Search Results

Fundiin - startup hoạt động trong lĩnh vực mua trước trả sau vừa công bố hợp tác với Lotte Cinema. Trên cơ sở của sự hợp tác này, Fundiin cung cấp giải pháp thanh toán trả sau 30 ngày hoặc chia 3 kỳ thanh toán hoàn toàn miễn phí, miễn lãi cho khán giả xem phim tại Lotte Cinema - một trong những hệ thống rạp phim lớn nhất tại Việt Nam với hơn 40 cụm rạp trên toàn quốc. Fundiin cho biết đã ghi nhận tốc độ tăng trưởng về giá trị thanh toán cao hơn các phương thức thanh toán trả ngay truyền thống ở mức 44% trong 5 tháng đầu năm 2023. P/S: Xin cám ơn quý báo đã ủng hộ chia sẻ thông tin hợp tác này của Fundiin nhé! Yeah, just keep fighting, team Fundiin ơi!! CafeBiz: Lần đầu tiên một chuỗi rạp chiếu Việt Nam cho phép khách xem phim trước, trả tiền sau < Back CafeBiz: Lần đầu tiên một chuỗi rạp chiếu Việt Nam cho phép khách xem phim trước, trả tiền sau Fundiin - startup hoạt động trong lĩnh vực mua trước trả sau vừa công bố hợp tác với Lotte Cinema. Trên cơ sở của sự hợp tác này, Fundiin cung cấp giải pháp thanh toán trả sau 30 ngày hoặc chia 3 kỳ thanh toán hoàn toàn miễn phí, miễn lãi cho khán giả xem phim tại Lotte Cinema - một trong những hệ thống rạp phim lớn nhất tại Việt Nam với hơn 40 cụm rạp trên toàn quốc. Fundiin cho biết đã ghi nhận tốc độ tăng trưởng về giá trị thanh toán cao hơn các phương thức thanh toán trả ngay truyền thống ở mức 44% trong 5 tháng đầu năm 2023. Xin cám ơn quý báo đã ủng hộ chia sẻ thông tin hợp tác này của Fundiin nhé! Yeah, just keep fighting, team Fundiin ơi!! Xin mời mọi người đọc thông tin tin bài báo chi tiết ở dưới đây nhé! https://cafebiz.vn/lan-dau-tien-mot-chuoi-rap-chieu-viet-nam-cho-phep-khach-xem-phim-truoc-tra-tien-sau-176230706100439709.chn Previous Next

Xin chào các bạn!! Trong quá trình đồng hành hỗ trợ gọi vốn cho startup, tôi đã đào sâu tìm hiểu về các nút thắt quan trọng trong nhiều thách thức gọi vốn khác nhau của startup. Tương tự như cách tiếp cận Sales Funnel trong việc thu hút khách hàng, startup cũng có Investor Funnel - là hành trình thu hút nhà đầu tư tiềm năng vào phễu, để chuyển đổi họ thành nhà đầu tư thực sự cho startup. Tôi nhận ra có một nút thắt quan trọng trong “phễu” này, nằm ở việc cần gia tăng tỉ lệ chuyển đổi thành công ở từng buổi họp, đặc biệt là ở buổi họp đầu tiên. Do đó, tôi xin phép được chia sẻ điều cần thiết trong khả năng kiểm soát của startup giúp tăng tỉ lệ chuyển đổi thành công từ buổi họp đầu tiên đến buổi thứ hai với VC, qua bài Daily Blog hôm nay nhé! Bài toán Gọi vốn #2: Công thức tăng tỉ lệ chuyển đổi sang buổi họp thứ hai với VC, dành cho startup ở giai đoạn sớm < Back Bài toán Gọi vốn #2: Công thức tăng tỉ lệ chuyển đổi sang buổi họp thứ hai với VC, dành cho startup ở giai đoạn sớm Xin chào các bạn!! Trong quá trình đồng hành hỗ trợ gọi vốn cho startup, tôi đã đào sâu tìm hiểu về các nút thắt quan trọng trong nhiều thách thức gọi vốn khác nhau của startup. Tương tự như cách tiếp cận Sales Funnel trong việc thu hút khách hàng, startup cũng có Investor Funnel - là hành trình thu hút nhà đầu tư tiềm năng vào phễu, để chuyển đổi họ thành nhà đầu tư thực sự cho startup. Tôi nhận ra có một nút thắt quan trọng trong “phễu” này, nằm ở việc cần gia tăng tỉ lệ chuyển đổi thành công ở từng buổi họp, đặc biệt là ở buổi họp đầu tiên. Do đó, tôi xin phép được chia sẻ một số điều cần thiết t rong khả năng control - kiểm soát của startup, giúp tăng tỉ lệ chuyển đổi thành công từ buổi họp đầu tiên đến buổi họp tiếp theo với VC, qua bài Daily Blog hôm nay nhé! < Source > Tôi tin chắc rằng bất kỳ một nhà sáng lập nào nghiêm túc muốn gọi vốn từ các quỹ đầu tư mạo hiểm VC, đều sẽ có cho mình một danh sách các quỹ đầu tư mục tiêu, dựa trên việc khảo sát những thông tin cơ bản về các quỹ đầu tư đó. Từ đó, là lần lượt tiếp cận, chia sẻ pitch deck về startup, để có thể hẹn buổi họp đầu tiên với họ. Những nhà đầu tư làm việc tại các quỹ VC luôn là những người cởi mở với các cơ hội đầu tư, nên với startup việc có được một buổi họp đầu tiên với các quỹ không phải là điều quá khó khăn. Dựa trên kinh nghiệm cá nhân của mình, có thể nói trung bình chỉ có khoảng 10% startup chúng tôi có thể bước tới buổi họp thứ hai, từ buổi họp đầu tiên thành công. Tôi tin rằng các startup nói chung cũng vậy, nhiều startup có thể gặp hầu như toàn bộ các quỹ đầu tư hoạt động tại Việt Nam cho buổi họp đầu tiên, nhưng chỉ có rất ít trong đó, startup có thể tiếp tục bước sang buổi họp thứ 2 với họ. Trong hành trình conversion - chuyển đổi các buổi họp với các nhà đầu tư trong Investor Funnel này, ở mỗi buổi họp đều cần nỗ lực tối ưu tỉ lệ chuyển đổi cao nhất, nhưng có thể nói nút thắt lớn nhất với startup vẫn là nằm ở giữa buổi họp thứ nhất và buổi họp thứ hai. Tôi đã chiêm nghiệm lại về những buổi họp đầu tiên với các startup tới nay của mình, để tìm ra câu trả lời cho câu hỏi: Đâu là những yếu tố trong khả năng control - kiểm soát của startup , để tăng được tỉ lệ chuyển đổi từ buổi họp đầu tiên sang buổi họp tiếp theo với VC? Và tôi đã thử công thức hoá về những yếu tố đó, một cách đơn giản nhất như dưới đây: Công thức tăng tỉ lệ chuyển đổi sang buổi họp thứ 2 = VC phù hợp + Khiến VC đó từ Hiểu đến Tin Đầu tiên, startup cần tiếp cận với VC phù hợp với mình . Tương tự như chiến lược thu hút khách hàng của startup, các nhà sáng lập cũng cần tìm ra và thu hút VC đủ điều kiện cơ bản như sau: Phù hợp về Stage (giai đoạn của startup mà quỹ VC tập trung đầu tư); Ticket Size (số tiền đầu tư); Khẩu vị đầu tư (độ ưa thích về thị trường và mô hình kinh doanh; kì vọng về quy mô tăng trường); Chưa đầu tư vào công ty nào là đối thủ trên thị trường; Có vốn, đang hoạt động tích cực và có khả năng giải ngân đầu tư,… Tiếp theo, các nhà sáng lập sẽ cần tạo điều kiện giúp các nhà đầu tư có thể Input - tiếp nhận thông tin cơ bản về startup mình trước , giúp họ có thể hiểu, đặc biệt hơn là hiểu rõ, trước khi bước khỏi phòng họp của buổi họp đầu tiên. Không thể phủ nhận là, trong lịch trình làm việc bận rộn của các VC, các nhà sáng lập cảm thấy khó khăn trong việc để họ đọc trước tài liệu, tìm hiểu qua thông tin về startup, đồng thời, trong 60 phút ngắn ngủi của buổi họp đầu tiên, thách thức là làm sao để VC có thể hiểu được rõ về startup. Việc Hiểu này là một tiền đề quan trọng để họ Tin . Do đó, các nhà sáng lập sẽ cần khéo léo input chia sẻ thông tin, khuyến khích các nhà đầu tư đọc hiểu, từ đó là trao đổi trước với nhau về thị trường. Thậm chí là để các nhà đầu tư trải nghiệm sản phẩm trước, nhận feedback rồi mới bước vào buổi họp đầu tiên. Bên cạnh đó, trong quá trình diễn ra buổi họp đầu tiên, các nhà sáng lập sẽ cần có khả năng trình bày, trả lời một cách thuyết phục, để khiến các nhà đầu tư tiềm năng hiểu rõ hơn nữa về startup của mình. Để có được “từ Hiểu đến Tin” trong buổi họp đầu tiên này, cá nhân tôi - với tư cách là VC, sẽ thường đặc biệt coi trọng 2 điều: Hiệu suất trả lời câu hỏi và Khả năng tư duy của nhà sáng lập. Tôi đã từng chia sẻ trong bài viết trước đó của mình, về vấn đề trả lời không hiệu quả của các nhà sáng lập tại buổi họp với VC. Cụ thể là, vấn đề trả lời dài dòng, lan man, không rõ ràng, mất thời gian để trả lời vào đúng luận điểm chính, hoặc thậm chí tệ hơn là đi lệch đề, không trả lời vào đúng nội dung câu hỏi. Tất cả những điều này, đều khiến các nhà sáng lập bộc lộ toàn bộ những nhược điểm của mình trong buổi họp với các nhà đầu tư, về năng lực tập trung vào những điều quan trọng, năng lực quản lý thời gian, rộng ra là năng lực quản lý nguồn lực hiệu quả tại startup. Đây là điều thách thức sự kiên nhẫn lắng nghe để thấu hiểu và tin tưởng của các nhà đầu tư, vào năng lực của các nhà sáng lập startup. Có một cách hiệu quả mà lại rất đơn giản, giúp các nhà sáng lập có thể luyện tập, để hoàn thiện hiệu suất trả lời của mình. Đó là, đưa thẳng câu trả lời cần được trả lời ra luôn, sau đó sẽ diễn dải bằng các thông tin lập luận . Điều kiện tiền đề cho cách làm này là bạn phải biết được câu trả lời cuối cùng của mình. Đây chắc chắn là cách trả lời giúp các nhà sáng lập gia tăng hiệu quả truyền đạt, tạo được sự tin tưởng từ người nghe, khi có thể gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ rằng bạn hiểu và biết câu trả lời rõ ràng từ đầu. Mặt khác, cũng trong bài viết gần đây của tôi về vai trò Sức mạnh tư duy của các nhà sáng lập. Tôi tin rằng, các nhà sáng lập, nếu là một người đủ “ All-in ” tới mức Obsessed - ám ảnh với startup của mình, thì chắn chắn họ luôn phải là người suy nghĩ nhiều nhất về startup của mình, về những vấn đề và thách thức, về mục tiêu và tầm nhìn hướng tới. Họ suy nghĩ nhiều tới mức, mà như mọi ngóc ngách của vấn đề họ đều nghĩ tới, mọi câu hỏi có thể hỏi tới, họ đều tự đi tìm câu trả lời trước tiên. Nó tự nhiên tới mức, mỗi khi ai đó hỏi họ về bất kỳ câu hỏi nào, họ đều trả lời một cách thông suốt, có chiều sâu như là điều "vốn tôi đã từng nghĩ rất nhiều về điều này…" vậy. Dựa trên những đặc điểm này, để hiểu được sức mạnh tư duy của các nhà sáng lập, hay nói cách khác, để hiểu một cách gián tiếp được sự nghiêm túc “All-in” của họ, trong buổi họp với các nhà sáng lập, tôi sẽ thường sắp xếp bộ câu hỏi, từ từ đào sâu vào vấn đề để “thăm dò” xem các nhà sáng lập đã suy nghĩ về điều này tới đâu. Điều này giúp tôi, khi nghe đối phương nói chuyện và trả lời, tôi có thể nhìn ra được là họ vừa nghĩ vừa nói, hay là đang nói ra những điều mình đã nghĩ từ lâu, hay thậm chí là họ đang nói những điều mình chưa nghĩ tới. Để từ đó, tôi có thể nhìn ra được sức mạnh tư duy, đằng sau đó phản ảnh về tần suất và thời gian suy nghĩ của các nhà sáng lập thực sự dành cho startup của mình . Việc gọi vốn của startup nói chung, của startup ở giai đoạn sớm nói riêng với nhiều rủi ro và chưa có nhiều kết quả kinh doanh ấn tượng, thì chữ Tin là điều quan trọng nhất đối với các nhà đầu tư. Tin vào tiềm năng phát triển, hơn hết là tin vào nhà sáng lập là người tốt nhất, phù hợp nhất có thể phát triển được hết những tiềm năng đó của startup . Để Tin được thì cần phải Hiểu trước. Các nhà sáng lập sẽ cần tiếp cận với các quỹ đầu tư phù hợp, từ đó giúp họ Hiểu, và tạo dựng niềm Tin. Đây chính là những thành tố vô cùng quan trọng, giúp startup có thể tăng được tỉ lệ chuyển đổi thành công từ buổi họp đầu tiên sang buổi họp tiếp theo với các quỹ đầu tư. Đây cũng là tiền đề quan trọng giúp startup gọi vốn hiệu quả thực sự. Hi vọng bài viết này của tôi sẽ là những lời gợi ý có ý nghĩa gửi tới các nhà sáng lập, đang trong quá trình gọi vốn hiện nay nhé! Yeah, just keep fighting các nhà sáng lập ơi!! Previous Next

We are an early-stage startup investment fund, that needs many years of development together with startups to reach our goals. We believe in the founders we select to work with, in their fighting spirit, ability, and bravery to overcome any obstacles and grow in accordance with expectations. We will always fight to do our best to support the startup's development, and the results will be revealed in the coming time. P/s: Special thanks to The Investor Magazine for this interview, which allowed me to share my thoughts and messages that I have been constantly thinking about. Yeah, keep fighting!! The Investor: Japanese fund highlights features of desirable startups in Vietnam < Back The Investor: Japanese fund highlights features of desirable startups in Vietnam We are an early-stage startup investment fund, that needs many years of development together with startups to reach our goals. We believe in the founders we select to work with, in their fighting spirit, ability, and bravery to overcome any obstacles and grow in accordance with expectations. We will always fight to do our best to support the startup's development, and the results will be revealed in the coming time. P/s: Special thanks to The Investor Magazine for this interview, which allowed me to share my thoughts and messages that I have been constantly thinking about. Yeah, keep fighting!! Please read the full article and key takeaways from my interview below. Thank you so much! theinvestor.vn Japanese fund highlights features of desirable startups in Vietnam Japanese fund Genesia Ventures has invested in a number of startups in Vietnam, such as M Village, Vietcetera, Fundiin, and Selly. Hoang Thi Kim Dung, Vietnam’s country director of Genesia Ventures, said the fund is excited to invest in scalable startups and founders who, from the outset, aim to build a company that will be successful for the next 10 years. We are excited to be able to invest in scalable startups and founders who, from the outset, have a goal of building a company that will be successful for the next 10 years. We are constantly on the lookout for businesses that can create a product supply that keeps up with the expanding market demand, reaching target customers exponentially at declining marginal costs. Those startups will be able to grow faster and more profitably while maintaining sustainable growth. The founders of these scalable firms have keen minds and distinct visions for their development path to expand their startups at each stage from the very beginning. We are an early-stage startup investment fund, that needs many years of development together with startups to reach our goals. We believe in the founders we select to work with, in their fighting spirit, ability, and bravery to overcome any obstacles and grow in accordance with expectations. We will always fight to do our best to support the startup's development, and the results will be revealed in the coming time. We need startups that can thrive with a more sustainable and profitable business model and a clearer exit route than they have today, which is crucial in order to provide investors with more assurance about the potential of Vietnam's startup ecosystem. Previous Next

