiện thực. Việc nhà đầu tư càng hiểu rõ được quá trình phát triển đó của startup, họ sẽ càng có nhiều niềm tin, tin tưởng vào khả năng thực thi của đội ngũ startup, qua đó gia tăng thêm cơ hội họ sẽ tiếp tục đầu tư ở các vòng gọi vốn tiếp theo trong tương lai. Việc phải update những thông tin không tích cực như tăng trưởng chậm lại không như kì vọng, các vấn đề nội bộ phát sinh trong quá trình vận hành, hay phát triển kinh doanh đối tác,.. với nhà đầu tư hoàn toàn không sao, họ hiểu thăng - trầm là tất yếu trong quá mọi trình “phá kén” phát triển của startup. Thậm chí, nếu nhà sáng lập chia sẻ rõ lý do của việc đó và kế hoạch PDCA cải thiện sắp tới, một cách rõ ràng thuyết phục thì bạn sẽ ghi điểm hơn rất nhiều trong mắt nhà đầu tư. Qua đó lại càng làm tăng thêm sự tin tưởng của nhà đầu tư vào bản lĩnh của nhà sáng lập và đội ngũ của startup. Dưới đây là một vài gợi ý của tôi giúp nhà sáng lập giao tiếp hiệu quả với nhà đầu tư của mình: Đầu tiên, nhà sáng lập cần thống nhất trước với nhà đầu tư về những chỉ số quan trọng cần có trong báo cáo của mình, hình thức báo cáo (gửi qua email, qua công cụ quản lý KPI chung, hay họp trực tiếp), và thời gian ngày giờ báo cáo cụ thể. Như câu chuyện tôi kể ở phần đầu bài viết, với những nhà sáng lập không có lợi thế với ngoại ngữ (tiếng Anh), khi giao tiếp với nhà đầu tư ngoại, tôi vẫn luôn khuyến khích nhà sáng lập ở Việt Nam, tận dụng hình thức báo cáo hàng tháng bằng văn bản, hơn là bằng buổi họp nói chuyện trực tiếp, để đảm bảo biểu đạt đầy đủ chi tiết và chính xác nhất, là cách vượt qua rào cản ngoại ngữ để tối ưu hiệu quả giao tiếp. (Bên cạnh báo cáo văn bản hàng tháng, nhà sáng lập và các nhà đầu tư có thể tăng cường giao tiếp thông qua trao đổi nhắn tin, casual catchup qua những buổi ăn trưa hay cafe,.. Trong trường hợp có những quyết định quan trọng cần tham vấn ý kiến nhà đầu tư thì startup có thể tổ chức các buổi họp trực tiếp với nhà đầu tư) Tiếp theo, nhà sáng lập có thể chuẩn hoá format mẫu báo cáo của mình, để đảm bảo tài liệu báo cáo có đầy đủ những thông tin quan trọng được cập nhật tới nhà đầu tư, một cách chính xác, nhất quán và dễ theo dõi. Tôi có tìm thấy format mẫu báo cáo cơ bản của YC ở đây, các bạn có thể tham khảo thêm nhé! Bên cạnh đó, tôi xin được chia sẻ thêm những mục quan trọng sau, mà tôi luôn mong muốn được nhìn thấy trong báo cáo từ các startup mà quỹ Genesia Ventures chúng tôi đầu tư, để tôi có thể tham gia hỗ trợ đắc lực nhất cho startup của mình. Key Highlights (Những điều tích cực đã đạt được) Key Lowlights Including Improvement Plan (Những điều hạn chế hay chưa đạt được, kèm theo kế hoạch cải thiện) Current top 2-3 priorities (2~3 điều đang ưu tiên tập trung lúc này) Metrics: Revenue (Doanh thu), Expenses (Chi phí), Cash-in-hand (Số tiền hiện có), Burn Rate (Tốc độ đốt tiền), Runway (Thời gian còn lại cho tới khi startup hết tiền), 1-3 key KPIs (1~3 chỉ số KPI chính) Key Hires (Cập nhật tuyển dụng nhân sự cốt cán) Challenges + Ask for help (Những thách thức của startup hiện nay cùng với yêu cầu hỗ trợ từ nhà đầu tư) Hi vọng những chia sẻ mang tính chất xây dựng trên đây của tôi, sẽ là những gợi ý có ích tới các nhà sáng lập, để cùng với các nhà đầu tư khởi nghiệp, chúng ta cùng có thể xây dựng và duy trì mối quan hệ tin tưởng đồng hành hỗ trợ lâu dài, vượt qua mọi rào cản về ngoại ngữ, về khoảng cách vật lý, khắc phục về vấn đề thông tin bất cân xứng, để cùng nhau đưa startup “cất cánh” thực sự từ Việt Nam chúng ta nhé!

Công việc đầu tư khởi nghiệp cho tôi có cơ hội được gặp gỡ và đồng hành với nhiều startup khác nhau. Đặc biệt, quỹ đầu tư Genesia Ventures chúng tôi luôn tìm kiếm cơ hội đầu tư startup từ giai đoạn Pre-Seed (Tiền hạt giống - trước khi sản phẩm được ra mắt thị trường), cho tôi may mắn được là một trong những người đầu tiên chứng kiến sự ra đời và trực tiếp trải nghiệm sản phẩm của startup. Dựa trên những điều tôi quan sát được, tôi hiểu được rằng, thật ra nhiều người chúng ta có thể xây dựng được một sản phẩm nào đó, nhưng không phải ai cũng có thể tạo ra được sản phẩm mà giải quyết được vấn đề thực sự của khách hàng, đạt được PMF (Product- Market- Fit - sản phẩm phù hợp với thị trường). Gần đây, tôi có theo học khoá học Disruptive Strategy của Harvard Business School Online, được giảng dạy bởi giáo sư Clayton Christensen - là người tiên phong phổ cập học thuyết Jobs To Be Done (viết tắt: JTBD). Nhờ đó, tôi hiểu được vẻ đẹp cũng như vai trò quan trọng của học thuyết này trong việc áp dụng thực tế cho startup, để tránh việc dành nhiều thời gian và tiền bạc vào việc xây dựng sản phẩm không thuyết phục được và giữ chân được khác hàng, giúp startup có thể khám phá ra PMF từ việc am hiểu sâu sắc hành vi của khách hàng. Đây cũng là lý do tôi viết bài blog về đề tài này để chia sẻ tới các bạn những điều ý nghĩa tôi đã học hỏi và trải nghiệm được trong hành trình “vác cặp đi học" và thực tế trải nghiệm với startup của tôi dưới đây. Hiểu nhanh về học thuyết JTBD - Công việc cần hoàn thành Giáo sư Clayton Christensen lý giải về học thuyết JTBD của mình rằng, con người chúng ta luôn cố gắng hoàn thành một việc nào đó trong một hoàn cảnh nhất định, và trong cuộc sống mỗi ngày chúng ta sẽ phát sinh nhiều việc cần được hoàn thành. Trong hoàn cảnh đó, chúng ta luôn cần những giải pháp để khiến những công việc đó được hoàn thành. JTBD là cách tiếp cận giúp chúng ta hiểu được sâu sắc hoàn cảnh, lý do và hành vi lựa chọn sản phẩm hoặc dịch vụ nào đó của khách hàng. JTBD nếu được áp dụng một cách hiệu quả trong startup, giúp công ty phát triển và điều chỉnh sản phẩm phù hợp với thị trường liên tục đạt được các cột mốc PMF. Cách tiếp cận tìm ra JTBD dành cho startup: Bước 1: Xác định khách hàng mục tiêu ban đầu một cách rõ ràng Bước 2: Nghiên cứu thị trường, bao gồm các giải pháp hiện tại và giải pháp thay thế Bước 3: Nói chuyện với những khách hàng mục tiêu của mình, để: Hiểu được hoàn cảnh và kì vọng của họ hiện nay Hiểu được những rào cản ngăn họ đạt được kì vọng đó Hiểu được những giải pháp họ đang sử dụng thay thế và đã không còn sử dụng nữa Bước 4: Dựa trên sự am hiểu vấn đề và động lực sâu sắc của khách hàng mục tiêu, startup cần thu hẹp và tập trung vào “Jobs” có nhu cầu lớn nhất. Đây chính là “North Star" sẽ đưa startup tiến gần tới PMF. Bước 5: Định kì phỏng vấn lại khách hàng đã - đang sử dụng sản phẩm, để hiểu sản phẩm, dịch vụ của bạn thực tế có giúp khách hàng đó giải quyết được Jobs - "công việc" như kì vọng ban đầu không? Nếu có thì đâu là điều họ hài lòng nhất, hoặc nếu không thì đâu là lý do khiến họ không còn sử dụng sản phẩm nữa. Thậm chí, startup có thể phỏng vấn cả đối tượng chưa là khách hàng của mình, để hỏi lý do vì sao họ chưa dùng sản phẩm của mình, để có được chiến lược điều chỉnh sản phẩm và mở rộng thị trường phù hợp. 💡 Chìa khóa quan trọng để phát hiện ra JTBD chính là quan sát và phỏng vấn khách hàng. Những hiểu lầm thường gặp của startup liên quan tới JTBD: Quá lo lắng về đối thủ: Với sự hiểu biết sâu sắc thực sự về JTBD cho phép startup phân biệt sản phẩm của mình theo cách mà các đối thủ cạnh tranh không có khả năng sao chép hoặc thậm chí có thể hiểu được. Quá coi trọng về đặc điểm khách hàng, tính năng sản phẩm, công nghệ mới hoặc xu hướng thị trường: JTBD mang lại sự thấu hiểu sâu sắc hoàn cảnh khách hàng sử dụng sản phẩm. Đây mới là điều quan trọng hơn cả. JTBD chỉ là về chức năng, tính năng của sản phẩm: JTBD còn giúp hiểu được những khía cạnh xã hội và cảm xúc mạnh mẽ, trải nghiệm sử dụng kết nối với người dùng. Hiểu được JTBD là ĐỦ: Xác định và hiểu rõ công việc phải làm chỉ là những bước đầu tiên để tạo ra sản phẩm mà khách hàng muốn. Điều cần thiết tiếp theo là tạo ra tập hợp trải nghiệm phù hợp để mua và sử dụng sản phẩm, nhằm đáp ứng được mong muốn “hoàn thành công việc" của khách hàng. Từ đó, tích hợp tất cả những trải nghiệm đó trong chu trình vận hành của công ty để đảm bảo mang lại trải nghiệm trơn chu nhất cho khách hàng. Cuối cùng, startup cần phải xây dựng hình ảnh thương hiệu để khiến khách hàng nhớ đến mình ngay lập tức khi họ gặp phải “công việc cần hoàn thành" tương tự. Fundiin đã giúp giải quyết JTBD của tôi thế nào? Tiếp xúc và làm việc nhiều với startup, đã hình thành cho tôi tư duy quản lý tài chính cá nhân hiệu quả bằng cách quản lý cashflow- dòng tiền của mình, dựa trên nguyên lý cơ bản là: “Tăng thu, giảm chi". Đặc biệt, tích cực Chia nhỏ và Kéo dài khoản chi mà đảm bảo không phát sinh thêm chi phí - đây chính là một trong những JTBD của tôi. Có lẽ tư duy này cũng đã phần nào ảnh hưởng đến thói quen sử dụng thẻ tín dụng của mình. Tôi có thói quen sử dụng thẻ tín dụng cho hầu hết các giao dịch từ nhỏ tới lớn của mình hằng ngày. Vì thẻ tín dụng giúp tôi có thể kéo dài khoản chi của tôi trong vòng 1 tháng kể từ ngày mua sắm. Có lẽ thói quen sử dụng thẻ tín dụng của tôi vẫn sẽ vậy nếu không có hai sự kiện gần đây diễn ra đã là thay đổi thói quen này của tôi. Đầu tiên, tôi đã “sửng sốt, bàng hoàng" nhận ra tài khoản thẻ tín dụng của mình bị trừ một số tiền không nhỏ là tiền lãi và tiền phí phạt do thanh toán muộn, mặc dù tôi đã thực hiện thanh toán vào đúng ngày ghi là thời hạn thanh toán theo sao kê. Tôi đã hỏi nhân viên tư vấn ngân hàng thì được biết là do tôi thanh toán sau 5 giờ chiều ngày đó, nên bị coi là thanh toán muộn. Tuy nhiên, đây là thông tin tôi không được báo trước hay thậm chí cũng không có một thông báo “notification" nhắc nhở tôi về việc này. Nếu phía công ty thẻ tín dụng hiểu rõ được JTBD của khách hàng là tôi, thì họ sẽ thiết kế trải nghiệm người dùng một cách “thân thiện" hơn bằng cách gửi reminder, notification, giúp tôi có thể thanh toán đúng hạn một cách hiệu quả. Thứ hai, tôi được trải nghiệm thực tế mua sắm nồi chiên không dầu trên trang của Điện Máy Xanh, sử dụng phương thức thanh toán Fundiin - đây cũng là startup quỹ chúng tôi đầu tư ở Việt Nam. Fundiin không những giúp tôi chia nhỏ khoản thanh toán, được kéo dài thời thanh toán không chỉ là trong 1 tháng mà tận trong 3 tháng, và không phát sinh chi phí như lãi suất hay phí dịch vụ nền tảng. Đặc biệt Fundiin có thiết kế trải nghiệm để tối ưu JTBD của khách hàng là tôi, bằng việc sẽ gửi thông báo thời gian cần thanh toán lần tiếp theo của tôi. Do đó, tôi nhận thấy Fundiin đã giúp giải quyết JTBD của tôi một cách vô cùng hiệu quả. Trên đây là những bài học và trải nghiệm cùng suy ngẫm của tôi về vai trò của JTBD trong việc thuyết phục, và giữ chân khách hàng sử dụng sản phẩm của startup. Tôi rất hi vọng bài viết này sẽ là lời gợi ý tới các nhà sáng lập và đội ngũ startup, trong việc dành nhiều thời gian giao tiếp với khách hàng của mình để hiểu JTBD thực sự của họ, và cùng để khách hàng là “đồng sáng lập" trong hành trình xây dựng hoàn thiện sản phẩm và trải nghiệm sử dụng. Công nghệ liên tục được cải tiến, tính năng sản phẩm hay xu hướng thị trường đến rồi sẽ đi, duy chỉ có JTBD - công việc cần được hoàn thành của khách hàng là vẫn tồn tại theo thời gian. Việc kiên trì đổi mới với JTBD, sẽ đưa startup phát triển bền vững, giữ chân và mở rộng được được khách của mình. Tài liệu tham khảo: https://online.hbs.edu/courses/disruptive-strategy/ https://review.firstround.com/build-products-that-solve-real-problems-with-this-lightweight-jtbd-framework https://hbr.org/2016/09/know-your-customers-jobs-to-be-done http://www.whencoffeeandkalecompete.com/

