top of page

Suy nghĩ về sứ mệnh tạo ra Success Story cho hệ sinh thái startup tại Việt Nam

Xin chào các bạn! Vừa qua tôi được gặp lại tiền bối làm nghề VC hơn 10 năm tại Việt Nam. Anh đã chia sẻ cho tôi rất nhiều bài học làm nghề của anh tới nay. Đặc biệt, điều làm tôi thấy rất nuối tiếc, là khi anh chia sẻ về quyết định rời bỏ nghề VC sau nhiều năm anh đau đáu về các thách thức làm nghề tại Việt Nam. Hệ sinh thái startup chúng ta đang chứng kiến nhiều người lặng lẽ rời đi. Có những người bất lực, có những người không đủ kiên nhẫn, có những người không đủ niềm tin. Là người tâm huyết với hành trình làm nghề VC của mình tại Việt Nam, đây thực sự là điều tôi cảm thấy trăn trở. Tôi rất muốn ủng hộ anh cũng như thật nhiều nhà sáng lập startup, kiến tạo ra câu chuyện khởi nghiệp thành công bền vững đáng tự hào tại Việt Nam.


Điều đau đáu đầu tiên mà chúng tôi cùng chia sẻ và đồng cảm, đó là hệ sinh thái startup Việt Nam chúng ta thiếu sự kiện Exit có ý nghĩa của startup. Sự kiện Exit - thoái vốn ở startup, chỉ được diễn ra khi có sự kiện thanh khoản (Liquidity event), cụ thể là thông qua hình thức bán lại cổ phần sở hữu cho bên thứ ba (Secondary Shares Sales), mua bán sáp nhập M&A, hoặc IPO. Thực tế, sự kiện IPO với startup vẫn còn đang là một cánh cửa hẹp với nhiều rào cản cao về tiêu chuẩn lên sàn tại Việt Nam, cũng như rào cản lợi thế chiến lược để lên sàn tại thị trường nước ngoài. Sự kiện Exit thông qua M&A được quan tâm nhiều hơn do sự ra tăng quan tâm từ các doanh nghiệp ngoại đến từ Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc, Singapore,… Họ quan tâm M&A mua bán sáp nhập chiến lược nhằm phục vụ cho kế hoạch thâm nhập thị trường hoặc gia tăng thị phần tại thị trường Việt Nam. Tuy nhiên trên thực tế, sự kiện M&A với startup vẫn còn rất hạn chế trên cả số thương vụ, lẫn cả quy mô giá trị thương vụ tại Việt Nam. Với các quỹ đầu tư ở giai đoạn sớm, sự kiện thanh khoản này tới nay, đa số vẫn phụ thuộc nhiều vào hình thức bán lại cổ phần cho bên thứ ba - là các nhà đầu tư tới sau. Nhưng điều cần quan tâm ở đây là, nếu các nhà đầu tư tới sau đó, nhận ra Exit là cánh cửa hẹp với IPO lẫn M&A, thì làm sao họ có động lực tham gia đầu tư? Điều này dẫn đến một kết cục là các nhà đầu tư tiếp theo không tới, startup khó huy động thêm vốn mới từ các nhà đầu tư tiếp theo để phát triển, nhà đầu tư ở giai đoạn sớm không thể Exit - tất cả đều bị kẹt lại. Có thể nói, nếu các quỹ đầu tư sau nhiều năm trời hoạt động đầu tư mà không tạo ra lợi nhuận từ Exit, thì họ sẽ mất đi niềm tin, động lực và khó có thể duy trì đà để tiếp tục hoạt động đầu tư của mình.


Điều đau đáu tiếp theo mà chúng tôi cùng chia sẻ và đồng cảm, đó là vấn đề Zero Sum Game trong hệ sinh thái startup tại Việt Nam. Tôi cũng đã từng chia sẻ về điều này trong bài viết trước đây Chiêm nghiệm về Zero-Sum Game và Positive-Sum Game. Cụ thể, Zero-Sum Game, có nghĩa là Trò chơi có tổng bằng không, sự gặt hái thành quả, lợi ích của người ngày lại là sự mất mát của người kia khi tham gia chung một hoạt động nào đó. Tôi hay gọi thị trường này bằng một cái tên đơn giản hơn là, thị trường của “Người được - Kẻ mất”, của “Người cười - Kẻ khóc". Các bạn thử hình dung, cho dù các nhà đầu tư ở giai đoạn sớm có thể Exit tại startup, bằng cách bán được cổ phần cho các nhà đầu tư tiếp theo đi chăng nữa, nếu startup sau đó không phát triển được tốt như kì vọng, không tạo ra được Exit có ý nghĩa có các nhà đầu tư vòng sau, cho các cổ đông ở lại, thì họ chính là người bị mất mát. Đây có thể là ví dụ điển hình cho vấn đề Zero Sum Game. Nếu hệ sinh thái tồn tại vấn đề này với người được kẻ mất, thì thị trường đó theo thời gian sẽ bị suy yếu, các thành phần tham gia sẽ rời bỏ thị thường vì mất niềm tin.