Xin chào các bạn! Hôm nay tôi có dịp được ngồi nói chuyện với một nhà sáng lập startup khiến tôi có nhiều suy nghĩ về sự tập trung cần có, một cách chiến lược và kỉ luật, cho thấy sự kiên định thực sự khi khởi sự startup. Nếu không có những điều này, các nhà sáng lập dễ bị rơi vào cái bẫy của “Hội chứng đối tượng hào nhoáng”, theo đuổi nhiều cơ hội cùng một lúc, khiến mọi thứ dễ bị “hời hợt”, thiếu chiều sâu, dễ thay đồi và cũng khó đạt được thành công lớn thực sự trong dài hạn. Tôi xin phép được chia sẻ một vài suy nghĩ của mình về điều này trong bài Daily Blog ngày hôm nay nhé! FOCUS: Suy nghĩ về sự tập trung thực sự của nhà sáng lập startup < Back FOCUS: Suy nghĩ về sự tập trung thực sự của nhà sáng lập startup Xin chào các bạn! Hôm nay tôi có dịp được ngồi nói chuyện với một nhà sáng lập startup khiến tôi có nhiều suy nghĩ về sự tập trung cần có, một cách chiến lược và kỉ luật, cho thấy sự kiên định thực sự khi khởi sự startup. Nếu không có những điều này, các nhà sáng lập dễ bị rơi vào cái bẫy của “Hội chứng đối tượng hào nhoáng”, theo đuổi nhiều cơ hội cùng một lúc, khiến mọi thứ dễ bị “hời hợt”, thiếu chiều sâu, dễ thay đồi và cũng khó đạt được thành công lớn thực sự trong dài hạn. Tôi xin phép được chia sẻ một vài suy nghĩ của mình về điều này trong bài Daily Blog ngày hôm nay nhé! Tôi đã từng chia sẻ trong bài viết trước đây của mình về tính Bền bỉ trong khởi nghiệp . Ở đó, tôi vô cùng đồng cảm với một chia sẻ sâu sắc, trong cuốn sách Why Startups Fail: A New Roadmap for Entrepreneurial Success của giáo sư Tom Eisenmann đến từ trường Harvard Business School. Đó là, nếu buộc phải lựa chọn một trong hai điều vô cùng quan trọng: giữa “con ngựa” (nghĩa là cơ hội trong thị trường mà startup đang nhắm đến) và “người cưỡi con ngựa” (nhà sáng lập), tôi sẽ ưu tiên lựa chọn vế sau. Ngày nay, chúng ta rất dễ dàng bị thu hút bởi những cám dỗ xung quanh, với những cơ hội chớp nhoáng. Như việc, chọn "con ngựa" khác nhìn có vẻ khoẻ hơn để cưỡi, chọn con đường tắt để đi, với hi vọng mình sẽ về đích nhanh hơn người khác, mà không biết rằng, thực sự việc cưỡi con ngựa đó có đi nhanh được hay không nằm phần lớn ở người cưỡi ngựa. Việc chúng ta chỉ chăm chăm chọn "con ngựa có vẻ tốt", thấy con bên cạnh tốt bóng bẩy hơn thì nhảy lên mà cưỡi, có thể cũng không biết rằng nó có thực sự tốt hay không tốt, chạy được đường dài hay không. Trên đường đi, liên tục thay đổi "con ngựa", "xoá đường cũ, vẽ đường mới" để đi lại, cuối cùng có thể bạn lại là người đến sau và thua cuộc. Những nhà sáng lập startup không thành công thường là nạn nhân của Hội chứng đối tượng hào nhoáng (shiny-object syndrome), là hội chứng xảy ra khi một việc gì đó không lập tức mang lại kết quả, họ sẽ nhảy sang thứ tiếp theo mà thu hút sự chú ý của họ lúc đó. Họ liên tục chuyển trọng tâm và ưu tiên của mình mỗi khi gặp khó khăn, do đó, họ không thể đạt được thành tựu dài hạn, lớn lao trong sự nghiệp startup của mình. Do đó hơn bao giờ hết, nhà sáng lập thực sự cần phải giữ cái đầu lạnh tránh để bị phân tâm bởi các cám dỗ xung quanh, biết rõ mục tiêu cuối cùng cần hướng đến của mình, và luôn giữ sự tập trung một cách chiến lược, hướng tới mục tiêu đó . Cụ thể, trên hành trình hướng đến mục tiêu, các nhà sáng lập cần tìm ra được đúng KSFs (Key Success Factors: Các nhân tố thành công chủ yếu) của startups vào đúng thời điểm và từ đó tập trung đạt được từng KSFs đó thông qua việc thực hiện hiệu quả các chu kì PDCA (Plan- Do- Check- Act Cycle) . Việc kiên trì thực thi nghiêm túc chu kì PDCA, lần lượt đạt được những " small-win " (chiến thắng nhỏ) trong những kế hoạch đã đề ra một cách rõ ràng và tập trung, với một tầm nhìn dài hạn bền vững, có thể sẽ đưa startup tới thành công lớn thực sự. Yeah, chúng ta cùng just keep fighting vì điều này nhé! Previous Next

Trong bài viết mở đầu chuỗi series về Bài toán Đồng sáng lập, tôi có chia sẻ về cách tiếp cận để chọn được đồng sáng lập phù hợp với startup. Tiếp nối bài viết trong series này, tôi muốn chia sẻ về nuôi dưỡng mối quan hệ đồng sáng lập tin tưởng bền vững cùng đưa công ty phát triển, để khiến sự lựa chọn đúng ban đầu, sẽ thực sự luôn đúng về sau. Bài toán Đồng sáng lập #2: Cách nuôi dưỡng mối quan hệ đồng sáng lập bền vững < Back Bài toán Đồng sáng lập #2: Cách nuôi dưỡng mối quan hệ đồng sáng lập bền vững Trong bài viết mở đầu chuỗi series về Bài toán Đồng sáng lập, tôi có chia sẻ về cách tiếp cận để chọn được đồng sáng lập phù hợp với startup. Tiếp nối bài viết trong series này, tôi muốn chia sẻ về nuôi dưỡng mối quan hệ đồng sáng lập tin tưởng bền vững cùng đưa công ty phát triển, để khiến sự lựa chọn đúng ban đầu, sẽ thực sự luôn đúng về sau. Trong mọi mối quan hệ thường thấy, là đều cần đến sự chăm sóc, duy trì và bồi dưỡng phát triển. Tôi muốn hỏi những đồng sáng lập startup - những người đang đọc bài viết này của tôi rằng: Có phải là đã rất lâu rồi bạn chưa có một buổi nói chuyện 1-on-1 với đồng sáng lập của mình? Nếu bạn vừa kết thúc công việc ra khỏi công ty thì bắt gặp đồng sáng lập của mình, bạn có đi tới chào hỏi hay là sẽ thay đổi hướng đi của mình để tránh họ? Bạn có đang hạn chế sự tương tác, giao tiếp ở mức tối thiểu cần thiết dành cho đồng sáng lập của mình không? Nếu các câu trả lời là Có, thì có thể bạn đang có mối quan hệ không được lành mạnh, rất “nhạy cảm" với bất kỳ mâu thuẫn hay xung đột nào giữa các đồng sáng lập. Do đó, các đồng sáng lập cần ưu tiên dành thêm thời gian với những đồng sáng lập khác, thường xuyên đi ăn hay đi uống, tương tác trực tiếp để duy trì mối quan hệ gắn bó với nhau. Luôn cởi mở, lắng nghe và tôn trọng ý kiến của đối phương đồng thời cố gắng luôn minh bạch chia sẻ thông tin kịp thời bằng sự giao tiếp hiệu quả. Nếu có đồng sáng lập nào không đồng ý về điều gì đó, thì đừng rời khỏi phòng họp với họ cho đến khi mọi thứ trở nên rõ ràng, với những giải pháp thuyết phục và hành động cụ thể tiếp theo. Nếu thời gian trong tuần quá bận rộn không đủ có những sự tương tác và cuộc đối thoại hiệu quả với nhau, thì các đồng sáng lập có thể hẹn nhau cuối tuần tham gia các hoạt động thể thao chung như đi bơi, chạy bộ, leo núi… Trong bài chia sẻ vô cùng tuyệt vời của Brian Chesky - Co-founder CEO Airbnb, tại trường Stanford vừa qua , đã khiến tôi vô cùng ấn tượng đặc biệt khi anh chia sẻ về cách anh và 2 đồng sáng lập của mình nuôi dưỡng mối quan hệ bền vững hơn thập kỉ xây dựng Airbnb. Đó là từ những năm 2009, các đồng sáng lập đã hẹn với nhau rằng, vào Chủ nhật mỗi tuần, dù họ có bận tới đâu, họ đều sẽ có buổi gặp mặt với nhau. Vì họ tin nằng, mối quan hệ đồng sáng lập của mình chỉ có thể bền lâu, thì cần dựa trên sự liên kết và giao tiếp liên tục. Và giữa họ cũng có một nguyên tắc là, cho dù họ có tranh luận với nhau mỗi này về các quyết định quan trọng trong công ty, thì “Winning in an argument is never important than preserving the relationship” (Chiến thắng trong một cuộc tranh luận không bao giờ quan trọng hơn việc giữ gìn mối quan hệ). Vì họ tin rằng việc một mình chiến thắng trong tranh luận không bao giờ có thể cùng thắng để đi xa được. Bên cạnh đó, trên thực tế các đồng sáng lập cũng cần dành thời gian trước đó để cùng thiết lập các chu trình ra quyết định hiệu quả trong các tranh luận ra quyết định quan trọng giữa họ càng sớm càng tốt. Các đồng sáng lập cần viết rõ những chu trình đó ra và đảm bảo rằng khi vấn đề xuất hiện, bạn có thể nhanh chóng và hiệu quả sử dụng “sách hướng dẫn đó” để giải quyết vấn đề dựa trên sự tôn trọng và đồng thuận trước đó của nhau. Anh Võ Hoàng Nam - Đồng sáng lập & CTO của Fundiin, có chia sẻ với tôi về cách anh và anh Nguyễn Ảnh Cường - Đồng sáng lập & CEO của mình, xây dựng “playbook” với những chu trình xử lý bài bản theo từng bước khi có vấn đề xuất hiện như sau: Khi có một vấn đề cần được đưa ra để thảo luận, cả hai anh - anh Cường và anh Nam sẽ luôn cần giải thích quan điểm của mình tại sao cần thực hiện hay không cần thực hiện điều đó. Sau khi đã chia sẻ để giúp đối phương hiểu vấn đề, thì việc tiếp theo sẽ là những câu hỏi phản biện và những góc nhìn khác nhau của mỗi anh, được đặt ra để trả lời xem thật sự đã thoả mãn cho bản chất của việc đó chưa? Thậm chí khi cần thiết, sẽ cùng đưa ra nhiều hướng thay thế khác nhau, để thảo luận tìm ra cách tốt hơn cả. Nếu một trong hai người giải thích và trả lời, thuyết phục được đối phương thì cả hai sẽ đồng thuận và cùng thực hiện. Còn nếu một trong hai vẫn chưa thoả mãn và đồng ý với một hướng đề xuất, thì hai anh sẽ hướng tới việc là cần ưu tiên giải quyết vấn đề đó, bằng việc khám phá theo nhiều cách khác nhau. Hai anh sẽ đồng thuận là thực hiện thử các cách khác nhau được cho là khả thi, để thực sự kiểm chứng xem cách nào là hiệu quả hơn cả. Rồi cả hai sẽ nhanh chóng bắt tay vào thực hiện với mục tiêu chung cuối cùng, là đem lại kết quả tốt nhất để giải quyết vấn đề đó. “Điểm mấu chốt ở đây tôi gọi là hệ quy chiếu. Có nghĩa mỗi người sẽ có 1 hệ quy chiếu nhìn nhận riêng. Nếu 1 trong 2 có góc nhìn khác nhau về một vấn đề thì sẽ cố gắng tìm hệ quy chiếu chung chính là bản chất của vấn đề đó, để cả hai hiểu rõ và đồng thuận” - Võ Hoàng Nam, Đồng sáng lập & CTO của Fundiin Trên đây là một vài chia sẻ của tôi về bài toán vô cùng quan trọng trong việc nuôi dưỡng mối quan hệ tin tưởng, tôn trọng bền vững giữa các đồng sáng lập tại bất kì startup nào. “Mỗi cây mỗi hoa, mỗi startup mỗi cảnh”, vì đó mỗi startup lại đối diện với những thách thức mang tên đồng sáng lập rất khác nhau. Sẽ không có một cách cụ thể nào có thể áp dụng hết cho mọi startup được, nhưng sẽ có những nguyên tắc chung để nuôi dưỡng mối quan hệ này. Đó là dựa trên sự giao tiếp liên tục, nuôi dưỡng sự tin tưởng, minh bạch và tôn trọng lẫn nhau. Hi vọng các đồng sáng lập sẽ luôn “Keep fighting!” vì những điều quan trọng này nhé!!! Previous Next