Xin chào các bạn! Trong không khí mùa đông gọi vốn tràn về khắp hệ sinh thái Việt Nam, hơn bao giờ hết chúng ta đang chứng kiến xu hướng các nhà đầu tư trở nên kỷ luật và thận trọng hơn, với dòng tiền không còn “dễ dãi" của mình như trước nữa. Trong quá trình tiếp xúc với nhiều nhà đầu tư khởi nghiệp gần đây, tôi nhận thấy một trong những chỉ số được rất nhiều người thường xuyên nhắc tới là Customer Retention - tỉ lệ giữ chân khách hàng. Thậm chí, nếu như năm ngoái một trong những câu hỏi đầu tiên mà các nhà đầu tư thường hỏi startup là topline - doanh thu hay GMV - tổng giá trị giao dịch trong tháng gần nhất của startup là bao nhiêu, thì bây giờ, câu hỏi đó sẽ là tỉ lệ giữ chân khách hàng của startup là bao nhiêu. Lý do cho việc chỉ số này được nhiều nhà đầu tư quan tâm nhất hiện nay, là vì các nhà đầu tư muốn tìm những startup tạo ra giá trị thực sự cho khách hàng, sản phẩm phù hợp với thị trường, cho thấy việc sử dụng hiệu quả vốn đầu tư trong việc thu hút và giữ chân khách hàng của mình. Nhưng có lẽ vấn đề lớn với rất nhiều startup hiện nay, đó là chưa kịp chuẩn bị cho sự thay đổi “khẩu vị” này từ các nhà đầu tư. Do đó, đây là chính là động lực rất lớn để tôi ngồi xuống viết, thông qua bài viết này để chia sẻ sâu những bài học của mình về những vấn đề liên quan tới việc giữ chân khách hàng của startup, dựa trên sự quan sát và đồng hành với nhiều startup trong hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam trong những năm vừa qua. Khái niệm và vai trò quan trọng của gia tăng Tỉ lệ giữ chân khách hàng Tỷ lệ giữ chân khách hàng, là chỉ số cho thấy khả năng thuyết phục người dùng mua, sử dụng dịch vụ và quay lại trong một khoảng thời gian nhất định của startup. Đây được coi là một trong những chỉ số quan trọng nhất để xây dựng một công ty khởi nghiệp lành mạnh về tài chính, phát triển bền vững. Theo một nghiên cứu của Harvard Business School về lòng trung thành của khách hàng, khách hàng quay trở lại sử dụng sẽ chi tiêu nhiều hơn 33% so với khách hàng mới, và tỷ lệ giữ chân khách hàng tăng 5% sẽ mang lại lợi nhuận tăng 25% đến 95%. Từ nghiên cứu này cho chúng ta thấy một điều quan trọng, các công ty nếu chỉ mải mê chạy đi tìm khách hàng mới, mà bỏ quên những khách hàng đã có trước đó, thì sẽ là sự lựa chọn sai lầm, gây ảnh hưởng tới không chỉ top line - doanh thu, mà còn là bottom line - lợi nhuận của doanh nghiệp. Trong bối cảnh gia tăng cạnh tranh giữa các đối thủ trong thị trường, mang lại cho khách hàng nhiều sự lựa chọn khác nhau, cùng với đó hiệu quả chuyển đổi sang khách hàng thông qua các kênh quảng cáo trả phí và chiến dịch marketing ngày càng hạn chế, khiến chi phí để thu hút được khách hàng mới ngày càng trở nên đắt đỏ hơn bao giờ hết. Trong khi đó, nếu startup không thể giữ chân được chính khách hàng mà startup vất vả và tốn kém có được, tiếp tục ở lại sử dụng dịch vụ sau lần đầu tiên, thì doanh thu trên một vòng đời khách hàng (CLTV - Customer Life Time Value) - hay nói chính xác hơn là doanh thu trên một lần sử dụng của khách hàng (Customer One Time Value) sẽ không thể bù đắp hết được những chi phí thu hút khách hàng trước đó, cũng như những chi phí trực tiếp khác phát sinh trong quá trình vận hành để phục vụ khách hàng đó của startup. Điều này khiến sức khoẻ tài chính của doanh nghiệp gặp khó khăn khi mà startup càng bán hàng, càng có khách hàng mới, thì trớ trêu thay là, lại càng lỗ. Vừa qua, tôi có tham gia một buổi thảo luận với nhiều nhà sáng lập startup ở Việt Nam, có một câu hỏi khá thú vị được một nhà sáng lập đưa ra, đó là cách làm cơ bản và hiệu quả nhất nào để giúp startup vượt qua mùa đông cạn vốn này. Sau đó, có một câu trả lời từ một nhà sáng lập startup thực chiến khác làm tôi rất ấn tượng. Đó là hãy tập trung vào khách hàng hiện tại của mình, tìm ra trong đó những tập khách hàng tốt nhất, và tiếp theo là cố gắng thuyết phục họ tiếp tục sử dụng. Đây là cách tăng thu - giảm chi tốt nhất trong bối cảnh dòng tiền không còn “dễ dãi" như hiện nay. Tuy nhiên, chúng ta cần phải thẳng thắn thừa nhận với nhau rằng, có lẽ phải tới lúc này, khi mà các startup chúng ta thấy đau, thấy mất mát, thấy thấm cái “rét buốt của mùa đông cạn vốn”, thì cũng là thời điểm chúng ta cần phải ngồi lại để chiêm nghiệm về những bài học quan trọng giúp doanh nghiệp phát triển bền vững hơn, từ những điều chúng ta đã bỏ lỡ hoặc đã gặp phải sai lầm. Tôi cũng tự đúc kết dựa trên quan sát của mình, ra được 3 “cái bẫy" mà startup dễ bị “sa lầy" khi được đặt trong bối cảnh dòng tiền “dễ dãi". Đây được coi là 3 sai lầm nghiêm trọng khiến startup không thể giữ chân khách hàng của mình hiệu quả. Những “cái bẫy” chí mạng khiến tỉ lệ giữ chân khách hàng của startup luôn thấp 1/ Cái bẫy “Thấy ai cũng mời vào nhà” của startup: Đặc điểm điển hình của việc này chính là startup ở giai đoạn sớm, sa đà vào chạy quảng cáo để có lead - khách hàng tiềm năng, và cố gắng bằng mọi cách để chuyển đổi lead đó sang khách hàng của mình, mặc dù khách hàng đó có thể chưa thực sự phù hợp với sản phẩm của startup tại thời điểm đó. Tôi đã từng chứng kiến nhiều startup ở giai đoạn sớm, vì đã lỡ mời rất nhiều người không phù hợp vào trải nghiệm sản phẩm ban đầu của mình, nên để cứu chữa việc khách hàng rời bỏ nền tảng quá nhiều, cuối cùng startup đành phải loay hoay điều chỉnh sản phẩm để phù hợp với nhiều người với nhiều nhu cầu khác nhau. Điều này khiến sản phẩm bị trở nên nửa vời, không thực sự phù hợp với ai cả, không nổi bật khác biệt thực sự so với các đối thủ khác trên thị trường. 2/ Cái bẫy “Cho kẹo" khách hàng để khuyến khích họ sử dụng sản phẩm: Hành động “cho kẹo" này được thể hiện rõ nhất, thông qua hình thức khuyến mại, giảm giá, hoặc thậm chí là miễn phí hoàn toàn sản phẩm để có được khách hàng quan tâm và sử dụng sản phẩm của mình. Đây là chiến lược thực sự nguy hiểm nếu lạm dụng khi sản phẩm chưa thực sự thuyết phục được khách hàng ở giai đoạn sớm của startup, khiến họ đến với mình để được “ăn kẹo", khi hết “kẹo” rồi thì họ sẽ ra đi không trở lại. Chiến lược này có thể giúp startup có được nhiều, rất nhiều Registered user - Khách hàng đăng kí sử dụng, nhưng đổi lại có thể là rất ít Active User - khách hàng thực tế sử dụng, và ít hơn nữa là Paying user - khách hàng thực tế trả tiền sử dụng sản phẩm. 3/ Cái bẫy “chiếc rổ thủng" vội vàng mở rộng khi sản phẩm chưa đủ chín: Cách đây hơn một năm rưỡi, tôi có chia sẻ về “cái bẫy” này, trong một bài blog của mình về đề tài “SCALE và nguyên lý Cái rổ thủng: Đừng vội khi Startup chưa đủ "chín"!”. Ở đó, cái rổ thủng là hình ảnh ẩn dụ cho việc khách hàng vào rồi lại đi ra, khi startup vội vàng scale mở rộng tập khách hàng, trong khi chưa đủ "chín". Đó là khi startup chưa tìm ra được công thức để thắng, với sản phẩm chưa đạt được PMF (sản phẩm phù hợp với thị trường), chưa tìm được mô hình tăng trưởng có thể tạo ra lợi nhuận bền vững và chưa tạo ra được quy trình vận hành có thể mở rộng. Đây là “cái bẫy” mà startup dễ bị sa vào, khi đứng trước áp lực phải tăng trưởng và mở rộng nhanh nhất có thể, mà bỏ qua những sự chuẩn bị cần thiết trước đó. Điều này, sẽ gây ra sự "gẫy đổ" trong trải nghiệm khách hàng, họ không cảm thấy hài lòng với sản phẩm và dịch vụ, đồng nghĩa startup sẽ không thấy họ quay lại lần thứ hai. Nguyên lý đơn giản giúp tăng tỉ lệ giữ chân khách hàng của startup Có lẽ trong hằng hà những cuốn sách, những bài viết chia sẻ về cách thức giúp tăng tỉ lệ giữ chân khách hàng dành cho startup, thì tôi đặc biệt ấn tượng và tâm đắc nhất với dòng chia sẻ không thể đơn giản và sâu sắc hơn của Lenny Rachitsky - Cựu Giám đốc phát triển sản phẩm của Airbnb trên Twitter của anh dưới đây. Anh đã so sánh nhiệm vụ gia tăng tỉ lệ giữ chân khách hàng của startup, với việc tổ chức một buổi tiệc tuyệt vời. Theo anh Lenny Rachitsky, sẽ có 5 bước quan trọng, để tổ chức một buổi tiệc thành công giữ chân được khách mời tham gia. Đây cũng chính là những nguyên lý cơ bản giúp startup có thể gia tăng tỉ lệ giữ chân khách hàng của mình. 1/ Mời đúng người : Startup cần tập trung nhắm tới đúng tập khách hàng mục tiêu, là những người nhiệt tình nhất, phù hợp phù hợp với sản phẩm của mình theo từng giai đoạn và quy mô phát triển. 2/ Mời họ một cách chu đáo: Startup cần có đội ngũ sales tiếp cận khách hàng mục tiêu, nhiệt tình chu đáo kết nối khách hàng với những giá trị mà startup có thể mang tới cho họ. 3/ Đảm bảo họ có khoảng thời gian vui vẻ trong buổi tiệc: Startup luôn cần và liên tục mang tới những giá trị khiến khách hàng hài lòng tới mức họ không có lý đo thể dừng lại và dời đi. 4/ Giữ lấy họ, “chăm sóc đặc biệt” trước khi họ muốn ra về: Startup cần có đội ngũ chăm sóc khách hàng (Customer Support - CS) tập trung chăm sóc khách hàng hiện tại, nếu nhận thấy dấu hiệu khách hàng muốn rời đi, thì cần kịp thời giữ lấy họ, tạo thêm những lý do và giá trị để họ tiếp tục ở lại với mình. 5/ Nếu họ rời đi rồi, thì cho họ thấy những điều họ đang bỏ lỡ: Startup cần đều đặn liên lạc hỏi thăm tới khách hàng cũ, đồng thời gợi nhắc họ tới những giá trị tuyệt vời mà họ đang bỏ lỡ sau khi rời đi, để đưa họ trở lại tiếp tục sử dụng sản phẩm của mình. Case study: Cách Kamereo đã không ngừng gia tăng tỉ lệ giữ chân khách hàng. Nhằm giúp mọi người có thể hiểu chi tiết hơn về một trong những điểm quan trọng nhất trong 5 nguyên lý trên, tôi xin phép được chia sẻ case study của Kamereo - là một trong những startup mà quỹ Genesia Ventures chúng tôi đầu tư và đồng hành tại Việt Nam. Kamereo là nền tảng B2B cung cấp thực phẩm sỉ cho các nhà hàng quán ăn, khách sạn, quán cafe, các siêu thị, cửa hàng tiện ích, và các cửa hàng thực phẩm. Kamereo đã có những cách tiếp cận hiệu quả, giúp startup này không ngừng gia tăng tỉ lệ giữ chân khách hàng của mình, với mức trung bình hơn 80% khách hàng tiếp tục sử dụng mỗi tháng - tức là cứ 100 khách hàng bắt đầu sử dụng thì sẽ có hơn 80 khách hàng tiếp tục sử dụng dịch vụ của Kamereo trong những tháng tiếp theo. Anh Taku Tanaka - nhà sáng lập và CEO của Kamereo có chia sẻ bí quyết với tôi để làm được như vậy. Đầu tiên là về quyết định tách riêng team Sales và team Customer Support (CS) thành 2 nhóm riêng biệt. Thông thường, ở nhiều startup chúng ta sẽ thấy team Sales sẽ làm đa nhiệm - tức là họ vừa tìm khách hàng mới, vừa bán hàng và vừa chăm sóc, hỗ trợ khách hàng đó luôn. Ở quy mô nhỏ những ngày đầu, thì cách làm này có thể vẫn hiệu quả, nhưng khi startup có nhiều khách hàng hơn thì sẽ rất khó cho team Sales có thể làm đa nhiệm hết những việc trên một cách hiệu quả được. Mặt khác, bộ kỹ năng cần thiết để có được khách hàng mới, và kỹ năng chăm sóc khác hàng hiện tại, thực sự là không giống nhau. Do đó, chính quyết định tách riêng 2 team này ra đã giúp Kamereo cải thiện được rất nhiều tỉ lệ giữ chân khách hàng của mình. Bên cạnh đó, Kamereo đã nỗ lực tạo ra Stickiness - sự kết dính của khách hàng đối với dịch vụ và sản phẩm của mình, bằng việc mang tới chính những giá trị mà khách hàng cần và luôn luôn khiến họ hài lòng với những giá trị đó. Theo anh Taku Tanaka chia sẻ, Kamereo từ những ngày đầu đã xác định rất rõ Value Proposition - những giá trị mà startup sẽ mang tới cho khách hàng. Trong đó, cụ thể là, Mức giá cạnh tranh; Chất lượng sản phẩm tốt, Chất lượng dịch vụ và vận hành tốt. Đây đều là những giá trị mà khách hàng mục tiêu của Kamereo kỳ vọng có được, là lý do để khách hàng chọn và stick - tiếp tục sử dụng dịch vụ của startup này. Để tạo ra những giá trị kể trên, toàn bộ đội ngũ của Kamereo đã liên tục theo đuổi tinh thần Kaizen - một triết lý kinh doanh rất nổi tiếng của người Nhật - đó là tinh thần cải tiến, hoàn thiện liên tục dựa trên feedback góp ý từ khách hàng và dữ liệu data thực tế của startup. Có lẽ điều mà tôi đặc biệt ngưỡng mộ ở Kamereo, khi tinh thần Kaizen được áp dụng triệt để trong mọi hoạt động vận hành, khiến startup này luôn đạt 99%+ tỉ lệ giao hàng đúng giờ mỗi ngày cho khách hàng của mình. Đây là một thành tích “hiếm có khó tìm" trong một thị trường mà chất lượng dịch vụ giao hàng luôn là một trong những thách thức lớn nhất của lĩnh vực thương mại điện tử nói chung tại Việt Nam. Trên đây là những chia sẻ tâm huyết của tôi về một trong những điều quan trọng nhất với startup - nhưng thường bị bỏ qua - đó là giữ chân khách hàng. Với góc nhìn của một nhà đầu tư khởi nghiệp tích cực đầu tư vào các công ty startup ở giai đoạn sớm, tôi có niềm tin mạnh mẽ rằng, đầu tư vào một công ty startup có tốc độ tăng trưởng tốt và giữ chân khách hàng chất lượng cao, vẫn sẽ tốt hơn rất nhiều là đầu tư vào một doanh nghiệp có tốc độ tăng trưởng bùng nổ nhưng tỷ lệ giữ chân khách hàng lại thấp. Hi vọng bài viết trên đây của tôi, sẽ giúp các nhà sáng lập startup cùng ngồi chiêm nghiệm lại những bài học quan trọng về những “cái bẫy" trong việc giữ chân khách hàng của doanh nghiệp mình, để từ đó tham khảo và áp dụng những nguyên lý giúp khách hàng ở lại và gắn bó với sản phẩm dịch vụ của startup, tạo ra tiền đề quan trọng để startup phát triển lành mạnh vững vàng vượt qua mùa đông này nhé! Tài liệu tham khảo: https://hbswk.hbs.edu/archive/the-economics-of-e-loyalty https://fi.co/insight/strategies-for-customer-retention https://www.lennysnewsletter.com/p/how-to-increase-your-retention-issue Unit Economics & Customer Cohort Retention Template by StartupTools

Xin chào các bạn! Gần đây, trong một lần tình cờ tôi tìm thấy bức ảnh được “chế tác” trên mạng xã hội và chia sẻ lại trên story Facebook cá nhân của mình. Một điều thú vị là, tôi nhận được rất nhiều sự quan tâm, đồng cảm từ các đồng sáng lập startup. Có lẽ hơn bao giờ hết, họ thấu hiểu được sự sâu sắc và thâm thuý mà bức ảnh này truyền tải, vì có thể họ biết mình cũng đã hoặc đang phải đối mặt với vấn đề mang tên: Đồng sáng lập. Theo bức ảnh này, theo quy luật tự nhiên thường thấy, các vật thể nặng nhất trong vũ trụ phải là các lỗ đen, cụ thể là các lỗ đen siêu lớn - những vật thể dày đặc có lực hấp dẫn cực kỳ mạnh, cuốn theo mọi thứ xung quanh nó. Nhưng, nặng hơn cả những lỗ đen đó, chính là việc đồng sáng lập không làm gì cả trong các công ty startup. Việc này, có sức “nặng nề" ghê gớm tới tinh thần của các đồng sáng lập còn lại và của cả các thành viên khác trong công ty đó. Theo Noam Wasserman, tác giả cuốn sách The Founder’s Dilemma, có đến 65% công ty khởi nghiệp thất bại vì xung đột giữa đồng sáng lập. Có lẽ chúng ta cần phải thẳng thắn thừa nhận rằng, “sức khoẻ lành mạnh” của mối quan hệ đồng sáng lập là chỉ số KPI mà dường như không nhiều người ưu tiên theo dõi, mặc dù trên thực tế nó lại gắn chặt với hiệu quả hoạt động của công ty. Những người đồng sáng lập nên được coi là những “đồng chí” thực sự cùng nhau vượt qua những thăng trầm của khởi nghiệp. Do đó, có thể nói sự thành công của mối quan hệ này tương quan trực tiếp tới sự thành công của startup. Cũng trong những tuần vừa qua, tôi được chứng kiến sự căng thẳng giữa hai đồng sáng lập một công ty startup ở giai đoạn sớm, mà tôi có duyên được gặp trước đó và được 2 người tin tưởng mời tham gia làm người hoà giải ở giữa. Ở đó, tôi được coi là người ở ngoài nhìn vào các vấn đề một cách khách quan nhất, để đặt ra những câu hỏi quan trọng, đi tìm hiểu nguyên nhân và cách giải quyết, cũng như đồng thời tạo ra bầu không khí của sự chia sẻ và lắng nghe chân thành giữa hai nhà sáng lập đó, với hi vọng có thể hàn gắn lại mối quan hệ giữa họ. Đúng là một khi được ở giữa sự căng thẳng cao trào đó, tôi cũng vô cùng thấm thía những bài học quan trọng để chọn và duy trì được mối quan hệ bền vững lâu dài giữa các đồng sáng lập startup. Tôi tin rằng những bài học đó, cũng có thể sẽ có ý nghĩa với các đồng sáng lập của các startup khác, hay bất kỳ ai có ý định khởi nghiệp trong tương lai. Đây chính là động lực mạnh mẽ nhất, để tôi quyết định ngồi viết và chia sẻ bài blog về đề tài này tới mọi người. Những nguyên nhân chính trong việc căng thẳng giữa các đồng sáng lập startup: Quyền lực và kiểm soát Đây được coi là một trong những nguyên nhân lớn nhất gây ra việc căng thẳng giữa các đồng sáng lập - khi mà câu hỏi “Ai quan trọng hơn?, Ai cần ai nhiều hơn?” liên tục được đặt ra. Cụ thể, ai là người có lời nói cuối cùng trong công ty, từ đó, xác định địa vị của họ cũng như mức lương thưởng, cổ phần họ nhận được. Nếu việc này không được xác lập một cách công bằng, và thuyết phục thì sẽ là nguyên nhân rất lớn gây ra sự bức xúc, từ đó là dẫn đến tâm lý “đối kháng", với xu hướng hạ thấp đối phương để nâng cao bản thân, để duy trì củng cố quyền lực và quyền kiểm soát của họ tại công ty. Sự quan tâm và gần gũi Bản chất của vấn đề này, đó là những người đồng sáng lập muốn cảm thấy rằng họ quan trọng và được quan tâm. Những dấu hiệu như, một trong những đồng sáng lập cảm thấy mình bị “loại trừ” trong một công ty có nhiều đồng sáng lập, những ý kiến của mình không được lắng nghe bởi những người khác. Theo thời gian, khi công ty đối mặt với áp lực tăng trưởng, mở rộng nhân sự và quy mô hoạt động, các nhà đồng sáng lập dễ bị cuốn vào khối lượng công việc khổng lồ với nhịp công việc bận rộn, mà quên dành thời gian cho nhau, để thực sự quan tâm, kiên nhẫn chia sẻ và lắng nghe nhau, từ đó là vô tình tạo ra sự xa cách dần giữa họ. Sự tôn trọng và công nhận Những câu hỏi xoay quanh vấn đề này, mà thường trực trong mỗi căng thẳng giữa các đồng sáng lập, có lẽ là: “Tôi có được coi trọng tại công ty này không? Tôi làm việc chăm chỉ từ những ngày đầu, nhưng những đóng góp của tôi có được ghi nhận và đánh giá cao không? Bạn có đang nhận hết công lao về mình không?”. Bản thân tôi, cũng đã từng ít nhiều tò mò về cảm giác của những đồng sáng lập còn lại, khi thấy báo chí đưa tin nhiều về startup của mình. Khi đó, một trong số những người đồng sáng lập sẽ có thể nhận được nhiều hoặc thậm chí là tất cả sự chú ý của truyền thông, trong khi những người còn lại thì không hoặc ít xuất hiện. Mặt khác, về bản chất, trong chính startup và giữa những đồng sáng lập nếu không có sự chân thành ghi nhận sự đóng góp của nhau, thì sớm hay muộn cũng sẽ có những xung đột, bất mãn xuất hiện giữa họ. Vai trò của các đồng sáng lập chưa rõ ràng Một trong những dấu hiệu cơ bản thường thấy, giữa những đồng sáng lập hay rơi vào tình cảnh lúc nào cũng phải đấu tranh về mọi thứ trong startup, điều đó có nghĩa là vai trò cá nhân của họ không đủ rõ ràng. Việc này có thể dẫn đến, tất cả những nguyên nhân kể trên - khi đó có người làm ít hoặc không, có người ôm hết làm mãi không hết việc, có người quá bận rộn, có người “nhàn cư vi bất thiện", có người bất mãn, có người thấy mình không được coi trọng, có người không còn cảm thấy giá trị tồn tại của mình tại công ty. Các bước vượt qua những căng thẳng giữa các đồng sáng lập startup: 1/ Đầu tiên, về bản chất vẫn là cần phải lựa chọn đồng sáng lập phù hợp nhất với mình Chọn đúng luôn là cách tránh sai hiệu quả nhất. Vậy làm sao để chọn đúng? Tôi tin chắc hẳn bất kỳ một nhà sáng lập nào khi tìm đồng sáng lập cho mình, họ sẽ có những tiêu chuẩn cơ bản như: Kỹ năng của người đó phải bổ sung được cho mình, người đáng tin cậy và có trách nhiệm, người mình thấy có “cảm hứng hoá học" phù hợp về tính cách và tinh thần khi làm việc. Đó là những tiêu chuẩn vô cùng quan trọng trong việc chọn đồng sáng lập. Để chắc chắn việc mình hiểu được đối phương thực sự là người phù hợp, thì có lẽ những câu hỏi đặt ra cho đối phương như dưới đây, có thể sẽ giúp các nhà sáng lập tham khảo và áp dụng được ít nhiều: Đâu là những giá trị bạn muốn theo đuổi trong cuộc đời? (Ví dụ như danh tiếng, thành công, giàu có, hạnh phúc, sự nổi tiếng, tạo ra giá trị, được xã hội ghi nhận?