Xin chào các bạn! Trong chuyến công tác Nhật Bản vừa qua, tôi có dịp được tiếp xúc với nhiều dịch vụ, cơ sở kinh doanh của một công ty lớn đi lên từ EC, cạnh tranh sòng phẳng với ông lớn Amazon trong cuộc chiến EC khốc liệt ngay tại sân nhà. Đó là Rakuten, công ty đã tạo cho tôi nhiều cảm hứng để tìm hiểu sâu về bí quyết - là các chiến lược khác biệt để thắng của công ty này ngay từ những ngày đầu tiên tới nay. Tôi tin rằng, những bài học này có giá trị tham khảo rất lớn cho các startup Việt, trong bối cảnh khó khăn tiếp cận dòng vốn bên ngoài như hiện nay! Do đó, tôi xin phép được chia sẻ những bài học của mình trong bài Daily Blog của mình ngày hôm nay nhé! Rakuten: Suy nghĩ về 3 chiến lược để thắng của công ty EC hàng đầu Nhật Bản < Back Rakuten: Suy nghĩ về 3 chiến lược để thắng của công ty EC hàng đầu Nhật Bản Xin chào các bạn! Trong chuyến công tác Nhật Bản vừa qua, tôi có dịp được tiếp xúc với nhiều dịch vụ, cơ sở kinh doanh của một công ty lớn đi lên từ EC, cạnh tranh sòng phẳng với ông lớn Amazon trong cuộc chiến EC khốc liệt ngay tại sân nhà. Đó là Rakuten, công ty đã tạo cho tôi nhiều cảm hứng để tìm hiểu sâu về bí quyết - là các chiến lược khác biệt để thắng của công ty này ngay từ những ngày đầu tiên tới nay. Tôi tin rằng, những bài học này có giá trị tham khảo rất lớn cho các startup Việt, trong bối cảnh khó khăn tiếp cận dòng vốn bên ngoài như hiện nay! Do đó, tôi xin phép được chia sẻ những bài học của mình trong bài Daily Blog của mình ngày hôm nay nhé! Rakuten được bắt đầu từ năm 1997, bởi nhà sáng lập Hiroshi Mikitani, với một bản kế hoạch kinh doanh vô cùng đơn giản. Đó là hỗ trợ người bán (merchant) ở quy mô vừa và nhỏ mở một cửa hàng online bán hàng trên nền tảng Rakuten. Khi đó, mọi thứ được bắt đầu chỉ với 6 nhân viên, và 13 người bán, cùng với 200,000 USD tiền vốn khởi nghiệp của nhà sáng lập. Tới nay, sau 25 năm, Rakuten đã trở thành một trong những tập đoàn hàng đầu tại Nhật. Chỉ tính riêng năm 2022, tổng giá trị giao dịch trên nền tảng Rakuten đạt 251.6 tỉ USD, doanh thu đạt được 14.3 tỉ USD, giá trị vốn hoá tính tại thời điểm ngày 4/5/2023, đạt được khoảng 8 tỉ USD (tính theo tỉ giá JYP-USD theo ngày từ 1.07 triệu tỉ Yên). Đã có rất nhiều bài viết phân tích về lý do thành công của Rakuten, tuy tiên, theo góc nhìn của tôi, có 3 chìa khoá quan trọng nhất giúp Rakuten thành công, đều là 3 chiến lược thể thắng từ những ngày đầu của công ty này. Thứ nhất và quan trọng nhất, là công ty đã tập trung xây dựng Cashflow System (hệ thống dòng tiền) tốt cho Rakuten từ những ngày đầu tiên. Theo chia sẻ của nhà sáng lập Mikitani trong buổi trò chuyện tại YC Startup School cùng với Sam Altman , đặt trong bối cảnh hệ sinh thái khởi nghiệp khi đó tại Nhật, anh đã biết rằng Rakuten khó có thể gọi được nhiều vốn cần thiết để đưa công ty phát triển từ VC. Nên anh đã chọn không gọi vốn từ VC, mà thay vào đó tìm cách bắt buộc phải xây dựng Cashflow System (hệ thống dòng tiền) tốt cho Rakuten từ những ngày đầu tiên. Rakuten không cố gắng sao chép mô hình kinh doanh thành công của Amazon tại Mỹ, mà thay vào đó, họ tìm hướng đi khác biệt để xây dựng Cashflow System cho mình. Ban đầu, Rakuten không đầu tư chức năng nhà kho, không cố bán hàng để cạnh tranh với chính khách hàng của mình, họ chỉ tập trung vào việc hỗ trợ người bán, mở cửa hàng trên Rakuten một cách hiệu quả và bán thật tốt trên đó. Để làm được như vậy, về mặt tổ chức vận hành, Rakuten có đội ngũ tư vấn viên (EC consultant), chuyên hỗ trợ các chủ cửa hàng thành công nhất với Rakuten, từ việc mở cửa hàng trực tuyến, cách “trang trí” cửa hàng, cách tăng doanh thu. Tư vấn viên cũng sẽ được nhận thêm hoa hồng thưởng từ nền tảng khi cửa hàng có thể bán được sản phẩm tốt hơn trên Rakuten. Đây là cơ chế Win-Win-Win cho cả chủ cửa hàng, tư vấn viên, và Rakuten. Nhìn từ thời điểm những năm 1997, cách làm này của Rakuten có thể nói là rất thông minh. Khi đó, nếu như người bán để mở được cửa hàng trực tuyến trên các nền tảng khác, phải trả phí rất cao, khoảng 3 triệu Yên một năm, thì Rakuten chỉ thu phí cố định từ khách hàng với 50 nghìn Yên trên mỗi tháng (tương đương với 500$ theo tỉ giá đồng Yên-USD khi đó). Với những giá trị lớn và khác biệt mà Rakuten mang lại cho chủ cửa hàng từ những ngày đầu kể trên, Rakuten đã có được một “position” lợi thế rất tốt, để tự tin yêu cầu chủ cửa hàng trả trước 6 tháng cùng một lúc. Đây chính là cách Rakuten xây dựng được dòng tiền dương (Positive Cashflow) cho doanh nghiệp chỉ trong 6 tháng đầu ra mắt thị trường. Không vội vàng theo đuổi chiến lược tăng trưởng top-line, có được người bán bằng mọi giá, hoặc thu hút người bán không đủ nhiệt tình dùng nền tảng, thay vào đó, Rakuten rất kiên nhẫn trong 3 năm đầu, tập trung vào những người bán tốt hiểu được giá trị mang lại của Rakuten, từ dòng tiền dương có được đó, Rakuten liên tiếp hoàn thiện cải tiến sản phẩm, giúp người bán mở cửa hàng và bán được tốt nhất trên nền tảng của mình. Chiến lược để thắng thứ 2 của Rakuten, đó là giữ chân khách hàng mua sắm bằng chương trình Rakuten Super Points . Đây là chương trình Royalty được Rakuten bắt đầu triển khai từ những năm 2002. Mặc dù hiện nay chúng ta có thể tìm thấy rất nhiều nền tảng sử dụng chương trình Royalty của mình, nhưng việc Rakuten sáng tạo ra và triển khai chương trình này ở thời đầu những năm 2000 có lẽ cũng được gọi là một bước đi đột phá và thông minh. Chương trình cho phép khách hàng mua hàng, có thể kiếm được điểm thưởng, và sử dụng điểm đó để mua sắm các sản phẩm dịch vụ trong hệ sinh thái của Rakuten. Tính tới nay, đây là chương trình Royalty rất phổ biến tại Nhật Bản, với hơn 68% người Nhật đang sử dụng điểm tích luỹ từ chương trình này. Tính riêng năm 2021, Rakuten đã phát hành ra 530 tỉ point cho khách hàng của mình, với giá trị tương đương với 4.6 tỉ USD, và trên thực tế khách hàng đã sử dụng hơn 90% những điểm này cho hoạt động mua sắm tiếp theo của mình trong hệ sinh thái của Rakuten. Cuối cùng, chiến lược để thắng của Rakuten thứ 3 là xây dựng hệ sinh thái phong phú đa dạng dịch vụ bổ trợ, thông qua chiến lược tích cực đi M&A. Có thể nói là tiền đề cho hoạt động M&A, là vào năm 2000, Rakuten đã thực hiện IPO chiến lược trên sàn OTC nơi các cổ phiếu được phát hành nhưng chưa được niêm yết tại các sàn giao dịch chứng khoán chính thức. Nói đây là quyết định mang tính chiến lược vì thông qua việc IPO này, đã giúp Rakuten tăng cường được uy tín và thương hiệu của mình, để từ đó triển khai hàng loạt các hoạt động M&A, làm giàu “rich” cho hệ sinh thái của mình. Cụ thể, là họ đã mua lại công ty thẻ tín dụng, công ty dịch vụ du lịch, ngân hàng,… để hoàn thiện toàn bộ hệ sinh thái của mình với đa dạng các dịch bụ bổ trợ đi từ EC, theo “ Vision of the Rakuten Ecosystem” - tầm nhìn được đề ra từ năm 2006 của Rakuten như dưới đây. Tính tới quý Q4 năm 2022, hệ sinh thái này đã giúp Rakuten có được 39 triệu MAU (Monthly Active User - khách hàng sử dụng thường xuyên mỗi tháng), và 75.6% kháng hàng Cross-use sử dụng hơn 2 dịch vụ nằm trong hệ sinh thái của Rakuten. Trên đây là những chia sẻ góc nhìn của tôi về 3 chiến lược để thắng quan trọng của Rakuten từ những ngày đầu, khi gặp giới hạn về tiếp cận dòng vốn bên ngoài. Nhờ những chiến lược thông minh, sắc sảo mà cuối cùng, vào năm 2013 - đúng sau 16 năm thành lập, Rakuten đã có thể chiếm lĩnh thị trường với dòng tiền tốt, khách hàng trung thành và hệ sinh thái đa dạng, để từ đó cổ phiếu của Rakuten đã có thể được niêm yết chính thức trên sàn Tokyo Stock Exchange. Đây lại tiếp tục là bàn đạp nâng tầm Rakuten lên một mốc mới - là mở rộng thị trường mạnh mẽ ra ngước ngoài như chúng ta thấy ngày nay. Mọi người hay nói, cái khó thường bó cái khôn ư? Tôi thì tin là, cái khó mới ló cái khôn!, sẽ là luôn đúng dành cho những nhà sáng lập bản lĩnh với chiến lược thực thi sắc sảo. Bạn nghĩ sao? Yeah, chúng ta cùng keep fighting nhé! Previous Next

BuyMed cũng đã mất 1.5 năm để tìm thấy PMF trên tập người dùng Early Adopter và gần 3 năm kể từ ngày thành lập, để tìm thấy PMF trên tập người dùng Early Majority. Qua hành trình tìm thấy và tiếp tục đi tìm PMF của BuyMed, tôi hiểu được một điều rằng: Cả nhà sáng lập startup và nhà đầu tư không nên vội vã đẩy tăng trưởng bằng mọi giá, để có được nhiều người dùng ban đầu, mà bỏ qua việc đạt được PMF. P/s: Xin cám ơn quý báo CafeBiz đã đăng lại bài blog của tôi chia sẻ về hành trình đi tìm PMF của BuyMed. Nhân dịp tuần này tôi nhận được nhiều cầu hỏi liên quan tới BuyMed và vòng gọi vốn mới nhất, tôi xin phép được chia sẻ lại bài viết tâm huyết này của tôi ở đây nhé! CafeBiz: Case study BuyMed - Dùng đội sales “chạy bằng cơm” gõ cửa từng nhà thuốc nhỏ, sau 3 năm thu hút 12.000 đơn vị, tham vọng thành “Amazon ngành dược” < Back CafeBiz: Case study BuyMed - Dùng đội sales “chạy bằng cơm” gõ cửa từng nhà thuốc nhỏ, sau 3 năm thu hút 12.000 đơn vị, tham vọng thành “Amazon ngành dược” Previous Next

Vừa qua tôi có cơ hội được ngồi với anh Châu Lê - Founder & CEO của Bamboo Artists Agency, người từng gắn bó 4 năm làm CEO tại M-TP Entertainment. Là nhà đầu tư startup ở giai đoạn sớm, tôi tìm thấy điểm chung giữa tôi và anh trong nhiệm vụ quan trọng của mình. Đó là, cần lựa chọn được “hạt giống” - là người nghệ sĩ, nhà sáng lập startup - những nhân tố tiềm năng phát triển vượt bậc. Đó là, cần tạo ra hệ sinh thái cung cấp những nguồn lực cần thiết để mở ra cơ hội phát triển cho “hạt giống” đó. Đó là, cần không ngừng hỗ trợ cổ vũ “hạt giống” đó tập trung và kỉ luật theo đuổi mục tiêu lớn của mình. Đây đều là những nhiệm vụ cần được thực hiện một cách quyết liệt, nhẫn nại và bền bỉ trong một tầm nhìn dài hạn.Vietnam Innovators: Đi tìm và hỗ trợ “hạt giống” tiềm năng phát triển < Back Vietnam Innovators: Đi tìm và hỗ trợ “hạt giống” tiềm năng phát triển Xin chào các bạn! Nếu được trò chuyện với người đã trực tiếp hỗ trợ nghệ sĩ top 1 ở Việt Nam như Sơn Tùng MTP thì các bạn sẽ đặt những câu hỏi gì? Vừa qua tôi có cơ hội được ngồi với anh Châu Lê - Founder & CEO của Bamboo Artists Agency, người từng gắn bó 4 năm làm CEO tại M-TP Entertainment và đạt được nhiều thành tựu đáng chú ý trong việc phát triển tên tuổi của Sơn Tùng M-TP. Là nhà đầu tư startup ở giai đoạn sớm, tôi tìm thấy điểm chung giữa tôi và anh trong nhiệm vụ quan trọng của mình. Đó là, cần nhận biết và lựa chọn được “hạt giống” - là người nghệ sĩ, nhà sáng lập startup - những nhân tố tiềm năng, có tầm nhìn và có tài năng phát triển vượt bậc. Đó là, cần tạo ra hệ sinh thái cung cấp những nguồn lực cần thiết để mở ra những cơ hội phát triển cho “hạt giống” đó. Đó là, cần không ngừng hỗ trợ cổ vũ những “hạt giống” đó tập trung và kỉ luật theo đuổi mục tiêu lớn của mình. Đây đều là những nhiệm vụ cần được thực hiện một cách quyết liệt, nhẫn nại và bền bỉ trong một tầm nhìn dài hạn theo đúng tinh thần “cây tre” và “keep fighting”! Xin mời mọi người đón xem trên Youtube và nghe podcast tại Spotify ở đây nhé! Xin cám ơn rất nhiều và cùng just keep fighting nhé 💪!! Previous Next