…) Khi làm việc bạn sẽ là người như thế nào? Bạn sẽ không bao giờ thoả hiệp với những điều gì? Bạn đối mặt với stress trong công việc và cuộc sống như thế nào? Nếu là đồng sáng lập, bạn muốn cùng xây dựng tầm nhìn để công ty cùng hướng tới, cũng như muốn xây dựng văn hoá công ty như thế nào? Bạn có thể dành được bao nhiêu thời gian cho công ty này? (Tốt nhất nhà sáng lập nên ưu tiên tìm người “đồng sáng lập” theo đúng nghĩa, không phải là người được “tuyển dụng" nhận công ăn lương, người mang tâm lý “đi làm thêm" hay tham gia “dự án ngoài" công việc chính) Trong trường hợp, bạn không thể đồng cảm, tìm được tiếng nói chung thuyết phục từ những câu trả lời của đối phương cho những câu hỏi trên, thì có thể người đó chưa phù hợp với bạn để cùng trở thành đồng sáng lập. Một khi chưa thể tìm được người phù hợp, thì bạn cũng không cần vội tìm người chỉ để lấp đầy đội hình. Làm Solo-Founder chắc chắn vẫn sẽ tốt hơn là chọn sai. Nhưng Solo-founder sẽ không thành công với một mình họ, mà cần những “Co-Creators" - Những công thần cùng xây dựng startup với mình. Họ có thể là những nhân viên tham gia vào những ngày đầu tiên, những nhà đầu tư, những đối tác kinh doanh ủng hộ mình. Họ đều là những người tuy không được ghi nhận là những “đồng sáng lập" trên danh nghĩa, nhưng thực sự họ có thể mang lại những nguồn lực, network, ý tưởng quan trọng không kém các đồng sáng lập ở giai đoạn sớm của startup. Ví dụ, có thể chúng ta chỉ biết Jeff Bezos là nhà sáng lập duy nhất của Amazon, nhưng Shel Kaphan - người nhân viên đầu tiên tham gia Amazon vào năm 1994 ngay sau khi công ty được thành lập, với vai trò chịu trách nghiệm về công nghệ cho Amazon. Ông được coi là “forgotten founder” (nhà sáng lập bị lãng quên) vì thường không được nhắc tên trên truyền thông nhiều, không được nhận Founder’s Stock (cổ phiếu dành cho nhà sáng lập), nhưng ông luôn được Jeff Bezos ghi nhận là công thần - đặc biệt ông còn chia sẻ là “anh ấy là người quan trọng nhất trong lịch sử của Amazon”. 2/ Tiếp theo, từ ngày đầu tiên quyết định đồng hành với nhau, cần phải ký Cofounders Agreement - Thoả thuận giữa đồng sáng lập. Tôi thường thấy đây là việc hay bị bỏ qua, với tâm lý “anh tin em, em tin anh" khi mối quan hệ đang tràn trề sự hứng khởi ở giai đoạn ban đầu của nhiều startup tại Việt Nam. Trong khi thực sự, đây là một trong những việc cần ưu tiền làm sớm nhất khi các đồng sáng lập quyết định đồng hành với nhau xây dựng startup. Trong buổi nói chuyện gần nhất của tôi với Luật sư Nguyễn Tuấn Phát - luật sư phụ trách Chương trình hỗ trợ Start-up của Trung tâm hòa giải thương mại Quốc tế Việt Nam (VICMC), anh có chia sẻ: “Để các nhà đồng sáng lập start-up tự bảo vệ mình cũng như bảo vệ công ty khởi nghiệp non trẻ của mình, thỏa thuận giữa các nhà đồng sáng lập start-up cần được soạn thảo một cách kỹ lưỡng và cẩn trọng, bao gồm việc tính đến các trường hợp xấu nhất khi một trong số các đồng sáng lập có thể không tiếp tục đồng hành (với điều khoản good leaver bad leaver)”. Em Huỳnh Minh Tuấn - cộng sự của chúng tôi tại quỹ Genesia Ventures Việt Nam, cũng có bài blog đầy tâm huyết chuyên sâu về việc thiết kế, xử lý cổ phần sở hữu của đồng sáng lập trong trường hợp họ rời đi, với cả 2 kịch bản thường có là Good Leaver hay Bad Leaver, với những nguyên tắc cơ bản như dưới đây: Bất kỳ nhà đồng sáng lập nào rời đi sớm hơn, không nên giữ lại mức cổ phần đáng kể trong công ty. Triệt tiêu động lực việc đồng sáng lập trở thành Bad Leaver (người rời đi tạo ảnh hưởng tiêu cực tới công ty), đồng thời tạo động lực cho những người ở lại và tiếp tục làm việc hướng tới việc xây dựng giá trị lâu dài cho sự phát triển của startup. 3/ Phân chia vai trò rõ ràng và luôn duy trì mối quan hệ lành mạnh giữa các nhà sáng lập Sau khi kí Cofounders Agreement, các nhà đồng sáng lập sẽ cần ngồi xuống lập danh sách tất cả các lĩnh vực và công việc cần thiết cho startup của mình. Sau đó, tìm ra ai giỏi nhất ở mỗi phần và chỉ định người phù hợp đứng đầu chịu trách nhiệm cho phần đó. Ví dụ thường thấy sẽ là, Co-founder & CTO - giám đốc công nghệ sẽ chịu trách nhiệm phần công nghệ và phát triển hạ tầng sản phẩm. Co-founder & CFO - giám đốc tài chính sẽ chịu trách nhiệm liên quan tới phần quản lý tài chính, cùng hỗ trợ CEO tham gia nhiệm vụ gọi vốn làm việc gần với nhà đầu tư… Mọi người cùng chí hướng, lắng nghe ý kiến lẫn nhau trước khi đưa ra quyết định, nhưng một khi người đứng đầu chịu trách nhiệm mỗi mảng nhiệm vụ nào đó ra quyết định, thì các đồng sáng lập khác sẽ dựa trên tinh thần tin tưởng lẫn nhau, để cuộc thảo luận kết thúc một cách hiệu quả tại đó. Mọi người sẽ tiếp tục tiến lên để bắt đầu đi vào triển khai quyết định đã đề ra. Bên cạnh đó, như trong mọi mối quan hệ thường thấy, là đều cần đến sự chăm sóc, duy trì và bồi dưỡng phát triển. Tôi muốn hỏi những đồng sáng lập startup - những người đang đọc bài blog này của tôi rằng: Có phải là đã rất lâu rồi bạn chưa có một buổi nói chuyện 1-on-1 với đồng sáng lập của mình? Nếu bạn vừa kết thúc công việc ra khỏi công ty thì bắt gặp đồng sáng lập của mình, bạn có đi tới chào hỏi hay là sẽ thay đổi hướng đi của mình để tránh họ? Bạn có đang hạn chế sự tương tác, giao tiếp ở mức tối thiểu cần thiết dành cho đồng sáng lập của mình không? Nếu câu trả lời là Có, thì có thể bạn đang có mối quan hệ không được lành mạnh, rất “nhạy cảm" với bất kỳ mâu thuẫn hay xung đột nào giữa các đồng sáng lập. Do đó, các đồng sáng lập hãy ưu tiên dành thêm thời gian với những đồng sáng lập khác, thường xuyên đi ăn hay đi uống, tương tác trực tiếp để duy trì mối quan hệ gắn bó với nhau. Luôn cởi mở, lắng nghe và tôn trọng ý kiến của đối phương đồng thời cố gắng luôn minh bạch chia sẻ thông tin kịp thời bằng sự giao tiếp hiệu quả. Nếu có đồng sáng lập nào không đồng ý về điều gì đó, thì đừng rời khỏi phòng họp với họ cho đến khi mọi thứ trở nên rõ ràng, với những giải pháp thuyết phục và hành động cụ thể tiếp theo. Nếu thời gian trong tuần quá bận rộn không đủ có những sự tương tác và cuộc đối thoại hiệu quả với nhau, thì các đồng sáng lập có thể hẹn nhau cuối tuần tham gia các hoạt động thể thao chung như đi bơi, chạy bộ, leo núi… 4/ Chuẩn bị trước cho những “ngày mưa bão": Các đồng sáng lập cần chuẩn bị trước các cách giải quyết những vấn đề, bất đồng có thể xảy ra bất cứ khi nào, bằng việc có sẵn “sách hướng dẫn" cho mình. Việc này đòi hỏi các nhà sáng lập phải thực sự dành nhiều tâm sức trước đó để thiết lập các chu trình ra quyết định hiệu quả, được thiết lập bởi tất cả các đồng sáng lập càng sớm càng tốt. Các đồng sáng lập nên viết rõ những chu trình đó ra và đảm bảo rằng khi vấn đề xuất hiện, bạn có thể nhanh chóng và hiệu quả sử dụng “sách hướng dẫn đó” để giải quyết vấn đề dựa trên sự tôn trọng và đồng thuận trước đó của nhau. Anh Võ Hoàng Nam - Đồng sáng lập & CTO của Fundiin, có chia sẻ với tôi về cách anh và anh Nguyễn Ảnh Cường - Đồng sáng lập & CEO của mình, xây dựng “playbook” với những chu trình xử lý bài bản theo từng bước khi có vấn đề xuất hiện như sau: Khi có một vấn đề cần được đưa ra để thảo luận, cả hai anh - anh Cường và anh Nam sẽ luôn cần giải thích quan điểm của mình tại sao cần thực hiện hay không cần thực hiện điều đó. Sau khi đã chia sẻ để giúp đối phương hiểu vấn đề, thì việc tiếp theo sẽ là những câu hỏi phản biện và những góc nhìn khác nhau của mỗi anh, được đặt ra để trả lời xem thật sự đã thoả mãn cho bản chất của việc đó chưa? Thậm chí khi cần thiết, sẽ cùng đưa ra nhiều hướng thay thế khác nhau, để thảo luận tìm ra cách tốt hơn cả. Nếu một trong hai người giải thích và trả lời, thuyết phục được đối phương thì cả hai sẽ đồng thuận và cùng thực hiện. Còn nếu một trong hai vẫn chưa thoả mãn và đồng ý với một hướng đề xuất, thì hai anh sẽ hướng tới việc là cần ưu tiên giải quyết vấn đề đó, bằng việc khám phá theo nhiều cách khác nhau. Hai anh sẽ đồng thuận là thực hiện thử các cách khác nhau được cho là khả thi, để thực sự kiểm chứng xem cách nào là hiệu quả hơn cả. Rồi cả hai sẽ nhanh chóng bắt tay vào thực hiện với mục tiêu chung cuối cùng, là đem lại kết quả tốt nhất để giải quyết vấn đề đó. “Điểm mấu chốt ở đây tôi gọi là hệ quy chiếu. Có nghĩa mỗi người sẽ có 1 hệ quy chiếu nhìn nhận riêng. Nếu 1 trong 2 có góc nhìn khác nhau về một vấn đề thì sẽ cố gắng tìm hệ quy chiếu chung chính là bản chất của vấn đề đó, để cả hai hiểu rõ và đồng thuận” - Võ Hoàng Nam, Đồng sáng lập & CTO của Fundiin Hi vọng, những chia sẻ tâm huyết trên đây của tôi về những trải nghiệm và những bài học đau đáu về việc chọn, xây dựng và duy trì mối quan hệ bền vững giữa các đồng sáng lập của startup, sẽ giúp ích cho các bạn ít nhiều. Tôi luôn tin rằng, mọi thứ bắt đầu từ sự nỗ lực cho sự lựa chọn đúng, và một khi lựa chọn rồi thì đó là nỗ lực khéo léo, vun đắp, nuôi dưỡng để sự lựa chọn đó là, sự lựa chọn đúng. Trong công việc là một nhà đầu tư khởi nghiệp, là người đồng hành, “Co-Creator” với những startup mà mình lựa chọn ở giai đoạn sớm, tôi luôn đặc biệt chú ý tới bất kỳ một dấu hiệu nào, có khả năng ảnh hưởng tới mối quan hệ lành mạnh của các đồng sáng lập startup, với một niềm tin mạnh mẽ rằng: Năng lực lựa chọn, quản lý vấn đề và căng thẳng là những năng lực quan trọng, mà tất cả những người đồng sáng lập startup cần phải có hoặc phát triển để đi được nhanh và xa hơn với startup của mình. Tài liệu tham khảo: https://www.amazon.com/Founders-Dilemmas-Anticipating-Foundation-Entrepreneurship/dp/0691158304 https://hbr.org/2022/04/how-cofounders-can-prevent-their-relationship-from-derailing https://review.firstround.com/how-to-fix-the-co-founder-fights-youre-sick-of-having-lessons-from-couples-therapist-esther-perel https://blog.initialized.com/2021/06/4-reasons-why-co-founders-leave-and-how-unresolved-conflict-fuels-them/ https://techcrunch.com/2017/02/18/co-founder-conflict/ https://hbr.org/2022/04/dont-buy-the-myth-that-every-startup-needs-a-co-founder https://alitamaseb.medium.com/land-of-the-super-founders-a-data-driven-approach-to-uncover-the-secrets-of-billion-dollar-a69ebe3f0f45 https://bryantgalindo.medium.com/3-essentials-for-building-collaborative-high-performing-co-founder-teams-7e104df55161