Đến hẹn lại lên, tiếp nối những chuỗi suy nghĩ đau đáu của tôi về những điều quan trọng giúp startup đặt được những viên gạch đầu tiên để xây dựng MOAT cho mình, hôm nay tôi muốn chia sẻ về vũ khí mang tên SPEED - tốc độ dành cho startup ở giai đoạn sớm. Tình cờ, tôi đã từng có dịp chia sẻ về đề tài này trong bài Daily Blog trước đây: Làm thế nào để Speed là lợi thế cạnh tranh thực sự của Startup? . Do đó, tôi xin phép được chia sẻ thêm về đề tài này, gói ghém một vài chiêm nghiệm của mình về “SPEED as a MOAT” dành cho startup ở giai đoạn sớm trong bài Daily Blog ngày hôm nay nhé! Bài toán xây dựng MOAT #4: Suy nghĩ về “SPEED as a MOAT” ở startup giai đoạn sớm < Back Bài toán xây dựng MOAT #4: Suy nghĩ về “SPEED as a MOAT” ở startup giai đoạn sớm Đến hẹn lại lên, tiếp nối những chuỗi suy nghĩ đau đáu của tôi về những điều quan trọng giúp startup đặt được những viên gạch đầu tiên để xây dựng MOAT cho mình, hôm nay tôi muốn chia sẻ về vũ khí mang tên SPEED - tốc độ dành cho startup ở giai đoạn sớm. Tình cờ, tôi đã từng có dịp chia sẻ về đề tài này trong bài Daily Blog trước đây: Làm thế nào để Speed là lợi thế cạnh tranh thực sự của Startup? . Do đó, tôi xin phép được chia sẻ thêm về đề tài này, gói ghém một vài chiêm nghiệm của mình về “SPEED as a MOAT” dành cho startup ở giai đoạn sớm trong bài Daily Blog ngày hôm nay nhé! Tôi tin rằng các nhà sáng lập đều mang trong mình rất nhiều những “cơn đau đầu” với những chuỗi ngày căng thẳng cao độ khi bắt đầu điều hành startup. Trong đó, có lẽ áp lực về thời gian và nguồn lực luôn là “nỗi đau” thường trực nhất. Không ít lần tôi được lắng nghe nỗi niềm của các nhà sáng lập về việc chậm tiến độ dự án khiến đội vốn, chậm ra mắt sản phẩm, chậm chân trong việc có được một khách hàng tiềm năng nào đó để vào tay đối thủ… Thực sự, việc “nhanh hơn” một chút thôi không chỉ làm “giảm đau” cho những vấn đề trên, mà còn mang lại rất nhiều lợi ích, tạo ra bánh đà quay vòng tích cực cho startup phát triển. Cụ thể, việc startup xây dựng sản phẩm và triển khai đưa sản phẩm ra mắt thị trường mục tiêu nhanh chóng, giúp startup có thể đưa sản phẩm tới đúng tay khách hàng mục tiêu sớm hơn, nhận được feedback sớm hơn để liên tục học hỏi - sửa sai, và hoàn thiện sản phẩm tốt hơn nữa. Từ đó, startup có thể bắt đầu tạo ra được kết quả kinh doanh, xây dựng được vị thế tiên phong của mình. Điều này tạo đà cho startup duy trì được tinh thần đội ngũ tốt để tạo ra nhiều small wins hơn nữa, thúc đẩy startup thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhà đầu tư hơn, giúp startup gọi được vốn với mức giá và điều kiện đầu tư tốt hơn. Từ đó startup tiếp tục có nhiều nguồn lực để tuyển dụng được đội ngũ mạnh hơn, để tập trung vào phát triển sản phẩm và thị trường tốt hơn nữa. Đây tiếp tục lại là bàn đạp giúp startup liên tục đạt được nhiều sự đột phá phát triển sau đó hơn nữa. Có thể nói đây chính là những tác động tích cực từ Speed mang lại, trong việc làm quay vòng đều đặn cho bánh đà startup và theo thời gian sẽ giúp startup kéo dài khoảng cách cạnh tranh giữa mình và đối thủ trên thị trường. Trong bài viết Làm thế nào để Speed là lợi thế cạnh tranh thực sự của Startup? , tôi có chia sẻ về cách tiếp cận cơ bản tạo ra lợi thế tốc độ này cho startup. Cụ thể là, khi chúng ta suy nghĩ về vận hành startup nói chung, về nguyên lý tất cả đều chỉ thu gọn đơn giản lại bằng hai hoạt động: Ra quyết định và Thực thi quyết định hiệu quả. Đầu tiên, với startup, đặc biệt là ở giai đoạn sớm, buộc phải ra rất nhiều quyết định trong điều kiện không hoàn hảo với vô vàn biến số và thiếu thông tin chắc chắn. Chính vì thế, việc xác định thời điểm ra quyết định hiệu quả, sẽ giúp các nhà sáng lập tối ưu thời gian và chất lượng ra quyết định và từ đó là giảm rủi ro phải cân nhắc lại quyết định của mình. Tôi thường tìm thấy một điểm chung nhất quán ở các nhà sáng lập thông minh và làm việc hiệu quả là khi đứng trước bất kỳ một yêu cầu ra quyết định nào, họ sẽ luôn bắt đầu bằng việc ước tính thời gian và nỗ lực cần thiết cho việc ra quyết định đó. Cụ thể là, họ sẽ cần ai cung cấp thông tin gì, và tới khi nào thì có thể ra quyết định. Tiếp theo, đó là thực thi quyết định đã được đưa ra, luôn cần phải sắc bén, nhanh chóng hiệu quả. Là nhà sáng lập startup, có lẽ các bạn cũng sẽ nhận ra là có rất nhiều việc có thể hoàn thành sớm hơn, trong hôm nay hoặc muộn nhất trong tuần này, thay vì phải để tới tận tuần sau hay tháng sau. Do đó, việc đặt câu hỏi “Tại sao chúng ta không thể hoàn thành nhanh hơn?” trước mọi hành động thực thi của tổ chức, là điều vô cùng quan trọng để thách thức mọi người trong trong team cùng xây dựng thói quen và văn hoá làm việc nhanh chóng, hiệu suất cao trong startup. Trên đây là một vài suy nghĩ của tôi về vai trò quan trọng của Speed trong việc xây dựng lợi thế MOAT cho startup theo thời gian, khi hoạt động ra quyết định và thực thi quyết định đó được diễn ra nhanh chóng với hiệu suất cao. Tôi tin rằng, khi mọi thứ khác là bằng nhau, thì các công ty nhanh hơn cả trong mọi thị trường thường có lợi thế để thắng. Đặc biệt hơn nữa, với startup càng ở giai đoạn sớm, khi nguồn lực còn nhiều hạn chế, và cơ cấu hoạt động tổ chức còn tinh giản thì lại càng phải mài sắc “vũ khí” mang tên “Tốc độ” này, để có thể bứt phá đón lấy cơ hội phát triển cho mình. Yeah, chúng ta cùng nhau Keep fighting hiện thực hoá “SPEED as a MOAT” tại startup của mình nhé!! Previous Next

Nhà sáng lập ơi, khi bạn chọn trở thành nhà sáng lập startup, là bạn đã chọn con đường không giống nhiều người bình thường, đó là con đường mặc định sẽ có nhiều gian nan, chông chênh, rủi ro. Đây là con đường chỉ dành cho người bản lĩnh. Trên con đường này, nhiều lúc tưởng chừng như chúng ta chỉ thấy ngõ cụt, không thấy đường đi tiếp, nhiều người muốn dừng lại bỏ cuộc. Nhưng chỉ cần bạn còn niềm tin mạnh mẽ, đặc biệt khi bạn còn đồng đội tin tưởng ở mình, bạn sẽ tìm thấy con đường đi tiếp theo. Câu nói “Where there is a will, where there is a way” luôn là phương châm sống của tôi tới nay. Yeah, chúng ta cùng keep fighting nhé!! Suy nghĩ về sự tuyệt vọng của nhà sáng lập startup < Back Suy nghĩ về sự tuyệt vọng của nhà sáng lập startup Vừa qua tôi được lắng nghe chia sẻ về sự tuyệt vọng từ một nhà sáng lập startup, trong một buổi họp với các anh chị em trong cộng đồng startup tại Việt Nam. Tại đây, nhà sáng lập này đã cho chúng tôi xem một email được gửi từ nhân viên của mình làm việc trong công ty. Trong bức thư đề cập tới nội dung xin làm việc tại nhà. Với lý do rất buồn là người nhân viên đó đã lâu chưa được nhận lương, nhưng anh đó vẫn muốn gắn bó với công ty và với nhà sáng lập của mình, nên anh vẫn muốn ở lại làm việc, nhưng mà là làm việc ở nhà để tiết kiệm chi phí đi lại. Thực sự, khi cùng đọc bức thư đó, tôi có thể cảm nhận được nỗi đau, sự chua sót cùng với áp lực của nhà sáng lập startup đó. Có lẽ đây là câu chuyện không phải của riêng ai, có thể là của rất rất nhiều nhà sáng lập ngoài kia, những người đang phải vật lộn với những áp lực dòng tiền không tưởng trong bối cảnh khó khăn của hoạt động gọi vốn và nền kinh tế nói chung như hiện nay. Tôi đã từng viết về đề tài lột xác của bản thân xuất phát từ những khoảnh khắc bất lực, tuyệt vọng của mình. Khoảnh khắc tuyệt vọng này, nó vô cùng đau đớn, tưởng chừng như cùng đường, không còn sự lựa chọn nào là phải từ bỏ. Nhưng thật ra vẫn còn sự lựa chọn thứ hai nữa, đó là bằng mọi cách bứt phá vươn lên hoàn cảnh cùng đường đó. Tôi thì đã chọn bứt phá, lột xác. Do đó, tôi luôn có niềm tin rằng mạnh mẽ rằng, tuyệt vọng, cùng đường tới mấy miễn là ta không hết hi vọng, ta vẫn sẽ tạo ra được con đường cho mình bằng việc “phá kén”, để bứt phá khỏi khó khăn, chuyển mình theo hướng tích cực hơn. Tôi luôn có sự tôn trọng và ngưỡng mộ đặc biệt với các nhà sáng lập startup là những người thực sự dấn thân, dám chịu rủi ro lớn, sống có lý tưởng và tầm nhìn cùng với mục đích tốt đẹp. Ở họ luôn có tinh thần chiến đấu “keep fighting”, tinh thần vượt khó AQ , không dễ dàng dừng lại hoặc từ bỏ. Khi mà bản thân luôn họ phải đối mặt với hết khó khăn này đến khó khăn khác, mà cái sau sau luôn lớn hơn cái trước như vậy, không bao giờ hết. Nếu là một người bình thường thì có thể rất dễ gục ngã từ bỏ, nhưng chỉ có những người dũng cảm, được tôi luyện bản lĩnh vẫn cố gắng mạnh mẽ vượt qua. Tôi luôn muốn được đầu tư và đồng hành với những người như vậy. Nhà sáng lập ơi, khi bạn chọn trở thành nhà sáng lập startup, là bạn đã chọn con đường không giống nhiều người bình thường, đó là con đường mặc định sẽ có nhiều gian nan, chông chênh, rủi ro. Đây là con đường chỉ dành cho người bản lĩnh. Trên con đường này, nhiều lúc tưởng chừng như chúng ta chỉ thấy ngõ cụt, không thấy đường đi tiếp, nhiều người muốn dừng lại bỏ cuộc. Nhưng chỉ cần bạn còn niềm tin mạnh mẽ, đặc biệt khi bạn còn đồng đội tin tưởng ở mình, bạn sẽ tìm thấy con đường đi tiếp theo. Câu nói “Where there is a will, where there is a way” luôn là phương châm sống của tôi tới nay. Yeah, chúng ta cùng keep fighting nhé!! Previous Next