Xin chào các bạn! Có lẽ bất kì ai làm việc lâu với tôi, đều biết tôi là một người theo tư duy tối ưu ROI (Return on Investment: tỉ suất đầu tư). Có nghĩa là, trong mọi việc tôi làm, tôi đều cố gắng tối ưu kết quả đạt được lớn nhất so với nguồn lực và thời gian bỏ ra. Tư duy này xuất phát từ việc được đặt trong hoàn cảnh làm việc với startup, luôn luôn bị hạn chế về thời gian và nguồn lực cho phép, khiến tôi không cho phép mình được “lãng phí", mà phải làm mọi cách tối ưu chúng. Tôi trân trọng thời gian của các nhà sáng lập, bằng việc tôi đều dành ra thời gian trước mỗi buổi họp, để chuẩn bị rất kỹ trước các thông tin cần thiết để nâng cao ROI của buổi họp nhất có thể. Tôi bị ám ảnh bởi tư duy này tới mức mà sau các buổi họp với các nhà sáng lập, tôi thường hỏi feedback về việc họ có đạt được ROI kỳ vọng của mình không. Do đó, bất kể một hoạt động nào mà cho ra kết quả ROI thấp, đều khiến tôi trăn trở. Ví dụ, trong tuần vừa qua, tôi có tham gia làm khách mời cho chương trình “Cá mập ngoài bể" của VTVMoney phối hợp với Shark Tank Việt Nam sản xuất. Theo thói quen, tôi có ngồi xuống thử phân tích ROI việc tham gia của mình ở tập đầu tiên. Kết quả là, không có gì quá ngạc nhiên, ROI không cao - so với hơn 10 tiếng của tôi dành ra để chuẩn bị, tập duyệt và ghi hình. Và nếu tính thêm, so với rất nhiều tiếng đồng hồ của ban biên tập dành ra sau đó làm hậu kì, thì ROI nói chung lại càng không cao, so với kết quả tương tác hiện nay. Bài học về tối ưu ROI dài hạn bằng việc tập trung vào ROL “hiệu suất may mắn” của tôi Trong lúc tôi còn đang trăn trở về ROI về việc tham gia chương trình “Cá mập ngoài bể", thì tôi bắt gặp được khái niệm ROL - Return on Luck trong cuốn sách Beyond Entrepreneurship 2.0: Turning Your Business into an Enduring Great Company của tác giả Jim Collins, mà tôi đang đọc dở. Khái niệm Return on Luck (Tạm dịch: hiệu suất may mắn) đã làm thay đổi cơ bản góc nhìn của tôi về ROI. Tôi nhận ra việc mình thay đổi tập trung vào lăng kính ROL, chính là cách tối ưu ROI một cách dài hạn và bền vững hơn cả. Khi đánh giá ROI chúng ta thường sẽ có xu hướng đánh giá hiệu suất đầu tư cho một sự kiện, hoạt động đơn lẻ nào đó, mà thường bỏ quên đi tính liên kết của nó tới những điều lớn lao tiếp theo. Tôi đã viết blog về khởi nghiệp hơn 3 năm qua, ROI của những bài viết ban đầu theo đánh giá của tôi là rất thấp. Nhưng theo thời gian, tôi học hỏi và trưởng thành hơn rất nhiều từ hành trình viết để chia sẻ của mình và dần dần được nhiều nhà sáng lập startup tại Việt Nam đọc và ủng hộ bài viết của tôi hơn. Kết quả là, rất may mắn cho tôi, khi được nhiều nhà sáng lập startup tin tưởng lựa chọn đồng hành với tư cách nhà đầu tư cho startup của họ. Tôi tin rằng với mỗi nỗ lực kiên trì với zunzunstartups và tối ưu ROI - bằng nội dung hoàn thiện có chiều sâu, nhiều bài học ý nghĩa sau mỗi bài viết của tôi, đã giúp tôi tối ưu được ROL - hiệu suất may mắn cho công việc đầu tư khởi nghiệp của mình. Hơn nữa, từ việc bền bỉ với hoạt động đầu tư khởi nghiệp và chia sẻ về startup thông qua blog zunzunstartups của mình, tôi được tiến cử làm ban giám khảo trong hội đồng thẩm định vòng loại của Sharktank Việt Nam năm 2022. Rồi cũng từ đó, nỗ lực nối tiếp nỗ lực, đã mang lại may mắn cho tôi khi được ban tổ chức chương trình đánh giá cao tâm huyết và tinh thần hỗ trợ startup của tôi, để tiếp tục tiến cử tôi tham gia làm khách mời cho cho chương trình “Cá mập ngoài bể" của VTVMoney phối hợp với Shark Tank Việt Nam sản xuất. Mặc dù tập đầu tiên này, như những bài blog đầu tiên của tôi, có thể ROI chưa cao tại thời điểm hiện tại. Nhưng tôi đã có được một bài học rất lớn cho mình, về nỗ lực tối ưu ROI nhưng không quá bận tâm vào ROI ngắn hạn, về sự bền bỉ không từ bỏ việc hoàn thiện mình hơn sau mỗi hoạt động, tích luỹ thêm kinh nghiệm với tư duy tập trung vào ROL một cách dài hạn. Tôi tin rằng, sẽ không có con đường tắt tới thành công lớn thực sự, và bài học này có lẽ là công thức tạo ra may mắn dẫn tới thành công một cách bền vững hơn cả cho tất cả chúng ta. Bài học quan trọng về việc tăng ROL - “hiệu suất may mắn” cho startup ROL lần đầu tiên được tác giả Jim Collins giới thiệu trong cuốn sách “Great by Choice” (Tạm dịch: Vĩ đại do lựa chọn). Nghiên cứu của ông cho thấy, các công ty vĩ đại hiện nay không phải vĩ đại vì họ có nhiều may mắn hơn các công ty khác, mà thật ra là họ tạo ra được nhiều ROL hơn - tức là có hiệu suất may mắn cao hơn. Để tối ưu được hiệu suất may mắn, điều quan trọng nhất startup cần phải làm là: Chuẩn bị. Các công ty startup, trong mọi bối cảnh, cần chuẩn bị nguồn lực tài chính, đội ngũ nhân lực và nền tảng công nghệ cần thiết, liên tục đánh giá tình hình và luôn để mắt đến bất kỳ thay đổi tiềm năng nào ở phía trước, để đến khi những sự kiện may mắn ập đến, thì họ luôn ở thế sẵn sàng đón lấy. Bên cạnh đó, startup cũng cần phải chuẩn bị cho cả những thách thức, những gì mình không thể kiểm soát hoặc dự đoán, và chuẩn bị đủ nguồn lực, đủ mạnh mẽ để biến nguy thành cơ, tối ưu hiệu suất may mắn để thành công. Thực tế, có khoảng 50% bản lĩnh của một lãnh đạo tuyệt vời nằm ở những gì họ làm với những điều không ngờ tới. Trên thực tế, bằng chứng cho thấy việc vượt qua những thách thức và thất bại sớm có thể thực sự làm tăng cơ hội thành công và phát triển lâu dài một công ty. Vì từ những thách thức khó khăn và thất bại đó sẽ giúp các công ty rèn luyện tính cách bản lĩnh, năng lực nội tại của tổ chức để họ thực sự mạnh mẽ trong thời gian dài. Case study BuyMed - tối ưu hiệu suất may mắn, từ những cơ hội và thách thức, bằng việc kiên trì nhiều năm chuẩn bị. Covid-19 được coi là mang lại cả cơ hội và thách thức cho BuyMed (thuocsi.vn) vừa qua. Cơ hội đến từ việc gia tăng nhu cầu về chăm sóc sức khoẻ và hạn chế về di chuyển làm gia tăng nhu cầu sử dụng nền tảng đặt hàng trực tuyến của các nhà thuốc ở Việt Nam trong thời gian qua. Bên cạnh đó, thách thức lớn nhất là đứt gãy chuỗi cung ứng thuốc và vật tư y tế, khiến việc vận chuyển đơn hàng tới nhà thuốc trở nên khó khăn hơn bao giờ hết nếu chỉ phụ thuộc vào đối tác vận chuyển 3PL (Third-Party Logistics). Không đầu hàng trước thách thức này, BuyMed đã rất nhanh chóng tự phát triển đội ngũ vận chuyển đơn hàng của riêng mình. Nhờ việc liên tục tối ưu vận hành, BuyMed không những chủ động được việc vận chuyển đơn hàng giao tới nhà thuốc ở khắp mọi nơi trên toàn quốc, mà còn có thể tự tối ưu được chi phí từ 10~15% so với việc chỉ sử dụng hình thức 3PL. Tuần vừa qua khắp các tờ báo kinh tế và cộng đồng kinh doanh ở Việt Nam đều nhiệt tình thảo luận về đề tài nhiều công ty lớn ở Việt Nam tham gia vào lĩnh vực bán lẻ dược phẩm. Nối tiếp bước chân của Thế giới di dộng với chuỗi nhà thuốc An Khang, FPT với chuỗi nhà thuốc Long Châu, tới đây Masan với Dr.Win và Viettel cũng sẽ tham gia vào thị trường này, với tham vọng mở rộng hơn nữa số lượng chuỗi nhà thuốc tại Việt Nam. Hiện nay, số lượng chuỗi nhà thuốc hiện đại được ước tính chiếm khoảng 3~5% trong tổng số hơn 60,000 nhà thuốc hoạt động tại Việt Nam. Trong một thị trường dược phẩm đạt hơn 5 tỉ USD và với tốc độ tăng tưởng hơn 10% mỗi năm, đây được coi là cơ hội lớn cho các ông lớn tham gia để thúc đẩy gia tăng hơn nữa số lượng chuỗi nhà thuốc hiện đại vốn còn khiêm tốn hiện nay. Mặt khác, còn có những 95 ~ 97% nhà thuốc hoạt động độc lập, kinh doanh theo quy mô nhỏ lẻ, truyền thống đứng trước “áp lực tích cực" là phải đổi mới mình, để tồn tại được trước thế lực chuỗi của các ông lớn. BuyMed trong 5 năm hoạt động phát triển vừa qua, đã trở thành nền tảng kết nối với số lượng nhà thuốc lớn nhất Việt Nam, cụ thể với hơn 16,000 nhà thuốc giao dịch thường xuyên mỗi tháng trên nền tảng phân phối thuốc và thiết bị y tế của BuyMed. Với những sự chuẩn bị cần thiết về vốn, hệ thống hạ tầng phân phối và công nghệ tối ưu vận hành đã trải qua những cải tiến không ngừng nghỉ suốt thời gian qua, BuyMed cũng đã sẵn sàng tối ưu may mắn - ROL của mình, bằng nhiệm vụ mới là tham gia vào công cuộc hỗ trợ “hiện đại hoá" các nhà thuốc truyền thống, với mong muốn không để họ bị bỏ lại đằng sau làn sóng chuyển đổi số bán lẻ ngành dược tại Việt Nam. Trên đây là những chia sẻ tâm huyết của tôi, về những bài học quan trọng giúp tối ưu ROL - hiệu suất may mắn cho cá nhân và startup một cách dài hạn, từ những trải nghiệm thực tế và quan sát cá nhân với tư cách là VC. Hi vọng, bài viết sẽ phần nào là tiếng nói khích lệ những ai đang trăn trở trước những thách thức hay thất bại trước mắt, rằng hãy vững tin bước tiếp, bền bỉ với việc không ngừng hoàn thiện mình hơn nữa, chuẩn bị tốt hơn cho mỗi thách thức và cơ hội đến với mình. Vì đây là cách duy nhất để tạo ra và duy trì May mắn hướng đến thành công một cách lâu dài, bền vững nhất. Vì May mắn thực sự rất thích những điều này. Keep fighting for Luck!!!