Xin chào các bạn! Vừa qua, tôi được bạn của mình chia sẻ những lời nhận xét về tôi tại quỹ Genesia Ventures trên trang TechinAsia. Điều đầu tiên khi tôi đọc được những dòng này thực sự tôi thấy khá sốc. Tôi không thể nhận ra chính bản thân được nhắc tới những dòng nhận xét đó. Hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam còn rất nhỏ bé, chắc chắn không phải là cuộc chơi zero-sum game, người được kẻ mất nên cần triệt hạ nhau, mà chúng ta cần những con người có tâm và có tầm cùng nhau thúc đẩy sự phát triển. Nhân dịp đọc được những đoạn review đó, tôi có đôi lời tâm sự muốn được chia sẻ tới các bạn quan tâm, trong bài viết này. Lời tâm sự gửi gắm về hành trình làm nghề VC của tôi < Back Lời tâm sự gửi gắm về hành trình làm nghề VC của tôi Xin chào các bạn! Vừa qua, tôi được bạn của mình chia sẻ những lời nhận xét về tôi tại quỹ Genesia Ventures trên trang TechinAsia. Điều đầu tiên khi tôi đọc được những dòng này thực sự tôi thấy khá sốc. Tôi không thể nhận ra chính bản thân được nhắc tới những dòng nhận xét đó. Hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam còn rất nhỏ bé, chắc chắn không phải là cuộc chơi zero-sum game, người được kẻ mất nên cần triệt hạ nhau, mà chúng ta cần những con người có tâm và có tầm cùng nhau thúc đẩy sự phát triển. Nhân dịp đọc được những đoạn review đó, tôi có đôi lời tâm sự muốn được chia sẻ tới các bạn quan tâm, trong bài viết này. Tôi nhận ra những dòng review dưới đây, vào ngày 11/5/2024. Đầu tiên, tôi muốn gửi lời xin lỗi tới người review đó, dù là với mục đích tốt hay xấu khi viết những dòng nhận xét này về tôi, vì đã khiến bạn phải hao tâm, mang năng lượng tiêu cực, khiến bạn phải ghét, thậm chí là hận thù tôi tới mức nào để viết ra những dòng này. Đồng thời, tôi cũng xin được cám ơn bạn, vì những dòng nhận xét này của bạn, khiến tôi phải ngồi suy nghĩ nghiêm túc, kiểm điểm lại bản thân mình, đã làm gì, có lỗi với ai, để mình hoàn thiện bản thân hơn nữa. Như tôi đã từng chia sẻ về lý do làm nghề VC , cũng như Core Values , Giá trị mình muốn đóng góp trong nghề VC này , nên hơn bao giờ hết, tôi trân trọng cơ hội được làm nghề VC, tôi hiểu sâu sắc được việc mình phải làm đúng, có đạo đức, kính trọng nghề và mọi người, không ngừng học hỏi phát triển, để đi được đường dài, chạy bền được với nghề ngày. Dựa trên những dòng nhận xét này, hãy cho phép tôi được chiêm nghiệm, nhìn nhận lại mình dưới đây nhé! Như đã từng chia sẻ trong một bài blog trước đây, thực sự tôi chưa bao giờ nghĩ mình một founder thực thụ, đã vận hành doanh nghiệp phát triển được trong vài năm cả. Tôi chỉ dấn thân với startup từ khi là sinh viên năm 3 khoa kinh tế trường ĐH Osaka, Nhật Bản. Khi đó, tôi được bắt đầu truyền cảm hứng mạnh mẽ từ trong lớp học khởi tạo kinh doanh tại giảng đường Đại học. Ý tưởng kinh doanh của tôi được nhen nhóm, cùng với sự ủng hộ hỗ trợ của doanh nghiệp địa phương tại Osaka, tôi đã bắt đầu dự án startup của mình. Tuy nhiên, do gặp nhiều hạn chế về năng lực xây dựng startup của mình, tôi đã dừng lại dự án không lâu sau đó. Những trải nghiệm với startup chỉ là một điểm xuất phát nhỏ, kết nối tôi với nghề đầu tư khởi nghiệp hiện nay. Dù là nhỏ bé, nhưng nó đủ để tôi hiểu, thông cảm và san sẻ được những khó khăn luôn thường trực, nhiều lúc là bế tắc của các nhà sáng lập, đủ để tôi nuôi dưỡng động lực mạnh mẽ với nghề này với mong muốn là hỗ trợ các nhà sáng lập hết mình, giúp họ thành công với khởi nghiệp thực sự. Tôi hiểu được xuất phát điểm khiêm tốn của bản thân mình như vậy, nên chắc chắn tôi không thể và tuyệt nhiên không nên hành xử tỏ ra là biết hết mọi thứ cả trước các nhà sáng lập. Nếu thực sự có nhà sáng lập nào khi tiếp xúc với tôi nhìn thấy điều này, thì tôi thực sự xin lỗi vì tôi hoàn toàn không có ý như vậy. Tôi thực sự phải xem xét nghiêm túc lại bản thân mình về những khoảnh khắc nào mà quá tự tin của mình gây ra sự hiểu lầm này. Mặt khác, như tôi đã từng chia sẻ trong một bài blog trước đây của mình, về lý do tại sao tôi lại viết blog chia sẻ nội dung liên quan tới startup và nghề VC. Trước đây, General Partner Takahiro Suzuki đã chia sẻ với tôi rằng, viết là hoạt động của Output, mà để Output được thì người viết cần phải được Input trước đó. Tức là phải học hỏi thật nhiều thì mới có thể viết được. Và theo thời gian, viết là cách học hỏi và duy trì việc học hỏi tốt nhất. Đúng vậy, thực sự tôi chỉ viết được khi trong đầu tôi luôn đau đáu về một đề tài nào đó, khiến tôi liên tục không ngừng lăn xả học hỏi, trải nghiệm, tìm kiếm thông tin kiến thức cho nó. Bên cạnh đó, viết là hoạt động cần sự kiên nhẫn, bền bỉ, kỉ luật, do đó viết giúp tôi tôi luyện nên những những đức tính cần thiết cần có của một nhà đầu tư VC. Vì vậy, động lực cá nhân để tôi viết blog đến từ việc tôi muốn được liên tục học hỏi và trưởng thành hơn từ những trang viết của mình. Tôi luôn cố gắng học hỏi từ nhiều nguồn khác nhau, từ các nhà sáng lập startup, từ đồng nghiệp cộng sự, từ thực tế đồng hành lăn xả với startup, từ sách, và cả từ internet - đây là một “thư viện khổng lồ” không giới hạn cho tôi học hỏi phát triển. Tôi luôn chú ý cẩn trọng trích dẫn các nguồn thông tin mình tham khảo. Không dừng lại ở đó, động lực tiếp theo vô cùng quan trọng để tôi viết - đó là chia sẻ và lan toả những giá trị tích cực tới những ai quan tâm tới startup và đầu tư khởi nghiệp, trong đó đặc biệt là các nhà sáng lập startup. Viết là xuất phát điểm cho sự trưởng thành của cá nhân, nhưng những giá trị lan toả cùng với những cơ hội được thảo luận, học hỏi lẫn nhau giữa tôi và các nhà sáng lập, giúp chúng ta cùng nhau tốt hơn hơn mỗi ngày. Tôi luôn để chữ Keep fighting kết thúc mỗi bài viết của mình, cũng là muốn cổ vũ các nhà sáng lập, cộng sự startup và chính bản thân mình, với những thông điệp tích cực nhất quán của mình. Do đó, tôi cảm thấy rất buồn và đáng tiếc khi người viết review này nhận xét các bài blog của tôi là không có giá trị và sao chép. Nhưng tôi cũng thấy mình còn rất nhiều hạn chế, chắc chắn là như vậy rồi, do đó, tôi đã, đang và sẽ cố gắng mỗi ngày, không ngừng nghỉ, lăn xả hơn nữa với startup, học hỏi thêm mỗi ngày, để có thể mang tới các bạn đọc những output của mình, bằng các bài blog có giá trị hơn nhiều nữa theo thời gian. Tiếp theo, thực sự tôi cảm thấy rất shock khi bị nhận xét bị bóp méo sự thật như trên. Làm sao để tôi có thể gặp người reviewer trực tiếp để giải thích đúng sai này nhỉ? Thôi thì đành cho phép tôi viết tiếp ở đây, để chia sẻ rõ quan điểm của mình nhé! Tôi là người coi trọng giá trị đạo đức và nguyên tắc làm nghề VC. Một trong những điều cơ bản nhất trong những nguyên tắc trong nghề này là không được làm rò rỉ thông tin nếu không có sự cho phép của nhà sáng lập. Thậm chí, dù giữa hai bên có kí hay không kí NDA (Non Disclosure Agreement: Văn bản thỏa thuận bảo mật thông tin), tôi không bao giờ cho phép mình chia sẻ thông tin ra bên ngoài, chỉ khi nhận được sự cho phép của nhà sáng lập, duy nhất chỉ cho phép chia sẻ thông tin trong nội bộ team với mục đích họp thảo luận nội bộ để ra quyết định đầu tư hay không ở bên trong quỹ đầu tư chúng tôi. Tôi là người hay tích cực chia sẻ với tinh thần lan toả những điều tích cực, nhằm cổ vũ, động viên các nhà sáng lập startup mà quỹ mình đầu tư đồng hành. Tôi cũng hay chụp lại những khoảnh khắc đáng nhớ cùng với startup, với các nhà sáng lập và cộng sự của mình, nhưng tuyệt nhiên không phải là để khoe khoang làm gì cả. Và khi tôi chia sẻ những tấm ảnh đó, với những thông điệp tích cực nhất, tôi tin các nhà sáng lập trong đó, cũng cảm thấy vui, được khích lệ để cố gắng hơn. Nếu bạn reviewer nhìn nhận đó là sự khoe khoang của tôi, thì tôi thực sự rất tiếc, vì mình đã không thể làm rõ hơn tâm ý của mình, khiến bạn bị hiểu nhầm. Mặt khác, như đã chia sẻ ở trên, tôi luôn tích cực học hỏi từ mọi nguồn. Thực sự “người thầy” quan trọng có thể chỉ dạy cho tôi nhiều bài học cả thành công và thất bại của mình, chính là các nhà sáng lập. Với những điều tôi học được, nếu thấy đó là bài học có giá trị xứng đáng được chia sẻ tới nhiều nhà sáng lập biết hơn nữa để học hỏi phát triển, tôi sẽ gói ghém đó vào một bài blog của mình. Các bạn quan tâm, có thể tham khảo bài viết này - là một trong những hình thức chia sẻ khá phổ biến của tôi, chia sẻ những bài học và chiêm nghiệm của bản thân có được sau khi thảo luận với các nhà sáng lập. Tôi tin rằng, các nhà sáng lập đọc bài viết này có thể tìm thấy nhiều thông điệp, bài học ý nghĩa từ đây. Tôi hi vọng mọi người có thể hiểu được tâm huyết và tâm ý của tôi muốn chia sẻ những bài học quan trọng như thế này thông qua bài blog của mình tới nay nhé! Xin chào các bạn! Vừa qua tôi có một cuộc thảo luận vô cùng ý nghĩa với một sáng lập trẻ, khi nghe em chia sẻ chiêm nghiệm của mình, rằng việc đẩy doanh thu top-line thật ra là một điều vô cùng cám dỗ. Đúng vậy, cám dỗ này đến từ việc, thực tế có nhiều “con đường tắt” giúp tăng doanh thu top-line một cách dễ dàng nhanh chóng và cám dỗ này đến từ áp lực phải gây ấn tượng tốt với các nhà đầu tư, đối tác của startup bằng kết quả doanh thu lớn. Tuy nhiên, việc dễ sa phải vào cám dỗ này, có thể khiến startup phải trả giá đắt, khi bỏ qua vấn đề còn quan trọng hơn cả, là về chất lượng của doanh thu. (Trích từ bài blog “Quality of Revenue: Suy nghĩ về Chất lượng doanh thu của startup với nguyên tắc 4C” ) Mặt khác, một trong những điều tôi cảm thấy tội lỗi nhất là lấy đi thời gian đáng quý của nhà sáng lập startup. Do đó, tôi luôn có một nguyên tắc là phải đọc trước tài liệu, chuẩn bị trước khi vào họp bất kì buổi họp nào với các nhà sáng lập. Thậm chí có nhiều nhà sáng lập startup còn bất ngờ khi họp với tôi không cần phải pitch lại từ đầu, vì tôi đã đọc hết tài liệu pitch deck rồi. Các bạn có thể tham khảo thêm nội dung bài blog này chia sẻ về mong muốn có một buổi họp ý nghĩa cho thấy mong muốn tối ưu thời gian với nhà sáng lập như thế nào của tôi. Tôi không biết bạn reviewer có nhận xét ở trên là ai, làm nghề gì, hoạt động trong tổ chức nào, có sự quan sát có đủ gần và lâu với tôi tới nay không, nhưng nếu có cơ hội tôi rất muốn được cho bạn thấy tôi rõ hơn, cách tôi suy nghĩ, tư duy và mong mỏi trong quá trình làm nghề VC đồng hành với các startup của mình. Tôi đau đáu trăn trở mất ngủ cũng vì các các startup chúng tôi đầu tư đồng hành. Trong 10 startup quỹ chúng tôi đầu tư tại Việt Nam, mà tôi được trực tiếp dẫn dắt đầu tư, đồng hành hỗ trợ hiện nay, nhiều lúc phải thú nhận một điều là, rất khó cho tôi chia sẻ đều thời gian cùng một lúc dành tất cả các startup. Sẽ có những giai đoạn, tôi dành nhiều thời gian cho một công ty này hơn các công ty khác vì khi đó startup đó cần mình hơn, không tránh khỏi cảm giác có những lúc bạn sẽ thấy tôi thường xuyên chia sẻ hoạt động về một số ít startup hơn các startup còn lại trong danh mục đầu tư của mình. Nhưng chắc chắn một điều là tôi luôn cố gắng đóng góp giá trị cho các startup chúng tôi đầu tư đồng hành, mọi lúc có thể, bất cứ khi nào startup cần tới tôi, tôi sẽ hết mình hỗ trợ, vì sự phát triển tích cực của các startup. Tôi hay chia sẻ với các nhà sáng lập và các cộng sự xung quanh là, có hai Luật mà tôi rất tin nhất trong nghề đầu tư VC này, là Luật nhân quả và Luật hấp dẫn. Tôi tin vào Luật nhân quả - gieo nhân nào gặt quả đó, không lúc này thì cũng lúc khác, không trừ bất kỳ ai. Nhờ vậy, mà tôi cũng luôn nhắc nhở chính bản thân mình một điều quan trọng là, để đi được đường dài, mình phải luôn làm điều đúng và tốt. Những dòng nhận xét về tôi ở trên, dù có mục đích tốt hay xấu, thì tôi tin đây cũng là lời nhắc nhở tới chính tôi, xem xét nhìn nhận lại bản thân mình, để có thể hoàn thiện bản thân mình tốt hơn nữa. Cùng với đó, là Luật Hấp Dẫn - với ý nghĩa tóm gọn theo như ông cha ta có câu là “Ngưu tầm ngưu, mã tầm mã”. Cụ thể, con người sẽ có xu hướng thu hút những người có tư duy giống mình. Trong đầu tư nói riêng, tôi có niềm tin mạnh mẽ rằng, nếu tôi có tư duy và năng lực tốt, có kỷ luật, có tầm nhìn phát triển dài hạn bền vững, thì tôi sẽ có xu hướng thu hút, hoặc bị thu hút bởi những nhà sáng lập có chung những điểm trên. Con người tiếp tục đi cùng với nhau hay rời ra xa, ủng hộ hay không ủng hộ, cũng vì những giá trị chung này còn hay mất mà thôi. Do đó tôi luôn cho rằng mình cần phải liên tục phát triển bản thân tốt hơn mỗi ngày, có những phẩm chất đạo đức và năng lực tốt, để có thể được những nhà sáng lập ưu tú nhất lựa chọn mình làm nhà đầu tư đồng hành. Hi vọng thông qua bài blog này, các nhà sáng lập sẽ hiểu rõ tôi hơn, và hiểu rằng đây không phải là những lời biện minh trước những lời nhận xét xấu ở trên về tôi. Thực tế, tôi phải cám ơn những lời nhận xét này, vì đã tạo điều kiện cho tôi được chiêm nghiệm lại về bản thân mình để có sự điều chỉnh, rút kinh nghiệm, hoàn thiện tốt hơn, đồng thời cũng tạo điều kiện cho tôi viết ra những dòng tâm huyết này để mọi người có thể hiểu hơn về tôi. Trước khi kết thúc bài viết này, tôi muốn chia sẻ 8 nguyên tắc trong nghề VC, mà tôi luôn gợi nhắc mình mỗi ngày, để giúp mình bền bỉ đóng góp giá trị, phát triển bền vững, theo đuổi tầm nhìn trong nghề của mình. Tôi hi vọng có thể nhận được sự thấu hiểu, ủng hộ cổ vũ “Just keep fighting, Zunzun!!” VC là người đáng tin cậy, hợp tác hỗ trợ, nhiều năng lượng, đam mê, là người trung thực, liêm chính. VC là người luôn sát cánh hỗ trợ, động viên, tư vấn các nhà sáng lập, giúp họ nhìn thấy bức tranh lớn hơn, thỉnh thoảng đưa họ ra khỏi những bộn bề, chi tiết trong vận hành hằng ngày. VC là người có kỹ năng nghe hiểu xuất sắc, và đặt những câu hỏi quan trọng cho các nhà sáng lập, nhưng không vội đánh giá, đưa ra quan điểm của mình. Vì VC hiểu rõ “người cầm tay lái” nên là nhà sáng lập của họ. VC có khả năng xây dựng với network các nhân tài và các doanh nghiệp. Từ đó để hỗ trợ tìm và tuyển dụng, xây dựng đội ngũ mạnh cùng với nhà sáng lập của mình. Bên cạnh đó, là hỗ trợ kết nối các đối tác kinh doanh có ý nghĩa tới sự phát triển của startup. VC là người đã nhìn thấy nhiều “hỉ nộ ái ố” trong nhiều startup khác nhau, nhìn thấy patten - điều thường thấy trong các công ty thành công hay công ty thất bại, để từ đó kịp thời đưa ra những lời gợi ý tới các nhà sáng lập, giúp họ giảm đi rủi ro đi vào đường thất bại. Nhưng vẫn chỉ dừng lại là lời góp ý, không được yêu cầu hay ra lệnh cho các nhà sáng lập. VC là người có khả năng tư duy độc lập, khả năng học tập cao, để có thể nhanh chóng hiểu các chiến lược kinh doanh của startup mình đầu tư, từ đó để có thể thảo luận hiệu quả với các nhà sáng lập khi cần. VC là người nghĩ về các công ty startup mình đầu tư mọi lúc mọi nơi, thậm trí cả trong giấc ngủ của họ. VC là người luôn ưu tiên sử dụng, tương tác với sản phẩm của startup mình đầu tư, dù cho những ngày đầu không có ai quan tâm. Từ đó, VC tích cực góp ý giúp startup hoàn thiện sản phẩm hơn nữa. Để từ đó, VC tự tin chia sẻ, quảng bá sản phẩm startup đó trong network của họ. VC là người tích cực chia sẻ, kết nối kiến thức, kinh nghiệm của mình, với những người thông thái xung quanh. Vì họ hiểu được rằng, đây là cách hiệu quả nhất để học hỏi, trưởng thành và xây dựng compound effect theo thời gian từ những bài chia sẻ nho nhỏ đều đặn đó. Previous Next

Xin chào các bạn! Trong suốt quá trình đầu tư và đồng hành với các startup tới nay, tôi dần dần nhìn ra được hành trình tiến hoá phát triển của startup. Nhiều lúc nhìn lại, tôi cũng vô cùng bất ngờ vì có nhiều startup đã thay đổi rất khác so với những suy nghĩ và dự đoán ban đầu của tôi khi cân nhắc đầu tư. Chính những điều này làm tôi chiêm nghiệm sâu sắc về một “điểm mù” mà các nhà đầu tư VC chúng tôi dễ gặp phải. Đó là từ chối những cơ hội đầu tư startup tốt, chỉ vì nghĩ rằng thị trường đó không đủ lớn, trong khi không nhìn ra được tiềm năng mở rộng quy mô thị trường mục tiêu của startup trong tương lai.Suy nghĩ về “điểm mù” khi đánh giá tiềm năng mở rộng thị trường mục tiêu của startup < Back Suy nghĩ về “điểm mù” khi đánh giá tiềm năng mở rộng thị trường mục tiêu của startup Xin chào các bạn! Trong suốt quá trình đầu tư và đồng hành với các startup tới nay, tôi dần dần nhìn ra được hành trình tiến hoá phát triển của startup. Nhiều lúc nhìn lại, tôi cũng vô cùng bất ngờ vì có nhiều startup đã thay đổi rất khác so với những suy nghĩ và dự đoán ban đầu của tôi khi cân nhắc đầu tư. Chính những điều này làm tôi chiêm nghiệm sâu sắc về một “điểm mù” mà các nhà đầu tư VC chúng tôi dễ gặp phải. Đó là từ chối những cơ hội đầu tư startup tốt, chỉ vì nghĩ rằng thị trường đó không đủ lớn, trong khi không nhìn ra được tiềm năng mở rộng quy mô thị trường mục tiêu của startup trong tương lai. Tôi đặc biệt ấn tượng với câu chuyện được chia sẻ lại bởi quỹ OVP Partners về lý do họ từ chối đầu tư vào Starbucks ở giai đoạn sớm. Khi đó, Starbucks theo đuổi ý tưởng bán đồ uống cafe chất lượng cao với giá thành cao hơn các quán cafe truyền thống khác có mặt trên thị trường. Điều này khiến thành viên quỹ OVP Partners nghĩ rằng, Starbucks kinh doanh chuỗi bán lẻ cafe, nơi mà khách hàng vốn chỉ cần 25 xu là có một cốc cafe thông thường, không có lý do gì để phải trả tới 2 đô la tại Starbuck. Họ tin rằng cà phê vốn là mặt hàng commodity, nên không tồn tại thị trường đủ lớn có thể mở rộng cho sản phẩm premium - chất lượng và giá thành cao như vậy cho Starbucks khi đó. Và kết quả là họ đã bỏ lỡ cơ hội tạo ra lợi nhuận đầu tư 500 lần với Starbucks. Có thể nói OVP Partners đã gặp phải “điểm mù” khi không nhìn ra cơ hội trong thị trường chưa được đánh thức thực sự - Sleeper Market. Cụ thể, đây là đặc điểm thị trường có tiềm năng rất lớn, nhưng chưa được nhìn nhận đầy đủ về tiềm năng ở hiện tại. Thị trường này cần những cú “huých” từ thay đổi hành vi, hình thành nên xu hướng và thị hiếu, cùng với việc thay đổi bối cảnh của đời sống xã hội, sự phát triển của khoa học công nghệ, sự cởi mở trong chính sách của chính phủ,…Với Starbucks thì đó là sự thay đổi trong nhu cầu thưởng thức cafe với trải nghiệm cao cấp, khi chất lượng đời sống gia tăng kéo theo khả năng sẵn sàng chi trả cho dịch vụ đó của khách hàng, đã khiến cho chuỗi cafe này liên tục mở rộng quy mô toàn cầu, từ đó là tạo ra lợi nhuận lớn như chúng ta thấy ngày nay. Tôi vẫn còn nhớ những ngày đầu tiên cân nhắc đầu tư vào BuyMed hơn 4 năm về trước. Khi đó, có nhiều người quan ngại rằng quy mô thị trường phân phối dược phẩm dành cho nhà thuốc không lớn, chiếm thị phần nhỏ hơn kênh phân phối qua bệnh viện, trong tổng quy mô thị trường dược phẩm tại Việt Nam. Có thể nói, quan ngại này xuất phát từ “điểm mù” khi chưa nhìn ra được tiềm năng từng bước mở rộng quy mô thị trường của startup. Có thể ở giai đoạn đầu, startup cần đi vào thị trường ngách quy mô còn nhỏ, thuận lợi để làm bàn đạp mở rộng quy mô lớn hơn nữa sau đó. Thực tế BuyMed đã chứng minh việc startup này đã từng bước mở rộng phân khúc khách hàng cho dịch vụ phân phối của mình, từ nhà thuốc tiến tới phòng khám, bệnh viện. Rồi tiếp theo, từ nhà thuốc, BuyMed lại đang tiếp tục mở rộng xuống tới phân khúc B2C - với người tiêu dùng trực tiếp thông qua hệ sinh thái chăm sóc sức khoẻ toàn diện. Ở đó, khách hàng dùng cuối có thể tiếp cận đầy đủ các dịch vụ mua thuốc, hẹn gặp bác sĩ, mua bảo hiểm sức khoẻ,... ngay trên chính nền tảng của BuyMed. Do đó, để tránh bị rơi vào “điểm mù” khi đánh giá tiềm năng quy mô mở rộng thị trường mục tiêu của startup, tôi thường nhắc nhở chính bản thân mình rằng, cần đào sâu tìm hiểu, suy nghĩ, từ đó là hình dung về sự thay đổi của thị trường trong tương lai. Cụ thể, là cần đánh giá kết hợp với tiềm năng “tiến hoá” mở rộng phân khúc khách hàng, khả năng xây dựng sản phẩm dịch vụ đáp ứng nhu cầu của thị trường mở rộng. Đặc biệt hơn nữa là cần nhìn ra được tiềm năng phát triển, bản lĩnh kiên trì của chính nhà sáng lập và đội ngũ, để không ngừng “tiến hoá”, tối ưu các tiềm năng mở rộng quy mô thị trường mục tiêu của startup trong tương lai. Hi vọng, thông qua bài viết Daily Blog hôm nay, tôi có thể gửi gắm những gợi ý quan trọng tới mọi người, và lời nhắn nhủ tới chính tôi khi cân nhắc đầu tư startup, sẽ luôn sáng suốt, vượt qua được những “điểm mù” này, để không bỏ lỡ những cơ hội đầu tư startup tốt của mình! Yeah, chúng ta cùng nhau just keep fighting vì điều này nhé! Previous Next

JTBD - Jobs To Be Done là cách tiếp cận giúp chúng ta hiểu được sâu sắc hoàn cảnh, lý do và hành vi lựa chọn sản phẩm hoặc dịch vụ nào đó của khách hàng. Nó được áp dụng một cách hiệu quả trong startup, giúp công ty phát triển và điều chỉnh sản phẩm phù hợp với thị trường liên tục đạt được các cột mốc PMF. Công nghệ liên tục được cải tiến, tính năng sản phẩm hay xu hướng thị trường đến rồi sẽ đi, duy chỉ có JTBD của khách hàng là vẫn tồn tại theo thời gian. Việc kiên trì đổi mới với JTBD, sẽ đưa startup phát triển bền vững, giữ chân và mở rộng được được khách của mình. Yeah, startup chúng ta cùng keep fighting vì điều này nhé! Vietcetera: Bài học về JTBD trong việc tiếp cận xây dựng sản phẩm của startup < Back Vietcetera: Bài học về JTBD trong việc tiếp cận xây dựng sản phẩm của startup Previous Next

Thường thì mọi người đều không muốn phải tốn quá nhiều công sức để thay đổi mà muốn chọn làm những thứ quen thuộc. Với start up, sức ì ghê này gớm tới mức có thể triệt tiêu nhiều nỗ lực, nguồn lực đổ vào để đẩy startup tiến về phía trước, thậm chí khiến chúng ta phải định vị lại đối thủ thực sự của startup là ai. Cám ơn quý báo Dân trí, đã đăng lại bài daily blog gần đây của tôi, vì đã tìm thấy ở bài viết tiếng nói đồng cảm cùng với các nhà sáng lập, người đang vật lộn với vấn đề này của chính mình và của chính startup mình đang điều hành. Tôi tin rằng, từ việc hiểu được nguyên lý của lực quán tính sinh ra sức ì này, và những hệ lụy của nó, chúng ta có thể tìm ra được những lực tác động quan trọng và cần thiết. Dân Trí: Tại sao ta bị ì, ngại đổi mới? Bất ngờ về đối thủ lớn nhất của start up < Back Dân Trí: Tại sao ta bị ì, ngại đổi mới? Bất ngờ về đối thủ lớn nhất của start up Previous Next

Hôm nay, tôi xin được gửi tới mọi người, bài viết tổng hợp nhiều góc nhìn ý nghĩa và sâu sắc về một năm 2022 nhiều biến động với hệ sinh thái startup Việt Nam, mà tôi có tham gia phỏng vấn trong chương trình Tài Chính Kinh Doanh phát sóng trên kênh VTV1 gần đây. Qua bài phỏng vấn này, tôi đã chia sẻ góc nhìn của tôi về startup Việt với những thách thức gọi vốn đòi hỏi sự kỉ luật trong quản lý tài chính trong bối cảnh khó khăn của thị trường hiện nay. VTV News: 2022 - Năm đầy biến động với kinh tế số < Back VTV News: 2022 - Năm đầy biến động với kinh tế số Previous Next

Xin chào các bạn! Vừa qua chúng tôi đã có một ngày vô cùng đặc biệt, là ngày chào đón các thành viên gia đình anh Rajnish Sharma - nhà sáng lập CEO của Wareflex, từ Hà Nội tới thăm Genesia Orbit HCMC, nơi anh cùng toàn bộ team Wareflex đặt văn phòng để làm việc cùng với chúng tôi. Ngày đặc biệt này chúng tôi gọi là ngày Orbit Family Day. Được ngồi trực tiếp trò chuyện với người vợ tào khang và người con trai 15 tuổi của nhà sáng lập này, tôi vô cùng cảm động, thấm thía về vai trò to lớn không thể thay thế của gia đình trong hành trình khởi nghiệp. Cũng từ đây, đã tạo ra nhiều cảm hứng, động lực mạnh mẽ cho chúng tôi để tiếp tục với hoạt động Orbit Family Day sắp tới. Orbit Family Day: Chia sẻ về vai trò của gia đình trong hành trình khởi nghiệp của các nhà sáng lập < Back Orbit Family Day: Chia sẻ về vai trò của gia đình trong hành trình khởi nghiệp của các nhà sáng lập Xin chào các bạn! Vừa qua chúng tôi đã có một ngày vô cùng đặc biệt, là ngày chào đón các thành viên gia đình anh Rajnish Sharma - nhà sáng lập CEO của Wareflex, từ Hà Nội tới thăm Genesia Orbit HCMC, nơi anh cùng toàn bộ team Wareflex đặt văn phòng để làm việc cùng với chúng tôi. Ngày đặc biệt này chúng tôi gọi là ngày Orbit Family Day. Được ngồi trực tiếp trò chuyện với người vợ tào khang và người con trai 15 tuổi của nhà sáng lập này, tôi vô cùng cảm động, thấm thía về vai trò to lớn không thể thay thế của gia đình trong hành trình khởi nghiệp. Cũng từ đây, đã tạo ra nhiều cảm hứng, động lực mạnh mẽ cho chúng tôi để tiếp tục với hoạt động Orbit Family Day sắp tới. Tới thăm Genesia Orbit HCMC, các thành viên gia đình nhà sáng lập của Wareflex được dẫn đi thăm quan các cơ sở vật chất, không gian làm việc của các startup đặt văn phòng tại đây. Đặc biệt, là tới thăm tầng làm việc của toàn bộ team Wareflex, để cảm nhận được tinh thần chiến đấu, làm việc hăng say của mọi người ở đây. Tôi tin rằng, việc tới thăm trực tiếp không gian làm việc của người chồng, người cha của mình, giúp các thành viên gia đình nhà sáng lập Wareflex có thể hiểu hơn về công việc, từ đó là thông cảm hơn cho sự bận rộn của nhà sáng lập. Khởi nghiệp là một hành trình dài, gian nan chồng chất gian nan, dễ bị đi vào ngõ cụt cùng với sự cô độc, do đó, việc có được sự thấu hiểu và đồng cảm, sẻ chia của các thành viên trong gia đình nhà sáng lập là một điều vô cùng quan trọng. Chúng tôi đã cùng ngồi xuống tại Genesia Orbit HCMC, để cùng trò chuyện thân mật với các thành viên trong gia đình anh Rajnish Sharma. Các thành viên trong gia đình anh, gồm người vợ và người con trai, hiện nay đang sinh sống tại Hà Nội, trong khi anh Rajnish làm việc tại thành phố Hồ Chí Minh, nơi đặt trụ sở kinh doanh của Wareflex. Tôi có thể cảm nhận được sự hi sinh to lớn của tất cả mọi người trong gia đình anh Rajnish, để có thể giúp anh tập trung vào phát triển startup của mình. Đó có thể là những ngày trong tuần người chồng, người cha của mình không trở về Hà Nội đoàn tụ trong những bữa ăn tối với gia đình, đó có thể là những ngày cuối tuần trở về và ra đi trong vội vàng. Tất cả những sự hi sinh không thể kể hết này, đều chỉ hướng đến một mục tiêu lớn duy nhất - Wareflex phát triển. Tôi có một sự cảm kích và ấn tượng với người vợ của anh Rajnish. Ở chị, tôi nhìn sự mạnh mẽ từ trong những hi sinh của chị, sự đồng cảm sâu sắc với công việc của người chồng là nhà sáng lập của mình. Đặc biệt hơn nữa, chị còn chủ động phát huy chuyên môn trong lĩnh vực chuỗi cung ứng, để trở thành quân sư, nhiệt tình tư vấn, đưa ra những lời khuyên về hướng phát triển sản phẩm cho người chồng của mình. Còn một điều làm tôi vô cùng ấn tượng nữa, là khi trò chuyện với người con trai 15 tuổi của anh Rajnish, tôi có hỏi bé là: “Nhìn thấy cha của mình không thể trở về nhà thường xuyên, mỗi ngày làm việc từ sáng sớm tới tối muộn, để xây dựng startup của mình, đối mặt với nhiều khó khăn biến số rủi ro ở giai đoạn sớm hiện nay, em có suy nghĩ thế nào?”. Em trả lời trong nụ cười và ánh mắt sáng tinh anh, bằng một từ đầu tiên rằng: “Proud”. Cụ thể em chia sẻ rằng, em thấy tự hào về người cha của mình, là người đang theo đuổi lý tưởng, tầm nhìn lớn, bằng việc phát triển sản phẩm có ý nghĩa tại chính Wareflex. Với tất cả sự tự hào, nguồn cảm hứng này từ người cha của mình, em ở tuổi 15, cũng được nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp, khi em cũng tích cực tham gia các dự án khởi nghiệp tác động xã hội trong nhà trường của mình hiện nay. Đúng là, hổ phụ sinh hổ tử! Tôi hiểu được rằng, thật ra ngoài kia còn rất nhiều các nhà sáng lập đang phải đối mặt với sự đơn độc trên hành trình khởi nghiệp của chính mình, không có được sự ủng hộ, thấu hiểu trong gia đình như nhà sáng lập Rajnish. Mà hành trình khởi nghiệp vốn đã có nhiều gian nan, trường kì năm tháng với tinh thần chiến đấu không ngừng nghỉ, hơn bao giờ hết, các nhà sáng lập rất cần sự sẻ chia, đồng cảm và cổ vũ từ chính những người thân trong gia đình của mình. Thấu hiểu được điều quan trọng này, chúng tôi rất vui khi có thể hiện thực hoá “sự đoàn tụ” - trong tư tưởng, tầm nhìn để thấu hiểu và đồng cảm giữa các thành viên trong gia đình, thông qua hoạt động Orbit Family Day này. Sắp tới, chúng tôi mong muốn có thể “mở cửa Orbit”, chào đón các thành viên trong gia đình các nhà sáng lập startup chúng tôi đầu tư và đồng hành, tới thăm quan, tìm hiểu không gian và bầu không khí làm việc của người thân trong gia đình của mình. Yeah, hãy cùng keep fighting với các nhà sáng lập chúng ta nhé! Previous Next