Xin chào các bạn! Kể từ khi bắt đầu sự nghiệp đầu tư khởi nghiệp VC, tôi có may mắn được tham gia vào nhiều hoạt động, các buổi họp của BoD (Board of Directors: Ban giám đốc/ Hội đồng quản trị) của các startup quỹ chúng tôi đầu tư với tư cách là thành viên chính thức BoD hoặc Board Observer (Quan sát viên). Gần đây, tôi cũng nhận lời mời làm thành viên BoD cho một startup mới mà quỹ chúng tôi dẫn dắt đầu tư tại Việt Nam. Tôi thường có một thói quen là sẽ dành thời gian ngồi nhìn lại những trải nghiệm của mình, và rút ra những bài học quan trọng, để chuẩn bị chu đáo trước những nhiệm vụ mới của mình. Đây cũng là chính sự cam kết, sự nghiêm túc và mong muốn mạnh mẽ của tôi, để mình hoàn thiện và đóng góp giá trị cho các startup mà tôi có cơ hội được đồng hành ở Việt Nam. Những trách nhiệm quan trọng của BoD ở Startup Các thành viên BoD là những người được chọn ra tham gia vào để cùng thực hiện những nhiệm vụ vô cùng quan trọng của startup, như phát triển định hướng chiến lược, và đặt ra mục tiêu chung, đi cùng với tầm nhìn và sứ mệnh của startup. Bên cạnh đó, họ cũng cần là người có năng lực đóng góp trong việc tuyển dụng, giữ chân, đánh giá nguồn nhân lực quan trọng cho sự phát triển startup. Một nhiệm vụ quan trọng nữa là họ sẽ cùng thiết lập hệ thống quản trị doanh nghiệp của startup, để hướng dẫn các hành động đúng đắn, nhất quán của mọi người trong tổ chức. Đồng thời, họ sẽ cùng giám sát đảm bảo nguồn lực của startup được phân bổ hợp lý, và đảm bảo lợi ích tốt nhất cho các cổ đông startup nói chung. Họ cũng sẽ cùng tham vấn các hoạt động hoạt động liên quan tới tài chính, như huy động vốn, hay kế hoạch thu chi,... Gregg Adkin - phó chủ tịch kiêm giám đốc điều hành tại Dell Technologies Capital, công ty đầu tư mạo hiểm toàn cầu của Dell đã phát triển một framework như dưới đây, gọi là SPIFS - ghép từ những chữ cái của Strategy, People, Image, Finance and Systems, bao quát hết những vai trò của các thành viên BoD tại các công ty, đặc biệt là với các startup ở giai đoạn sớm. Tóm tắt lại framework này, trách nhiệm của BoD chính là cùng với nhà sáng lập startup, đặt câu hỏi và đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi quan trọng xoay quanh về Phát triển chiến lược để thắng - Lựa chọn và giữ chân đúng người - Phát triển thương hiệu - Quản lý tài chính - Thiết lập hệ thống quản trị cho Startup. Những vấn đề thường thấy và cách khắc phục cho BoD startup: Chọn sai người tham gia làm thành viên BoD: Chọn người có “tên" và có “tuổi” vì những kinh nghiệm dày đặc của họ, tuy nhiên họ có thể là người quá bận rộn để cam kết dành thời gian đóng góp giá trị thực sự cho startup. Hoặc tệ hơn, họ có thể sẽ coi nhà sáng lập và CEO là những “đứa trẻ" của mình, thay vì đặt ra những câu hỏi quan trọng ở trên tư vấn cho nhà sáng lập, thì họ lại chỉ tay năm ngón, thậm chí họ còn có thể kiểm soát hoạt động của công ty bằng tiếng nói có phần “lấn lướt" nhà sáng lập startup. Người có phong cách “quản lý vi mô” bằng việc can thiệp quá sâu vào các hoạt động hằng ngày của startup, khiến nhà sáng lập và đội ngũ của mình mất nhiều thời gian với người này hơn là tập trung thực sự vào hoạt động kinh doanh quan trọng. Người chỉ quan tâm tới vị trì này, vì những phần thưởng tài chính trong tương lai, hoặc đơn giản, là muốn tham gia để họ có thể nâng cao chức danh cho cá nhân của mình, thay vì thực sự có suy nghĩ đóng góp cho startup. Gợi ý những việc quan trọng các nhà sáng lập cần làm trước khi chọn ứng viên BoD cho startup của mình: Hỏi ứng viên về đường hướng phát triển trong tương lai của startup, để tìm hiểu họ hiểu và phù hợp với tầm nhìn và mục tiêu chung của startup bạn hay không. Hỏi ứng viên về mục tiêu và lý tưởng cuộc đời của họ, để tìm hiểu những tác động nào mà họ có kỳ vọng sẽ đóng góp được cho startup của bạn. Dành thời gian tìm hiểu tính cách và phong cách quản lý của người đó, xem có phù hợp với kỳ vọng của nhà sáng lập hay không. Hỏi ứng viên về những giá trị cụ thể họ có thể đóng góp cho phát triển chung của startup. Cũng như tìm hiểu xem năng lực thực sự họ có thể mang lại giá trị đó. Bằng việc hỏi thử họ giúp bạn làm một điều gì đó cho startup. Ví dụ, nhờ họ dành thời gian tư vấn, giúp đỡ về một vấn đề gì đó mà startup đang gặp phải, như thiết kế ESOP plan, lên kế hoạch đi tìm PMF, giới thiệu một network có giá trị cho startup,… BoD hoạt động kém hiệu quả: Có quá nhiều người trong BoD, khó có thể “điều hoà" được hết các tiếng nói. Để đảm bảo sự đa dạng về quan điểm trong khi vẫn giữ được sự kỷ luật, sự tập trung, sự gắn bó và cam kết cao, thì 5 người là con số hợp lý cho các công ty startup ở giai đoạn sớm cho đến series B, và 7 là con số phù hợp cho các công ty ở giai đoạn tiếp theo tới giai đoạn pre-IPO. Những con số được gợi ý này, điểm chung đều là các số lẻ, để đảm bảo rủi ro cho những cuộc bỏ phiếu “hoà", dẫn đến việc không thể dứt khoát ra được quyết định cuối cùng. Trong trường hợp có nhiều nhà đầu tư khác cũng muốn tham gia vào ghế BoD, mà để đảm bảo số lượng người đề cập ở trên, các nhà sáng lập có thể dựa trên giá trị đóng góp của họ, để mời họ tham gia vào làm BoD Observer (Quan sát viên - người được tham gia hoạt động của BoD cùng đóng góp giá trị chung cho startup, nhưng không được tham gia bỏ phiếu) Buổi họp BoD thường dành quá nhiều thời gian để “đọc tài liệu và thuyết trình" hơn là để “thảo luận" một cách ý nghĩa và sâu sắc. Lý do cho việc này, đó là các thành viên BoD không được gửi trước tài liệu buổi họp, hoặc không có đủ thời gian để đọc trước thông tin và chuẩn bị trước cho buổi họp. Rất tiếc, giá trị thực sự của họ không nằm ở việc nhìn lại quá khứ thông qua báo cáo, mà nằm ở việc lập kế hoạch cho tương lai, giải quyết vấn đề và gia tăng giá trị liên quan tới phát triển chiến lược cho startup. Do đó, các nhà sáng lập cần cố gắng cập nhật thường xuyên thông tin, gửi tài liệu trước mỗi buổi họp BoD cho các thành viên đọc và chuẩn bị trước khi tham gia buổi họp. Trong trường hợp cần thiết, để đảm bảo hiệu quả việc ra quyết định những vấn đề có phần phức tạp, tránh việc sa đà vào việc chia sẻ những thông tin cơ bản chung chung trong buổi họp BoD, trước đó, nhà sáng lập có thể gọi điện, giao tiếp trước với các thành viên BoD. Các thành viên BoD cố gắng trở thành “người thông minh" nhất trong buổi họp, với việc liên tục đặt ra những cơ hỏi “cơ bản" và vội vàng đưa ra những lời khuyên chưa thực sự có giá trị cho startup trong buổi họp BoD. Điều thú vị là những người khác trong buổi họp, có thể dễ dàng nhanh chóng nhận ra ai là người chưa đọc trước tài liệu, chưa thực sự hiểu được dù là các thông tin cơ bản của startup. Do đó, các thành viên BoD cần đảm bảo sự chuẩn bị cần thiết trước khi tham gia buổi họp, tập trung lắng nghe, và cố gắng đặt ra những câu hỏi sâu sắc, và đóng góp những lời gợi ý có ý giá trị cho startup của mình. Tôi may mắn có nhiều cơ hội được học hỏi để không ngừng hoàn thiện bản thân, từ chính trải nghiệm trực tiếp của mình, từ các nhà sáng lập startup, và từ chính những đồng nghiệp làm VC xung quanh. Một trong số đó, có lẽ anh Takahiro Suzuki- GP (Đối tác quản lý) chịu trách nhiệm thị trường Đông Nam Á tại quỹ Genesia Ventures chúng tôi đã truyền cho tôi được cảm hứng lớn nhất liên quan tới bài học làm thành viên BoD startup. Anh có chia sẻ với tôi về trải nghiệm của anh tham gia làm BoD của Tokopedia (startup về Thương mại điện tử dẫn đầu tại Indonesia, là Decacorn - Siêu kỳ lân - đây tên gọi dành cho startup với định giá trên 10 tỉ USD) từ năm 2011. Anh kể lại rằng, khi đó Tokopedia chỉ có khoảng hơn 30 người, nhưng đã gặp nhiều vấn đề về quản lý kém hiệu quả. Do đó, với tư cách là thành viên BoD, People là yếu tố trong framework SPIFS kể trên, mà anh trực tiếp cùng mọi người tập trung hoàn thiện ở thời điểm đó. Cụ thể là việc xây dựng tổ chức startup, thông qua việc làm rõ Vision/Mission của công ty, xây dựng hệ thống quản trị startup, văn hoá doanh nghiệp, để thiết lập các hành động nhất quán cho các nhân viên của startup này. Một điều thú vị là, DNA của Tokopedia được gói gọn bằng từ Nakama (仲間 - trong tiếng Nhật có nghĩa là Đồng đội, chiến hữu đồng lòng), vẫn được thấm nhuần sử dụng rộng rãi cho tới ngày nay, thật ra cũng đã được tập trung phát triển ở trong giai đoạn này. Anh cũng dành nhiều tâm huyết, khi trực tiếp cùng với các nhà sáng lập, cùng nói chuyện với các nhân viên mới vào, đội ngũ quản lý và ban lãnh đạo của Tokopedia để cùng đưa những giá trị văn hoá, tổ chức của startup này được thấm nhuần sâu và rộng theo từng giai đoạn phát triển tới ngày nay. Trên đây là những chia sẻ tâm huyết của tôi về vai trò quan trọng, cũng như những vấn đề thường thấy, và cách khắc phục để tối ưu được giá trị của BoD tại startup. Đây cũng như là những lời “nhắc nhở" chính bản thân tôi, trước khi bước vào một nhiệm vụ mới là thành viên BoD của một startup quỹ chúng tôi đầu tư tại Việt Nam. Tôi sẽ luôn học hỏi, trau dồi hoàn thiện, để có thể dấn thân, cống hiến tạo ra thật nhiều giá trị cho startup mình đồng hành. Và tôi cũng rất hi vọng, thông qua bài blog này, các nhà nhà sáng lập startup và các nhà đầu tư startup có thể cùng chia sẻ những bài học và góc nhìn của mình, để chúng ta cùng học hỏi, để cùng hướng đến mục tiêu chung là đưa startup phát triển bền vững tại Việt Nam nhé! Xin cám ơn rất nhiều! Tài liệu tham khảo: High Growth Handbook: Scaling Startups From 10 to 10,000 People https://techcrunch.com/2021/08/04/whats-the-boards-role-in-an-early-stage-startup/ https://venturebeat.com/2017/07/02/8-steps-to-building-a-strong-board-of-directors/ https://www.forbes.com/sites/kjartanrist/2020/12/08/five-reasons-startup-boards-fail-to-add-value/?sh=5e0772151e7d https://articles.sequoiacap.com/preparing-a-board-deck https://techcrunch.com/2016/11/05/what-you-need-to-know-about-startup-boards/