Xin chào các bạn! Vừa qua, tôi đã tham gia khoá huấn luyện nâng cao JVCA Mid - Career Capitalist tại Nhật Bản. Khoá học này có tổng cộng 35 học viên tham gia, là các cá nhân nhà đầu tư mạo hiểm với kinh nghiệm trên 3 năm, đến từ 35 quỹ VC và CVC, do Japan Venture Capital Association tổ chức. Tôi vẫn còn nhớ mình đã từng tham gia khoá huấn luyện JVCA VC Beginner khi mới tham gia Genesia Ventures tại Tokyo năm 2019. Nay đã hơn 5 năm kể từ ngày đó, tôi rất vui được quay trở lại tham gia khóa học nâng cao nối tiếp dành cho Mid-Career VC tại JVCA. Hoàn tất khoá học này, thực sự đã cho tôi rất nhiều những quan sát và chiêm nghiệm mang về để “Keep fighting” hiện thực hoá tầm nhìn và mục tiêu của mình tại Việt Nam. Chiêm nghiệm từ khoá huấn luyện JVCA Mid - Career Capitalist tại Nhật Bản < Back Chiêm nghiệm từ khoá huấn luyện JVCA Mid - Career Capitalist tại Nhật Bản Xin chào các bạn! Vừa qua, tôi đã tham gia khoá huấn luyện nâng cao JVCA Mid - Career Capitalist tại Nhật Bản. Khoá học này có tổng cộng 35 học viên tham gia, là các cá nhân nhà đầu tư mạo hiểm với kinh nghiệm trên 3 năm, đến từ 35 quỹ VC và CVC, do Japan Venture Capital Association tổ chức. Tôi vẫn còn nhớ mình đã từng tham gia khoá huấn luyện JVCA VC Beginner khi mới tham gia Genesia Ventures tại Tokyo năm 2019. Nay đã hơn 5 năm kể từ ngày đó, tôi rất vui được quay trở lại tham gia khóa học nâng cao nối tiếp dành cho Mid - Career VC tại JVCA. Hoàn tất khoá học này, thực sự đã cho tôi rất nhiều những quan sát và chiêm nghiệm mang về để “Keep fighting” hiện thực hoá tầm nhìn và mục tiêu của mình tại Việt Nam. Khoá huấn luyện nâng cao JVCA Mid - Career Capitalist được diễn ra vô cùng tập trung trong 3 ngày, chia ra làm 3 phần nội dung quan trọng tập trung phát triển phần mềm (tầm nhìn phát triển lâu dài với nghề VC, tư duy phát triển trong suốt quá trình đồng hành, đóng góp giá trị giúp startup phát triển), phần cứng (kiến thức về tuân thủ pháp luật, quản trị rủi ro, hiểu sâu hợp đồng đầu tư, quản trị BOD, kỹ năng Mentoring), và cuối cùng là chiến lược công thức thực thi Exit thông qua IPO và M&A. Là một VC làm nghề 5 năm 9 tháng tới nay, trải qua nhiều thăng trầm, hỉ nộ ái ố với các startup quỹ Genesia Ventures đầu tư đồng hành phát triển tại Việt Nam, tôi thấm thía hơn với những chia sẻ kiến thức trong khoá huấn luyện này. Đồng thời, tôi không khỏi bất ngờ với cách JVCA hệ thống hoá các kiến thức, bài học một cách bài bản trong giáo trình khoá huấn luyện này, điều mà tưởng chừng như vốn rất khó để diễn giải, ngôn ngữ hoá một cách đúng và đủ trong nghiệp vụ nghề VC của chúng tôi, với vấn đề thông tin bất đối xứng. Đặc biệt trong bối cảnh nghề VC vốn hay bị cho rằng là thiếu tính 再現性 - Reproducibility trực dịch ra tiếng Việt mình có nghĩa là khả năng tái lập và mở rộng. Cụ thể đó là khả năng tiếp tục lặp lại quy trình với kết quả đồng nhất, và khả năng nhân rộng quy trình đó ở quy mô lớn hơn. Tôi thường xuyên bắt gặp khái niệm này tại Nhật Bản trong bối cảnh Đối tác đầu tư (Limited Partner: LP) của các quỹ đầu tư mạo hiểm VC như chúng tôi, luôn đặc biệt mong muốn nhìn thấy yếu tố này ở các quỹ mình lựa chọn đầu tư. Các LP đều mong muốn các VC có khả năng tái lập lại được những thương vụ đầu tư thành công, mang lại lợi nhuận đầu tư về cho quỹ và các đối tác đầu tư của mình. Không dừng lại ở đó, điều làm tôi đặc biệt ấn tượng còn nằm ở cách hệ sinh thái khởi nghiệp Nhật Bản, thông qua JVCA, đã tạo ra tính tiếp nối duy trì phát triển hệ sinh thái, thông qua việc tập trung đào tạo thế hệ kế cận, bằng những khoá huấn luyện từ cơ bản nhập môn, tới nâng cao, khi coi VC là một nghề chuyên nghiệp, cần được liên tục đào tạo để phát triển lâu dài thành công với nghề. Tôi cảm thấy vô cùng phấn khích và cảm động khi được ngồi thảo luận học hỏi với các VC lão làng, làm nghề hơn 20 năm, 30 năm với nhiều thành tựu đầu tư thành công, tham gia khoá huấn luyện chia sẻ chỉ dạy cho các VC ở giai đoạn Mid - Career như chúng tôi. Điều đặc biệt ở các VC lão làng đó, là họ vẫn vô cùng tràn đầy nhiệt huyết, với tầm nhìn lý tưởng cao đẹp, liên tục lăn xả học hỏi và không tiếc chia sẻ lại cho các thế hệ sau. Như đã từng chia sẻ trong bài blog trước đây nhân dịp kỉ niệm 5 năm trở về Việt Nam làm nghề VC của mình, tôi luôn có sự ngưỡng mộ đặc biệt với những nhà đầu tư VC tích cực làm nghề hơn 20 năm, thậm chí là tới cả 30 năm, với nhiều thành tựu đầu tư nổi bật của mình. Tôi nhận ra đặc điểm chung giữa họ. Đó là họ hoạt động trong một hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển cả về lượng và chất của Supply - Nguồn Cung startup cho thấy tiềm năng phát triển bứt phá, quản trị tốt để phát triển bền vững, tạo ra được lộ trình exit cùng thắng cho mọi người . Tôi tin rằng, đó là điều kiện cần. Còn điều kiện đủ để VC có thể sống bền, thành công với nghề hơn, thì sẽ cần 2 điều quan trọng: Tư duy Positive -Sum Game và tư duy “Keep Learning! Keep Sharing! Keep Investing!”. Thực sự những bài học, quan sát và chiêm nghiệm từ trong chính khoá huấn luyện JVCA Mid - Career Capitalist đã thực sự truyền cho tôi rất nhiều cảm hứng và động lực để tôi tiếp tục “chạy bền” với nghề VC, hướng tới mục tiêu và tầm nhìn trong nghề của mình tại Việt Nam. Yeah, just keep fighting, Zunzun!! Previous Next

Chia sẻ về khẩu vị đầu tư startup, tôi mong muốn đầu tư vào startup có khả năng mở rộng, của các nhà sáng lập mà từ những ngày đầu tiên đã có tầm nhìn lớn thiết kế công ty trở thành công ty lớn trong một thập kỉ tới. Ở đó startup cần kiểm chứng được sản phẩm phù hợp với thị trường, tìm được mô hình tăng trưởng có thể tạo ra lợi nhuận bền vững và tạo ra được quy trình vận hành có thể mở rộng. Tôi luôn muốn tìm kiếm những startup có thể phát triển nguồn cung sản phẩm phù hợp với nhu cầu ngày càng ra tăng của thị trường; doanh thu có thể gia tăng liên tục khi startup mở rộng mà không tiêu tốn thêm quá nhiều nguồn lực. P/s: Xin cám ơn quý báo đã nhiệt tình chia sẻ lại nội dung các bài blog của tôi trước đó nhé! Yeah, keep fighting! Realtimes: “Khẩu vị” các quỹ đầu tư đang thay đổi như thế nào? < Back Realtimes: “Khẩu vị” các quỹ đầu tư đang thay đổi như thế nào? Chia sẻ về khẩu vị đầu tư startup, tôi mong muốn đầu tư vào startup có khả năng mở rộng, của các nhà sáng lập mà từ những ngày đầu tiên đã có tầm nhìn lớn thiết kế công ty trở thành công ty lớn trong một thập kỉ tới. Ở đó startup cần kiểm chứng được sản phẩm phù hợp với thị trường, tìm được mô hình tăng trưởng có thể tạo ra lợi nhuận bền vững và tạo ra được quy trình vận hành có thể mở rộng. Tôi luôn muốn tìm kiếm những startup có thể phát triển nguồn cung sản phẩm phù hợp với nhu cầu ngày càng ra tăng của thị trường; doanh thu có thể gia tăng liên tục khi startup mở rộng mà không tiêu tốn thêm quá nhiều nguồn lực. P/s: Xin cám ơn quý báo đã nhiệt tình chia sẻ lại nội dung các bài blog của tôi trước đó nhé! Yeah, keep fighting! Xin mời mọi người đọc full bài báo Long Form này dưới đây nhé! reatimes.vn “Khẩu vị” các quỹ đầu tư đang thay đổi như thế nào? Theo bà Hoàng Thị Kim Dung, những mô hình kinh doanh ngốn nhiều vốn ban đầu kiểu “tiền ra như nước sông Đà, tiền vào nhỏ giọt (hoặc không có) như cà phê phin” sẽ khó thuyết phục được nhà đầu tư hơn. Bên cạnh đó, dưới đây là những nội dung chia sẻ takeaways của tôi trong bài báo này. Xin cám ơn quý báo rất nhiều đã ưu ái, ủng hộ đăng nhiều nội dung từ các bài Blog trước đó của tôi nhé! Theo bà Hoàng Thị Kim Dung, Giám đốc quốc gia Quỹ Genesia Ventures, những mô hình kinh doanh ngốn nhiều vốn ban đầu kiểu “tiền ra như nước sông Đà, tiền vào nhỏ giọt (hoặc không có) như cà phê phin” sẽ khó thuyết phục được nhà đầu tư hơn. Bà Hoàng Thị Kim Dung cũng nêu quan điểm, thông thường, trong vòng đời hoạt động 10 năm của một quỹ đầu tư, các nhà đầu tư thường sẽ kì vọng các thương vụ đầu tư được thoái vốn (exit) trong khoảng 6~8 năm kể từ lúc đầu tư. Hình thức thoái vốn chỉ được diễn ra khi có sự kiện thanh khoản (Liquidity event), cụ thể là thông qua hình thức bán lại cổ phần sở hữu cho bên thứ ba (Secondary Shares Sales), mua bán sáp nhập M&A, hoặc IPO. Do đó, khi cân nhắc đầu tư vào bất kì một startup, bên cạnh đánh giá tổng quát các các yêu tố về tiềm năng thị trường, năng lực đội ngũ sáng lập và mô hình kinh doanh tạo ra lợi nhuận, các quỹ đầu tư cũng sẽ phải cân nhắc tới khả năng startup có thể có được những sự kiện thanh khoản kể trên trong khung thời gian cho phép để có thể thoái vốn có lợi nhuận hay không. Do đó, các nhà sáng lập startup cần phải tìm hiểu kỹ khi tiếp cận với bất kỳ một quỹ đầu tư nào. Cụ thể, các nhà sáng lập cần hiểu thời gian bắt đầu vận hành của một quỹ, để tính ngược lại quỹ còn bao nhiêu năm hoạt động trong vòng đời của quỹ, thời điểm họ kỳ vọng có thể được thoái vốn và ở mức nào. Dựa trên đó, các nhà sáng lập cần nghiêm túc trả lời câu hỏi, rằng định hướng và mục tiêu phát triển của startup mình liệu có phù hợp với kì vọng của quỹ đầu tư đó hay không? “Thực sự, tôi chỉ có thể đầu tư vào startup có khả năng mở rộng, của các nhà sáng lập mà từ những ngày đầu tiên đã có tầm nhìn lớn thiết kế công ty trở thành công ty lớn trong một thập kỉ tới. Ở đó startup cần kiểm chứng được sản phẩm phù hợp với thị trường (Product Market Fit: PMF), tìm được mô hình tăng trưởng có thể tạo ra lợi nhuận bền vững và tạo ra được quy trình vận hành có thể mở rộng”, bà Dung nói. Bà Dung cũng cho biết luôn muốn tìm kiếm những startup có thể phát triển nguồn cung sản phẩm phù hợp với nhu cầu ngày càng ra tăng của thị trường; doanh thu có thể gia tăng liên tục khi startup mở rộng mà không tiêu tốn thêm quá nhiều nguồn lực. Điều này sẽ cho phép các doanh nghiệp mở rộng quy mô nhanh hơn, hiệu quả hơn. Bà Dung cho rằng, với những tài sản nhiều rủi ro, đặc biệt rủi ro cao như startup, thì đương nhiên sẽ khiến các nhà đầu tư càng trở nên thận trọng và chọn lọc hơn bao giờ hết. Mặc dù nói đầu tư startup với tầm nhìn dài hạn, không bị ảnh hưởng bởi tình hình kinh tế trước mắt trong ngắn hạn. Tuy nhiên, thực tế khi đầu tư vào startup, các nhà đầu tư sẽ có nhiều sự tính toán kế hoạch, tìm ra thời điểm startup sẽ cần vốn cho các vòng tiếp theo nữa, và câu hỏi đặt ra sẽ là khi đó liệu startup đã có thể đạt được Milestone - những cột mốc quan trọng và tình hình gội vốn có thể thuận lợi cho việc gọi vốn hay chưa. Trong tình hình kinh tế có nhiều khó khăn chung như hiện nay, nhìn chung là tổng cầu giảm, khiến startup có thể sẽ khó đạt được các chỉ tiêu kinh doanh của mình, hoặc cần nhiều thời gian và nguồn lực hơn để đạt được nó. Vì vậy, việc đảm bảo cho startup có thể vượt qua được vòng tiếp theo, để tồn tại và tiếp tục hành trình phát triển của mình sẽ trở nên nhiều rủi ro hơn nữa. Từ thực tế trên, bà Hoàng Thị Kim Dung cũng chỉ ra, mô hình kinh doanh nào có thể thu hút được nhà đầu tư vốn đang có tâm lý “thận trọng” ở giai đoạn hiện nay. Trong đó, các nhà đầu tư chú ý đến những lĩnh vực thiết yếu trong cuộc sống hàng ngày, ví dụ như ăn uống, y tế, giáo dục. Những lĩnh vực này tổng cầu có thể giảm nhưng sẽ không giảm quá mạnh và các startup có sản phẩm phù hợp vẫn thuyết phục được khách hàng và vẫn có nhiều cơ hội phát triển, vẫn có doanh thu và lợi nhuận. Ngược lại, theo bà Dung, những lĩnh vực chưa thiết yếu trong giai đoạn hiện nay như giải trí, thời trang, du lịch… thì có thể sẽ khó khăn hơn. Các startup lĩnh vực này sẽ cần nhiều nguồn lực để thu hút khách hàng trong khi nguồn tiền của doanh nghiệp đang sút giảm trong bối cảnh kinh tế khó khăn. Như vậy, doanh nghiệp khó có thể có được lợi nhuận để phát triển trong lúc này và khó đạt được Milestone đủ thuyết phục các nhà đầu tư, để tiếp tục vòng gọi vốn tiếp theo. Cũng vì lý do này, mà các nhà đầu tư sẽ dè dặt để đầu tư hơn. Như vậy, theo bà Dung, những mô hình kinh doanh ngốn nhiều vốn ban đầu (Capital Intensive) sẽ khó thuyết phục được nhà đầu tư hơn. Điểm chung của những mô hình kinh doanh này là, “tiền ra như nước sông Đà, tiền vào nhỏ giọt (hoặc không có) như cà phê phin”. Đơn giản là trước bài toán chi phí vốn cao và khó tiếp cận, mà các startup luôn trong trạng thái khát vốn, nếu không có vốn bên ngoài thì coi như là huyệt tử. Do đó, các nhà đầu tư sẽ tập trung tìm kiếm cơ hội ở các mô hình kinh doanh có thể tạo ra Cash flow - dòng tiền bền vững hơn, bởi các nhà sáng lập biết làm chủ cuộc chơi, biết cách khiến công ty có thể tự cường được dù có thể gọi vốn bên ngoài được hay không. Ngoài ra, chỉ số quan trọng khác của các startup ở giai đoạn sớm hiện nay để có thể thuyết phục các quỹ đầu tư rót vốn là tỷ lệ giữ chân khách hàng, hiệu suất hoạt động của doanh nghiệp, hiệu suất sử dụng vốn. Những chỉ số này cho thấy sự thay đổi khẩu vị rủi ro của các quỹ đầu tư. “Tôi tin rằng, đây cũng chính là những chỉ số quan trọng nhất bên cạnh chỉ số Bottom-line về lợi nhuận của startup, cho thấy được phần nào sự thay đổi khẩu vị rủi ro của các nhà đầu tư mạo hiểm trong việc lựa chọn startup theo mô hình kinh doanh và thị trường ngành nghề có thể tạo ra được những chỉ số bền vững kể trên, trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều khó khăn như hiện nay. Tôi cũng tin rằng, khẩu vị đầu tư đầu tư này vẫn sẽ tiếp tục là xu hướng đầu tư xuyên suốt trong năm 2023 và có thể là tới cả năm 2024, trước khi thị trường thực sự khởi sắc lại với thanh khoản dòng tiền tốt hơn”, bà Dung nói. Bà Hoàng Thị Kim Dung chia sẻ rằng luôn mong muốn đầu tư vào các nhà sáng lập “all-in”, hết mình vào startup của mình, nhưng đây là điều khá thách thức. "Có thể định nghĩa all-in bằng mong muốn mãnh liệt muốn hiện thực hóa ý tưởng, tầm nhìn và mục tiêu của mình để đưa startup thành công thực sự. All-in” có thể hiểu là việc các nhà sáng lập bỏ tất cả tâm huyết, sự tập trung và thời gian của mình vào chỉ một startup của mình cho tới lúc thành công. Yếu tố này thực sự rất quan trọng bởi vì startup là hành trình đầy rủi ro và thách thức, có thể gục ngã bất cứ lúc nào, đòi hỏi startup luôn cần sự tập trung tuyệt đối để tiến về phía trước”, bà Dung nêu. Bà Dung cũng cho rằng tỷ lệ thất bại của startup cao tới mức mà dù bạn đã bỏ 99% tâm huyết của mình ra cũng chưa bảo đảm cho thành công. Do đó, nếu không dành tất cả cho startup thì cơ hội đã ít lại càng ít, thậm chí là không thể thành công. Do vậy, theo bà Dung, “all-in” có thể hiểu là mong muốn mãnh liệt muốn hiện thực hóa ý tưởng của mình để đưa startup thành công thực sự. "Mong muốn này mãnh liệt tới mức thường trực tâm trí mọi lúc mọi nơi. Nó có thể khiến nhà sáng lập bật dậy lúc giữa đêm khi nghĩ ra lời giải cho vấn đề khó nào đó của startup mình. Nó mãnh liệt tới mức có thể khiến các nhà sáng lập sẽ hạ cái tôi của mình xuống để học hỏi, có thể khiến startup xắn tay áo, lăn xả vào điều hành, suy nghĩ cách làm tốt hơn nữa cho startup của mình. Thậm chí, nhà sáng lập có thể hy sinh quyền lợi, trao quyền cho người “all-in” hơn để thành công thực sự”, bà Dung nêu. Previous Next

Trong hành trình làm nghề đầu tư mạo hiểm VC của mình, tôi luôn phải đối mặt trước hai sự lựa chọn: đạp phanh hoặc đạp ga trước những thử thách. Cụ thể đó là sự đấu tranh liên tục cho những sự lựa chọn khó khăn của không đầu tư hay chọn đầu tư, của việc giữ mình ở trong vùng an toàn hay chọn bước ra ngoài vùng an toàn. Nhiều sự lựa chọn khó khăn, nhưng cuối cùng tất cả đều cần lý do rõ ràng với động lực nhất quán với tầm nhìn. Vừa qua tôi đã quyết định thử thách bản thân tham gia Vietnam Innovators với mong muốn có thể loan toả những nội dung có giá trị về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, một cách shareable - repeatable - scalable. Xin mời mọi người quan tâm theo dõi trong bài viết này nhé! Just keep fighting!! Vietnam Innovators: Đâu là cội nguồn tạo nên những nhà sáng lập? < Back Vietnam Innovators: Đâu là cội nguồn tạo nên những nhà sáng lập? Xin chào các bạn! Trong hành trình làm nghề đầu tư mạo hiểm VC của mình, tôi luôn phải đối mặt trước hai sự lựa chọn: đạp phanh hoặc đạp ga trước những thử thách. Cụ thể đó là sự đấu tranh liên tục cho những sự lựa chọn khó khăn của không đầu tư hay chọn đầu tư, của việc giữ mình ở trong vùng an toàn hay chọn bước ra ngoài vùng an toàn. Nhiều sự lựa chọn khó khăn, nhưng cuối cùng tất cả đều cần lý do rõ ràng với động lực nhất quán với tầm nhìn. Vừa qua tôi đã quyết định thử thách bản thân tham gia Vietnam Innovators với mong muốn có thể loan toả những nội dung có giá trị về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, một cách shareable - repeatable - scalable. Nếu như những năm qua tôi đã cố gắng thử thách bản thân kiên nhẫn, bền bỉ tích luỹ kinh nghiệm, rồi chia sẻ những bài học của mình thông qua những bài blog trên zunzunstartups, thì năm nay, tôi quyết định sẽ dấn thân thử thách mình với một hình thức mới để chia sẻ nội dung về khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, đó là Podcast. Bên cạnh đồng hành với Vietcetera với tư cách là nhà đầu tư, tôi đã được team Vietcetera truyền cảm hứng, được chắp cánh làm nội dung với tư cách là Content contributor - người đóng góp nội dung về đề tài startup qua các bài blog của mình từ hơn 4 năm trước, thì tới nay tôi lại được may mắn đồng hành với Vietcetera ở cả chiều rộng và chiều sâu hơn nữa, khi tham gia Podcast Vietnam Innovators. Đây cũng xuất phát từ mong muốn nhất quán của tôi, đó là, từ trước tới nay trong quá trình chia sẻ những bài học về startup thông qua trang zunzunstartups, tôi luôn muốn những bài học có giá trị đó được shareable - repeatable - scalable. Nay đồng hành với Vietcetera, tôi hi vọng những mong muốn này của mình sẽ được hiện thực hoá một cách hiệu quả hơn nữa, khi có thể mở rộng đa dạng những bài học có giá trị từ nhiều khách mời khác nhau hoạt động trong lĩnh vực đổi mới sáng tạo, thông qua hình thức truyền tải nội dung mới là Podcast và được chia sẻ loan toả trên các nền tảng nội dung của Vietcetera. Như mọi sự khởi đầu, tất yếu là có gian nan, kết quả khó được như kì vọng ban đầu, nhưng tôi tin giống như startup, đó là hành trình cần liên tục khám phá, thử nghiệm, điều chỉnh, để tìm ra công thức PMF - Product Market Fit để phát triển hiệu quả bền vững nhất. Sau khi tập đầu tiên này được phát sóng, tôi đã không vội chia sẻ luôn tới mọi người, mà dành thời gian lắng nghe lại nhiều lần, nhận feedback từ những người thân quen, rồi tự mình phân tích và tìm ra hướng điều chỉnh để hi vọng mình có thể làm tốt hơn nữa trong những lần tiếp theo. Tôi rất muốn tiêu thụ những nội dung có giá trị một cách sâu sắc xứng đáng với thời gian mình bỏ ra. Tôi tin rằng các bạn cũng vậy. Do đó, tôi sẽ cố gắng hơn nữa hướng tới điều đó, cùng với những khách mời của mình tại Vietnam Innovators. Xin mời mọi người đón xem tập Podcast đầu tiên mà tôi tham gia cùng với anh Miro nhé! Tôi đã từng nghĩ rằng, liệu có ai mà có thể kiên nhẫn ngồi nghe hơn 1 tiếng nội dung chia sẻ này chứ? Đúng vậy, đó là lý do mà các năm trước, tôi đã chọn chia sẻ những bài blog ngắn hơn để các nhà sáng lập chỉ cần dành 3 phút trong quỹ thời gian bận rộn của mình mỗi ngày để đọc các bài viết của mình. Nhưng lần này tôi đã thử nghiệm bằng cách dành thời gian nghe nội dung podcast này trong lúc nấu ăn, rửa bát, dọn dẹp nhà cửa, đi bộ tập thể dục. Kết quả là tôi có một trải nghiệm lắng nghe toàn bộ nội dung này một cách khá vui vẻ, ý nghĩa và hiệu quả. Do đó, mọi người thử nghe nội dung theo cách này, sau ngày làm việc hôm nay và trong khoảng thời gian nghỉ ngơi cuối tuần sắp tới xem sao nhé! Trong tập Podcast này, tôi đã chia sẻ về việc lựa chọn startup và nhà sáng lập để đầu tư, về vấn đề exit của startup tại Việt Nam để duy trì niềm tin vào tiềm năng hệ sinh thái khởi nghiệp đất nước, và thách thức mới trong nghề của mình. Đồng thời, người đồng hành với tôi là anh Miro đã chia sẻ về những chiêm nghiệm và bài học ý nghĩa của mình từ các khách mời mà anh đã host phỏng vấn tại Vietcetera trong 2 năm vừa qua. Spotify: Link YouTube: Xin cám ơn anh Miro và team Vietcetera đã luôn cổ vũ, ủng hộ em/chị với thử thách làm host của Vietnam Innovators nhé! Yeah, just keep fighting!! Previous Next

Xin chào các bạn! Trong hành trình làm nghề đầu tư startup ở giai đoạn sớm, tôi luôn suy nghĩ về những thách thức tác động tới mục tiêu thành công trong nghề này. Từ đó là đau đáu suy nghĩ, ngôn ngữ hoá đó ra một cách rõ ràng nhất có thể, những nguyên nhân và cách vượt qua những trở ngại đó. Hôm nay, tôi xin phép được chia sẻ về một trong những vấn đề đó, mang tên Tư duy nhóm. Đây là vấn đề không chỉ dễ dàng tìm thấy trong hoạt động đầu tư nói chung, mà đặc biệt thường xuyên xuất hiện trong thế giới đầu tư mạo hiểm với rất ít thông tin và sự chắc chắn về startup.Group Think: Suy nghĩ về vấn đề tư duy nhóm trong hoạt động đầu tư startup < Back Group Think: Suy nghĩ về vấn đề tư duy nhóm trong hoạt động đầu tư startup Xin chào các bạn! Trong hành trình làm nghề đầu tư startup ở giai đoạn sớm, tôi luôn suy nghĩ về những thách thức tác động tới mục tiêu thành công trong nghề này. Từ đó là đau đáu suy nghĩ, ngôn ngữ hoá đó ra một cách rõ ràng nhất có thể, những nguyên nhân và cách vượt qua những trở ngại đó. Hôm nay, tôi xin phép được chia sẻ về một trong những vấn đề đó, mang tên Tư duy nhóm. Đây là vấn đề không chỉ dễ dàng tìm thấy trong hoạt động đầu tư nói chung, mà đặc biệt thường xuyên xuất hiện trong thế giới đầu tư mạo hiểm với rất ít thông tin và sự chắc chắn về startup. Con người nói chung thường sẽ được gọi là người có trí tuệ khi có hiểu biết sâu sắc. Tuy nhiên, với đặc thù hoạt động đầu tư khởi nghiệp, với ít dữ liệu thông tin, khi các ẩn số vẫn còn ở phía trước, thì hiếm có ai thực sự có thể tự tin với “sự hiểu biết” của mình. Bản thân tôi cũng vậy. Tôi luôn cảm thấy mình biết chưa đủ, chưa bao giờ đủ hiểu biết cả. Tôi luôn trong trạng thái “khát” thông tin. Tôi luôn muốn mình phải học hỏi, trải nghiệm để trở nên thông tuệ hơn. Cá nhân tôi luôn cảm thấy may mắn khi được hoạt động trong hệ sinh thái khởi nghiệp, làm việc cùng với những cộng sự VC và các nhà sáng lập startup vô cùng thông minh, bản lĩnh và tự tin. Mặt khác, hoạt động trong một thế giới hạn chế thông tin có thể tiếp cận được, các nhà đầu tư thường có xu hướng trao đổi thông tin qua lại để được tiếp cận và kiểm chứng thông tin với nhau. Các thông tin từ đó mà cũng quay vòng đều tới mỗi VC. Cũng chỉ ngần đó thông tin, không đủ nhiều để đa dạng hoá góc nhìn. Từ đây, tôi cũng nhận ra một vấn đề là chúng tôi dễ bị rơi vào vấn đề tư duy nhóm trong nội bộ quỹ, và giữa các quỹ với nhau - tư duy dễ bị ảnh hưởng đồng nhất, với xu hướng đưa ra suy nghĩ giống nhau trong những thông tin bị hạn chế. Hơn nữa, hoạt động trong một thế giới mạo hiểm với nhiều sự không chắc chắn, không ai thực sự tự tin biết kết quả tương lai, thì chúng ta có xu hướng bám víu vào những “điểm tựa”. Đó có thể là ý kiến của những người khác được cho là hơn mình. Hoạt động trao đổi những ý kiến này, sẽ hình thành nên những suy nghĩ theo nhóm, tạo ảnh hưởng rất nhiều tới việc ra quyết định đầu tư startup trong nội bộ và giữa các quỹ đầu tư. Cụ thể, trong nội bộ quỹ đầu tư, thì những ý kiến tạo ảnh hưởng vẫn thường thuộc về những cá nhân nhà đầu tư hoạt động lâu năm, có nhiều kinh nghiệm và thành tích đầu tư tích cực trước đó. Còn giữa các quỹ thì thường sẽ là những quỹ có nhiều thành tích, danh tiếng nổi bật sẽ có thể tạo ảnh hưởng kéo những quỹ đầu tư khác theo mình. Tôi luôn có sự ngưỡng mộ rất lớn với “huyền thoại” Doug Leone - Managing Partner của quỹ đầu tư Sequoia. Nhưng, tôi đặc biệt ấn tượng nhất là khi ông đã từng khiêm tốn chia sẻ rằng , yếu tố may mắn - đúng nơi đúng lúc - đóng vai trò to lớn hơn cả năng lực trí tuệ, đã giúp ông đầu tư thành công. Ông hiểu được rằng, bên cạnh những thương vụ đầu tư thành công rất lớn, ông cũng có nhiều thương vụ đầu tư thất bại trong sự nghiệp của mình. Ông cho thấy sự khiêm tốn, thông tuệ khi nhận thức được những thách thức là những biến số không ai có thể chắc chắn thắng - bại trong các thương vụ đầu tư startup. Cũng vì lẽ này, mà tôi hiểu ra được rằng, các nhà đầu tư, dù là huyền thoại dạn dày kinh nghiệm, cũng không có ai có thể tự tin biết trước và biết hết về khả năng thành công hay thất bại của startup. Do đó, việc đi theo ý kiến của người khác hơn mình, cũng không đảm bảo cho sự thành công trong đầu tư startup. Trong rất nhiều biến số, khó nắm bắt và khó kiểm soát trong hoạt động đầu tư startup, điều duy nhất chúng ta có thể làm được, là tập trung vào những điều mình có thể kiểm soát. Đầu tiên, đó là có cho mình chính kiến. Cụ thể tôi luôn tự nhắc nhở bản thân mình, phải luôn cố gắng trau dồi kiến thức, chịu khó đào sâu tìm hiểu về bản chất, yếu tố mang tính nền tảng của các startup mình cân nhắc đầu tư. Từ đó đặt những câu hỏi quan trọng nhất, để tìm kiếm câu trả lời, và hình dung về tiềm năng trong tương lai của startup đó. Tiếp theo, là có cho mình niềm tin - đặc biệt là niềm tin ở nhà sáng lập mình lựa chọn, có năng lực phù hợp, có bản lĩnh lớn và không ngừng “tiến hoá” tốt hơn để đưa startup phát triển. Cuối cùng, là sự sát cánh đồng hành, cả những lúc thăng và trầm của startup, để đưa startup mình lựa chọn đầu tư, có thể thành công thực sự trong tương lai. Trên đây là một vài suy nghĩ của tôi về thách thức Tư duy nhóm trong hoạt động đầu tư startup, từ đó là cách vượt qua bằng việc tập trung vào những điều bản thân có thể kiểm soát được. Thực sự bài viết này là những đau đáu chiêm nghiệm của tôi khi làm nghề, mong muốn nhắn nhủ, gợi nhắc tới chính bản thân mình sau này, các cộng sự yêu quý của mình, để có thể tăng được cơ hội thành công bền vững hơn trong nghề này. Đồng thời, tôi hi vọng bài viết này cũng gửi gắm nhiều gợi ý quan trọng tới các nhà sáng lập trong cách giao tiếp, xây dựng uy tín hiệu quả, tránh để mình vào thế bị ảnh hưởng tiêu cực bởi Tuy duy nhóm khi tiếp cận với các quỹ đầu tư. Yeah, chúng ta cùng just keep fighting vì điều này nhé! Previous Next