Xin chào các bạn! Tình cờ vừa qua, tôi được biết, các nhà sáng lập của CoolMate đã đọc bài blog SCALE và nguyên lý Cái rổ thủng: Đừng vội khi Startup chưa đủ "chín"! trước đó của tôi, và sau đó đã tag tôi vào bài post dưới đây của anh. Trong bài post của mình, anh đã đóng góp thêm một thành tố vô cùng quan trọng trong việc mở rộng quy mô startup, đó là Culture Fit, với đề xuất để hoàn thiện công thức Scale up = Product Market Fit + Profitable Growth Model + Scalable Operation + Culture Fit. Tôi rất vui khi nhận được nhiều sự ủng hộ cùng với những ý kiến đóng góp từ những nhà sáng lập startup tại Việt Nam. Để đáp lại với niềm cảm kích, tôi đã định comment ở ngay dưới bài post đó, nhưng tôi nghĩ sẽ là thiếu sót và chưa thể diễn tả được những điều tôi muốn chia sẻ. Do đó, tôi đã quyết định viết bài blog này, hi vọng sẽ được coi là “comment có tâm" nhất, mà tôi muốn gửi đến các nhà sáng lập startup tại Việt Nam. Trong quá trình đồng hành với các startup từ giai đoạn hạt giống (Seed Round), đi qua giai đoạn mở rộng quy mô sau vòng gọi vốn series A, và bước đến series B tại Việt Nam, tôi đã được quan sát học hỏi và thấm thía những khó khăn thách thức của startup với việc mở rộng. Có lẽ trong công thức Scale up = Product Market Fit + Profitable Growth Model + Scalable Operation của tôi đề xuất trong bài blog trước đó, thì thành tố Scalable Operation (Mở rộng vận hành) ít được nhắc đến nhất, nhưng lại được coi là thách thức “âm ỉ", “đau đớn", “nhiều stress” nhất mà các nhà sáng lập cũng như các đội ngũ của mình phải chịu đựng trong quá trình mở rộng quy mô startup. Bởi vì đây là thành tố liên quan nhiều nhất tới “CON NGƯỜI”. Tôi vẫn còn nhớ khi nói chuyện với một nhà sáng lập của một startup ở series A (giai đoạn được coi là sẵn sàng để mở rộng), được chia sẻ rằng, mỗi ngày anh phải dành hơn 80% quỹ thời gian của mình để làm việc liên quan tới xây dựng và vận hành tổ chức đội ngũ của mình. Chúng ta có thể hình dung được những thách thức mà startup với “Poor operation” thường xuyên gặp phải khi mở rộng, cụ thể như sau: Đội ngũ startup sẽ liên tục phải tìm kiếm những gì họ cần và liên tục bị gián đoạn trong quy trình làm việc của họ. Nhiều công việc bị trì hoãn, từ đó khiến “đổ gãy” chu trình vận hành của cả công ty. Miscommunication - Đội ngũ giao tiếp kém hiệu quả, với thông tin được chia sẻ nội bộ bị gián đoạn, hoặc bị sai lệch đi. Nhân viên không hài lòng với công việc, mất lòng tin vào nhà sáng lập, đội ngũ lãnh đạo và cả tổ chức. Điều này càng trở thành thách thức lớn hơn trong bối cảnh hiện này khi các nhân viên làm việc từ xa với kết nối gián đoạn. Trải nghiệm khách hàng tồi tệ hơn - Bất kỳ xung đột nội bộ nào trong tổ chức đều có thể khiến dịch vụ và trải nghiệm khách hàng kém đi, dẫn đến khách hàng bỏ đi, kéo theo với đó là, doanh thu bị giảm sút. 3 “Nút thắt cổ chai" của Scalable Operation: Nhận thấy được “nỗi đau” này của các nhà sáng lập khi mở rộng quy mô startup của mình, tôi đã “công thức hoá" yếu tố Scalable Operation này, bằng 3 thành tố là “nút thắt cổ chai" quan trọng của vận hành tổ chức: Leadership (Năng lực lãnh đạo), People (Con người), Process (Chu trình): 💡 Scalable Operation = Leadership Fit + People Fit + Process Fit Từ đây, tôi sẽ đi sâu vào phân tích những thách thức này và tìm ra những gợi ý dành cho các nhà sáng lập startup. Leadership Fit: Đầu tiên, là năng lực lãnh đạo cần phải được điều chỉnh phù hợp cho giai đoạn mở rộng của startup. Ở giai đoạn sớm của startup (early stage), các nhà sáng lập thường sẽ là CEO - Chief Everything Officer, đa nhiệm nhiều vai trò từ phụ trách tài chính, giám sát bán hàng và tiếp thị, chịu trách nhiệm về doanh thu,... Điều này mang lại cho các nhà sáng lập khả năng kiểm soát trực tiếp đối với nhiều chức năng của startup, đồng thời đảm bảo giữ cho chi phí quản lý thấp nhất trong tổ chức. Nhưng ở giai đoạn startup phát triển mở rộng, các nhà sáng lập không thể duy trì phong cách lãnh đạo như trước đó được nữa. Họ không thể can thiệp vào và ra quyết định với mọi việc được nữa. Nếu nhà sáng lập vẫn cố gắng làm vậy, thì họ sẽ trở thành “nút thắt cổ chai" cản trở sự phát triển của các nhân viên dưới mình cũng như sự phát triển của cả công ty. Bản thân một mình nhà sáng lập không phải là nguồn lực có thể mở rộng được. Tại thời điểm này, uỷ quyền người phù hợp nên trở thành mối quan tâm lớn nhất của các nhà sáng lập. Tôi đã từng được lắng nghe những chia sẻ từ nhiều phía, phía từ các nhà sáng lập và phía các đội ngũ của họ. Tôi nhận ra được rằng giữa họ có một khoảng trống lớn của niềm tin và kỳ vọng. Nhà sáng lập thì chưa đủ niềm tin vào nhân sự quản lý, có đủ năng lực phù hợp để có thể thay mình quản lý vi mô và ra quyết định bên dưới. Còn phía đội ngũ quản lý startup, thì họ luôn kỳ vọng được trao quyền nhiều hơn bởi nhà sáng lập, không bị áp lực quản lý vi mô từ các nhà sáng lập, để có thể có khoảng không gian đủ lớn, để họ được phát huy năng lực của mình tại công ty hơn nữa. Ủy quyền người phù hợp một cách hiệu quả là một yếu tố thay đổi cuộc chơi. Có thể nói, đôi khi yếu tố này có thể biến một nhà sáng lập bình thường thành một nhà lãnh đạo truyền cảm hứng. Ủy quyền giúp các nhân viên tự tin, có trách nhiệm, sáng tạo hơn, dựa trên sự tin tưởng vào nhà sáng lập và đội ngũ lãnh đạo, từ đó để làm việc hướng tới các mục tiêu chung của công ty một cách hiệu quả hơn. People Fit Soichi Tajima - nhà sáng lập và General Partner của quỹ Genesia Ventures chúng tôi, có chia sẻ tới các nhà sáng lập startup tại Nhật Bản, trong bài blog của mình rằng: 💡 Để tạo ra một tổ chức mạnh, không phải là nỗ lực uỷ quyền, chính nỗ lực tuyển dụng người có thể uỷ quyền được, mới là điều quan trọng với nhà sáng lập startup hơn cả. Do đó, tôi cũng có niềm tin rằng, để nhà sáng lập có thể xây dựng tổ chức có thể mở rộng hiệu quả, để uỷ quyền thực sự hiệu quả, thì họ cần thành tố “Fit” thứ hai - Những con người phù hợp. Khi startup đạt đến giai đoạn phát triển bùng nổ, các nhà sáng lập thường cảm thấy mọi việc sẽ dễ dàng hơn khi tuyển dụng thêm đội ngũ. Nhưng thực tế là chính việc tuyển dụng và bố trí sai đội ngũ là một trong những lý do hàng đầu khiến một công ty khởi nghiệp thất bại. Cụ thể là những sai lầm thường thấy như sau: Bắt đầu từ việc tuyển dụng. Việc thoả thiệp tuyển dụng những người chưa thực sự phù hợp với công ty trong làn sóng đầu tuyển dụng nhân sự của startup, chỉ vì thiếu người, thật ra hại nhiều hơn lợi, đặc biệt là ở giai đoạn sớm. Những người được tuyển đó, có thể coi là những “đại sứ" của startup bên cạnh các nhà sáng lập, là người gián tiếp phát triển và tuyên truyền các giá trị của startup muốn xây dựng. Sẽ rất nhanh sau đó, ở làn sóng tuyển dụng tiếp theo, họ sẽ có xu hướng tuyển dụng những người giống họ, từ đó sẽ khiến “pha loãng" và tệ hơn là làm giảm đi những giá trị, văn hoá startup cũng như chất lượng nhân tài, mà các nhà sáng lập muốn xây dựng ban đầu. Mặt khác, startup ở giai đoạn đứng trước áp lực mở rộng quy mô đầy tham vọng, và các nhà sáng lập thường đã phần nào kiệt sức, họ sẽ dễ bị áp lực bằng mọi giá tuyển được những vị trí quản lý cấp cao (C-levels) có thể đồng hành đi hết lịch sử phát triển của công ty. Điều này dẫn đến việc tuyển dụng người có bộ năng lực chưa thực sự “Fit" phù hợp ở quy mô hiện tại của startup. Ví dụ, các nhà sáng lập có thể chưa cần tuyển giám đốc/phó giám đốc phụ trách công nghệ, người có kinh nghiệm điều hành một tổ chức hàng nghìn người, trong khi startup của bạn hiện nay mới có hơn 10 kỹ sư. Thay vào đó, nhà sáng lập cần tuyển một người đã lãnh đạo một nhóm khoảng 50 đến 100 người và có thể mở rộng tổ chức của bạn lên đúng cấp độ đó trong vòng 12-18 tháng tới. Thêm nữa, các startup ở giai đoạn đầu thường chỉ có một đội ngũ nhỏ với nhiều nhiệm vụ khác nhau, nên họ thường là những người “Skilled Generalist”, với nhiều kỹ năng bao quát, đa dạng. Nhưng khi công ty tiến vào giai đoạn mở rộng, chuyên môn hóa là điều cần được ưu tiên hơn để tổ chức đạt được hiệu quả cao. Do đó, nhà sáng lập cần phải thay đổi sự ưu tiên tuyển dụng những người quản lý dày dạn kinh nghiệm, với những bộ kỹ năng cụ thể. Cùng với đó, là phải đào tạo những nhân viên hiện tại của mình phát triển kỹ năng hơn nữa để phù hợp trong môi trường startup cần các vai trò chuyên biệt hơn. Quá trình chuyển đổi ưu tiên tuyển dụng này, không nên thực hiện một cách đột ngột cứ mỗi khi startup tiến sang giai đoạn mới, để tránh việc startup startup đột ngột thay thế tất cả những “Skilled Generalist” ban đầu, bằng việc tuyển vào những “Chuyên gia" đắt tiền, không hiểu gì về doanh nghiệp của bạn. Thay vào đó, các nhà sáng lập cần thực hiện ngay từ sớm, bằng những kế hoạch tuyển dụng và đào tạo cụ thể, những nguồn lực với những kỹ năng cần thiết được bổ sung theo các giai đoạn phát triển sắp tới của startup. Nói về, việc đào tạo cơ bản cho nhân viên mới và định kỳ cho tất cả các thành viên trong startup thường bị bỏ qua ở những startup giai đoạn đầu để “tiết kiệm thời gian”. Tuy nhiên đây là cách được cho thấy hiệu quả tiết kiệm thời gian, đồng thời gia tăng chất lượng, hiệu suất lao động, và tăng sự gắn kết giữa các nhân viên với startup. Cuối cùng, có lẽ khi nhắc đến yếu tố People Fit, sẽ thật thiếu sót khi không nhắc đến yếu tố Culture Fit - đây cũng là yêu tố mà nhà sáng lập Coolmate đã bổ sung vào phép cộng tôi có đề cập ở đầu bài viết này. Văn hoá của một startup được hiểu là một tập hợp các giá trị và niềm tin được chia sẻ trong công ty, từ đó sẽ xác định nên cách các nhân viên tương tác, giải quyết vấn đề và cộng tác với nhau. Để chuẩn bị cho quá trình phát triển mở rộng quy mô của startup, nhằm hạn chế “sự pha loãng” giá trị văn hoá startup đã đề ra ban đầu, nhà sáng lập cần phải tuyển dụng những người có sự phù hợp với văn hoá startup của mình. Mặt khác, khi startup mở rộng quy mô, thực tế là văn hoá startup sẽ thay đổi theo nó. Do đó, nhà sáng lập cần phải liên tục điều chỉnh bằng việc xác định những phần nào của văn hóa bạn cần giữ, những gì cần thay đổi và những gì cần loại bỏ hoàn toàn, thậm chí nếu cần thiết thì sẽ là thiết kế lại văn hóa cho mỗi cấp độ bổ sung khi startup mở rộng về quy mô. Process Fit Thông thường, việc mở rộng của startup kéo theo sự gia tăng đột biến các hoạt động bên trong tổ chức, dẫn đến việc phải tuyển dụng và xây dựng nhiều đội ngũ hơn để giải quyết các vấn đề về khả năng mở rộng hoạt động. Tuy nhiên, điều đó chỉ có thể giúp giải quyết vấn đề trong ngắn hạn, thậm chí, tệ hơn là một cách để đốt tiền mặt nhanh hơn mức startup có thể huy động được! Thay vào đó, con đường bền vững là tập trung vào việc tự động hóa các quy trình hoạt động phù hợp với giai đoạn phát triển của startup - đặc biệt, những quy trình đòi hỏi thao tác phối hợp thủ công để thực hiện. Để làm được vậy, ở giai đoạn early stage, startup có thể bắt đầu đơn giản bằng cách liệt kê tất cả các quy trình hoạt động. Cụ thể là: viết mô tả ngắn gọn về quy trình, đặt tên cho nhóm chịu trách nhiệm, sau đó viết ra tần suất startup cần chạy quy trình đó hàng tháng... Hãy đảm bảo tất cả các quy trình đó được ghi lại và lưu trữ trong kho lưu trữ dùng chung như Google Drive, Notion.., để mọi người có thể tham khảo và được cập nhật hàng ngày. Những tài liệu cũng sẽ đóng vai trò là nguồn tài nguyên có giá trị cho việc thiết kế và tối ưu, tự động hóa quy trình ở giai đoạn mở rộng tiếp theo. Gần đây, tôi có dịp được lắng nghe chia sẻ của anh Nguyễn Hoàng - Đồng sáng lập &CEO của BuyMed (thuocsi.vn) - một trong những startup quỹ Genesia Ventures chúng tôi đầu tư tại Việt Nam, đồng hành với startup này từ giai đoạn hạt giống, đi qua series A, và giờ là tiến tới series B, đối mặt lần lượt hết những thách thức mang tên “Fit" kể trên. Trong những chia sẻ của anh Hoàng, có lẽ điều tôi ấn tượng nhất khi anh kể về nỗ lực xây dựng Playbook về chu trình vận hành để BuyMed có thể mở rộng được quy mô, trong bối cảnh mô hình kinh doanh của BuyMed vốn dĩ là rất nặng về yếu tố con người và vận hành. Playbook này luôn được anh và đội ngũ của mình không ngừng được hoàn thiện thêm, để tối ưu quy trình ra quyết định, quy trình tuyển dụng, chăm sóc khách hàng…Thậm chí, đứng trước thách thức phải tự động hoá quy trình, từ in hoá đơn cho khách hàng, hay vận chuyển hàng hoá trong kho, đội ngũ BuyMed đã tự “phát minh" bằng việc thiết kế và xây dựng ra các hệ thống nội bộ, giúp xử lý các chu trình tự động, nhanh chóng hơn mỗi khi có đơn hàng phát sinh. Anh có chia sẻ thêm là mỗi ngày phát triển mở rộng của BuyMed, là mỗi ngày đội ngũ anh phải “sáng tạo" thêm các playbook để “Fit" - phù hợp và hiệu quả hơn. Trên đây là những chia sẻ của tôi về 3 “Fit” - là các thành tố quan trọng trong công thức tạo nên sự “Chín" - sự sẵn sàng cho khả năng mở rộng vận hành (Scalable Operation) của startup, từ đó góp phần tạo nên sự sẵn sàng cho startup để Scale-up. Tôi tin rằng, không có sự “Fit” hoàn thảo nào tuyệt đối. Vì startup là một thực thể sống động, tiến hoá, thay đổi theo thời gian phát triển. Nhưng chúng ta luôn cần phải chuẩn bị cho những điều “Fit” đó để startup có thể mở rộng và phát triển một cách hiệu quả hơn. Hi vọng thông qua bài viết này, tôi có thể san sẻ được những thách thức hiện nay các nhà sáng lập startup đang gặp phải, từ đó gửi gắm những bài học và gợi ý của tôi để có thể giúp ích một phần nhỏ bé tới sự phát triển một cách hiệu quả và bền vững của các startup Việt. Tài liệu tham khảo: https://note.com/soichi_tajima/n/n9c8083848bf2 https://online.hbs.edu/blog/post/how-to-scale-a-business https://pauldavidmather.com/how-to-grow-your-startup-with-scalable-operations/ https://ocw.mit.edu/courses/15-769-operations-strategy-fall-2010/pages/lecture-notes/ Scaling Ventures: Linking Strategy and Execution - Wharton School https://www.forbes.com/sites/andrewfilev/2021/08/05/3-keys-to-successfully-scale-your-organization-from-small-biz-to-big-time/?sh=2cb330342ac0 https://www.cbinsights.com/research/startup-failure-reasons-top/ https://online.hbs.edu/blog/post/how-to-maintain-organizational-culture-at-scale https://growth.eladgil.com/book/chapter-5-organizational-structure-and-hypergrowth/organizational-growth-is-all-about-pragmatism/

Xin chào các bạn! Hôm nay, như mọi lần, tôi bắt đầu ngồi viết những dòng chữ đầu tiên cho bài blog này, từ trong một căn hộ nhỏ ở Sài Gòn. Nhìn lại một chặng hành trình 15 năm qua của tôi, tôi đã in bước chân của mình với nhiều điểm đến, từ Hà Nội, tới Osaka, rồi Tokyo, và giờ là Sài Gòn. Tôi nhận ra là dù ở đâu, tôi cũng luôn ở một tâm thế của người con “xa xứ", luôn mong mỏi tìm “một ngôi nhà" thực sự cho mình. Tôi còn nhớ cách đây 5 năm, sau khi tốt nghiệp đại học Osaka, tôi đã chuyển nhà tới Tokyo sinh sống và làm việc. Nếu bạn sống ở một trong những đô thị đông dân và bận rộn nhất thế giới đó, bạn sẽ nhận ra mình dễ dàng bị cô độc, lạc lõng. Và nếu bạn cũng ở một trong những đô thị đắt đỏ nhất thế giới đó, thật ra bạn cũng sẽ dễ dàng nhận ra được rằng, để tìm một nơi thực sự tốt để ở, thì bạn phải trả một cái giá rất cao. Với một người trẻ vừa mới ra trường và đi làm vào thời điểm đó của tôi, thì thực sự việc tìm được một ngôi nhà phù hợp để ở, hầu như là rất khó. Tuy nhiên, tôi đã rất may mắn, khi tìm thấy được ngôi nhà như vậy. Đó là một ngôi nhà Co-living, một loại hình dịch vụ lưu trú rất phổ biến tại Nhật Bản. Hiểu một cách đơn giản là ngôi nhà được chia ra làm nhiều phòng riêng để ở, và các cư dân chia sẻ không gian sống tiện ích khác với nhau. Đây là cách mọi người có thể chia sẻ được chi phí nhà ở đắt đỏ ở Tokyo, cũng như có thể tìm thấy những người bạn và cộng đồng mình thuộc về. Ngôi nhà màu vàng trong bức ảnh dưới đây là nơi tôi đã ở khoảng 2 năm rưỡi tại Tokyo, nơi nhìn ra con sông và hàng hoa anh đào rất đẹp. Ngôi nhà có đầy đủ tiện ích, và những cư dân với nhiều quốc tịch khác nhau. Chúng tôi sống rất vui vẻ, mỗi ngày tích cực giao lưu văn hoá và ngôn ngữ, đồng thời chia sẻ những khó khăn trong cuộc sống với nhau. Đi tìm cơ hội lớn, từ trong khoảng cách ngày càng gia tăng giữa CUNG - CẦU về nhà ở phù hợp cho thế hệ trẻ tại Việt Nam Trở về Việt Nam từ nửa cuối năm 2019, tôi cũng nhanh chóng nhận ra mình lại phải tiếp tục hành trình đi tìm “ngôi nhà" của mình một lần nữa. Và tôi đã nhận ra mình cũng như rất nhiều người Việt trẻ đang phải đối mặt với tình trạng - nhà thuê là sự lựa chọn duy nhất. Lý do chính đến từ việc áp lực gia tăng dân số tập trung ở hai thành phố trung tâm là Hà Nội và thành phố HCM, cùng với quỹ đất phát triển dự án bất động sản mới bị giới hạn, khiến cung không đủ cầu, từ đó làm tăng giá bất động sản lên chóng mặt, khiến việc sở hữu một ngôi nhà dành cho người trẻ bằng tiền họ tự kiếm được, ngày càng trở nên xa xỉ. Tôi thử làm một phép tính đơn giản, tính theo thu nhập trung bình của người Việt năm 2021 là USD 4000/năm, thì phải cần ít nhân 25 năm làm việc liên tục không chi tiêu, mới có thể mua được một ngôi nhà cho mình với trị giá khoảng USD 100,000 tại thành phố Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó, những người trẻ chúng ta lớn lên trong nền kinh tế hiện đại năng động, hội nhập với thế giới thông qua công nghệ, phương tiện truyền thông nên nhu cầu kết nối, chia sẻ với những người cùng lý tưởng, trong một cộng đồng là vô cùng lớn. Tuy nhiên, vấn đề trên thị trường nhà ở cho thuê truyền thống hiện nay, đang bị phân mảnh nhiều với nhiều sự lựa chọn đa dạng từ bình dân cho tới cao cấp, nhưng chưa có nhiều dịch vụ lưu trú, đáp ứng được trọn vẹn Jobs To Be Done của cư dân thế hệ mới - là người Việt trẻ, tiến bộ, mong muốn tìm một không gian sống đẹp, hiện đại, kết nối và tiện tích, với một mức giá phải chăng. Với góc nhìn của người đã từng có trải nghiệm sống Co-living rất ý nghĩa tại Tokyo trước đây, cùng với sự đồng cảm của trong cuộc với thế hệ người Việt trẻ luôn mong muốn đi tìm cho mình một nơi ở thực sự, là động lực rất lớn đã thôi thúc tôi, với tư cách là một nhà đầu tư khởi nghiệp, đi tìm giải pháp nhà ở thế hệ mới, có thể hỗ trợ được mong muốn đó. May mắn, tôi đã tìm thấy M Village. M Village là giải pháp nhà ở Co-living, theo hình thức lưu trú ngắn hạn và dài hạn trong các căn hộ thoáng mát, sạch đẹp, được trang bị đầy đủ nội thất, với thiết kế thông minh mang tính ứng dụng cao. Các cơ sở của M Village đều được đặt ở các địa điểm vàng, ngay giữa trung tâm thành phố, giúp thuận tiện kết nối mọi điểm đến dành cho cư dân của mình. Trong cùng phân khúc theo giá căn hộ, nhà ở cho thuê hiện nay, M Village trở nên nổi bật, vì cung cấp một hệ sinh thái tiện ích đa dạng từ làm việc, ăn uống, chăm sóc sức khỏe, không gian sinh hoạt cộng đồng, thư viện, sân vườn, nhà hàng, quán cafe, khu nướng ngoài trời, và tất cả được kết nối với nhau bằng công nghệ để mang lại trải nghiệm sống vượt trội. M Village muốn định nghĩa lại "cách sống hạnh phúc" của người trẻ, nơi ở sẽ là nơi mà “ở không chỉ gói gọn ở bốn bức tường”, mà đó sẽ là nơi ngập tràn cảm hứng sống tích cực, với sự kết nối cộng đồng ý nghĩa, có sự giao lưu văn hoá đa dạng, tất cả đều giúp nâng tầm chất lượng và giá trị cuộc sống cho mỗi cư dân tại M Village. M Village đã từng bước thuyết phục thị trường như thế nào? M Village ra mắt thị trường từ giai đoạn đỉnh dịch vào tháng 6 năm 2021, hiện nay có 5 chi nhánh đang vận hành với hơn 200 phòng ở cho thuê. M Village đã từng bước đạt được Product Market Fit trên từng chi nhánh, thông qua cách M Village đã thuyết phục cư dân cũng như các đối tác là chủ dự án của mình. Với sự cam kết mang lại không gian sống tiêu chuẩn, chất lượng cao, M Village đã có công suất cho thuê trên mỗi cơ sở luôn đạt trên mức 90%. Đây là con số vô cùng ấn tượng, so với mặt bằng chung trên thị trường với công suất cho thuê trung bình là chỉ khoảng 60%, trong trong bối cảnh dịch bệnh vừa qua. Ngoài ra, có hơn 80% cư dân tiếp tục ở lại sử dụng dịch vụ, bằng việc gia hạn thêm hợp đồng thuê nhà sau đó, cũng đã cho thấy sức thuyết phục của M Village với những khách hàng là cư dân của mình hiện nay. Mặt khác, M Village đã thuyết phục bằng sự uy tín và năng lực của mình, trong việc giúp các chủ nhà và các chủ dự án, “tái sinh", gia tăng giá trị mới, cho các dự án nhà ở. M Village đã cho thấy năng suất đầu tư vượt trội hơn so với các giải pháp lưu trú khác trên thị trường, khi có thể tối ưu thời gian và chi phí đầu tư ban đầu, rút ngắn thời gian thu hồi lại vốn và đồng thời đảm bảo doanh thu ổn định cho dự án. Ngoài ra, M Village còn hỗ trợ các chủ nhà quản lý vận hành dự án nhà ở, bằng các ứng dụng công nghệ, giúp tối ưu hiệu suất vận hành quản lý. Cùng với đó, luôn có đội ngũ M Village chuyên nghiệp và tận tâm chăm sóc các cư dân tại mỗi cơ sở dự án nhà ở của mình. Vì vậy, một tín hiệu tích cực là M Village hiện nay đã đang nhận được nhiều sự quan tâm và liên lạc từ nhiều chủ nhà, chủ dự án mong muốn đồng hành cùng với M Village. Điều này, đã cho thấy sức thuyết phục của M Village khi từng bước đạt được Product- Market- Fit, mang lại giải pháp “Fit” cho tất cả các bên của Cung và Cầu trong thị trường nhà ở cho thuê này. Những con người miệt mài xây dựng M Village với tầm nhìn thập kỉ là nâng cao tiêu chuẩn sống cho người Việt trẻ Nhắc đến M Village, không thể không nhắc đến đội ngũ sáng lập, là những con người đã làm việc miệt mài với tầm nhìn và sứ mệnh ý nghĩa của mình gửi gắm qua M Village. Đội ngũ sáng lập M Villlage cũng chính là những thành viên sáng lập cốt cán của The Coffee House từ những ngày đầu tiên. Trong đó, đặc biệt có anh Nguyễn Hải Ninh - là “cha đẻ" của The Coffee House - người mà tôi dành sự kính trọng và ngưỡng mộ, với gần thập kỉ tầm nhìn và nỗ lực của anh để nâng cao tiêu chuẩn uống và thưởng thức cafe của người Việt trẻ. Giờ đây, The Coffee House đã trở thành một trong những chuỗi cafe lớn nhất với hơn 175 cửa hàng trải khắp Việt Nam. The Coffee House cũng thường được nhắc đến như là “ngôi nhà cafe quốc dân”, mà hầu hết người trẻ Việt Nam biết đến, đều có thể ghé thăm thường xuyên và thưởng thức một cốc cafe ngon ở đó. Với kinh nghiệm và những bài học quan trọng trong việc gây dựng một thương hiệu chuỗi cafe thành công tại Việt Nam, anh Ninh cũng như những đội ngũ sáng lập của mình, giờ đây lại tiếp tục một hành trình của thập kỉ với tầm nhìn mới thông qua M Village, đó là, nâng cao tiêu chuẩn sống của người Việt trẻ. Đội ngũ sáng lập M Village cho thấy năng lực vận hành sắc bén, giúp tối ưu chi phí trong khi vẫn đảm bảo chất lượng với tiêu chuẩn cao và nhất quán trong dịch vụ, trải nghiệm khách hàng. Bên cạnh đó, đội ngũ M Village còn cho thấy sự am hiểu sâu sắc về nhu cầu của khách hàng, lấy cư dân làm trung tâm, để thiết kế và không ngừng hoàn thiện trải nghiệm sống tốt hơn cho những cư dân của mình mỗi ngày. Những nhà sáng lập M Village hơn ai hết, họ đã có cho mình những bài học vô cùng quan trọng, trong việc phát triển mở rộng mô hình một cách hiệu quả với định hướng phát triển bền vững cho startup này. Trên đây là những chia sẻ tâm huyết về lý do đầu tư vào M Village của tôi. Hi vọng, đội ngũ M Village sẽ luôn giữ vững được lý tưởng cao đẹp, tầm nhìn ý nghĩa cũng như tinh thần khởi nghiệp bất khuất của mình, để đưa giải pháp nhà ở thế hệ mới của M Village tới nhiều người Việt trẻ hơn nữa trong thời gian sắp tới. Tôi có niềm tin mạnh mẽ rằng, trong những năm của thập niên 2020s này, đội ngũ M Village sẽ xây dựng được những “Ngôi làng quốc dân với nhiều ngôi nhà” kiên cố, phát triển một cách bền vững, vượt xa những gì họ đã xây dựng thành công “Ngôi nhà Cafe quốc dân" ở thập kỉ trước. Tôi rất hi vọng quyết định đầu tư và đồng hành cùng với đội ngũ M Village từ ngày hôm nay, niềm tin trên của tôi sẽ được kiểm chứng thực sự là đúng trong một thập kỉ phát triển tới đây. Keep fighting nhé team M Village!!!