Cuối cùng, điều chúng tôi cùng chia sẻ và đồng cảm là vấn đề, thiếu nguồn cung startup chất lượng cao, mà tôi cũng đã từng chia sẻ về vấn đề này trong bài viết Rethink: Suy nghĩ khác về “mùa đông gọi vốn” của startup của mình. Cụ thể, tôi nhận thấy cấu trúc vốn của thị trường startup hiện nay tại Việt Nam, mang đặc điểm của Thiếu Cung - Thừa Cầu, đứng từ góc nhìn của cả hai phía, startup và nhà đầu tư. Có thể nói, nếu với startup là “Mùa đông gọi vốn”, thì với nhà đầu tư startup, chính xác phải là “Mùa đông đầu tư”. Như mọi sự tiến hoá phát triển, sau nhiều bài học đắt giá, trải qua sự mất mát, các quỹ đầu tư cũng trở nên kỉ luật hơn, nâng tiêu chuẩn đầu tư cao hơn. Do đó, để Cung - Startup gặp được Cầu - Nhà đầu tư, thì trong hệ sinh thái startup của Việt Nam chúng ta rất cần gia tăng cả về Chất và Lượng của các công ty startup trong việc cho thấy tiềm năng phát triển bứt phá, quản trị tốt để phát triển bền vững, tạo ra được lộ trình Exit cùng thắng win-win cho mọi người, trong thế Positive-Sum Game thực sự.


Cũng ngay trong hôm gặp lại người anh tiền bối VC đó, tôi cũng có một buổi họp khác với một nhà đầu tư nước ngoài. Tại buổi họp này, tôi nhận được vô vàn câu hỏi khó xoay quanh vấn đề Exit của startup tại hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam. Sau rất nhiều nỗ lực giải thích tình hình, chia sẻ thông tin một cách nhiệt huyết của tôi, nhà đầu tư đó chỉ để lại một câu hỏi “Gần đây hệ sinh thái startup Việt Nam có Success Story - câu chuyện thành công đáng kể nào không?”. Đây thực sự là câu hỏi xoáy sâu vào nỗi đau của bất kỳ ai trong hệ sinh thái khởi nghiệp nước nhà chúng ta. Đã tới lúc, hệ sinh thái startup Việt Nam rất cần những câu chuyện startup thành công thực sự để kể, để duy trì niềm tin của các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Hơn nữa, nếu hệ sinh thái không có những tấm gương startup thành công thực sự với khởi nghiệp, thì sẽ không có nhân tài dám dấn thân hết mình với khởi nghiệp, chúng ta sẽ không có những startup chất lượng với tiềm năng phát triển bứt phá. Từ đó dẫn tới kết quả là hệ sinh thái khởi nghiệp sẽ lại thiếu dòng vốn đổ vào từ các nhà đầu tư. Tiếp tục, nó sẽ tạo ra cái vòng luẩn quẩn, bế tắc không thoát ra được.


Success Story - là điều kiện cần để quyết liệt bứt phá khỏi cái đà đi vào vòng luẩn quẩn kể trên. Do đó, hi vọng các nhà sáng lập đọc tới bài viết này của tôi, có thể đồng cảm với những chia sẻ này, để mang trong mình sứ mệnh “kép” là tạo ra Success Story cho hệ sinh thái startup tại Việt Nam. Đó là điều kiện cần, còn điều kiện đủ là tất cả các thành phần trong hệ sinh thái khởi nghiệp, bao gồm các nhà sáng lập, các nhà đầu tư startup và các nhà làm chính sách… sẽ cần mang trong mình tầm nhìn dài hạn, với tinh thần trách nhiệm kiến tạo Positive-Sum Game, cùng tạo ra tính tiếp nối dòng chảy khởi nghiệp qua các thế hệ. Ở đó, thế hệ sau được thừa hưởng những thành tựu của những thế hệ đi trước, là những playbook khởi nghiệp thành công, những bài học được tích luỹ, và đặc biệt là niềm tin đi cùng với nguồn lực tài chính, để tiếp tục thúc đẩy sự phát triển cho các thế hệ tiếp theo.


Tôi luôn có sự ngưỡng mộ và tôn kính đặc biệt với những người làm nghề VC hơn 2 thập kỉ, thậm chí tới hơn 30 năm bền bỉ gây dựng sự nghiệp đầu tư thành công không chỉ cho bản thân mình, cho quỹ đầu tư của mình, mà vun đắp thành công cho cả hệ sinh thái khởi nghiệp của quốc gia họ đi qua. Ở đó, điểm chung là họ đều hoạt động trong hệ sinh thái hội tụ được những điều kiện cần và đủ kể trên. Đây cũng chính là điều vô cùng quan trọng, để mỗi thành phần trong hệ sinh thái từ nhà sáng lập startup, nhà đầu tư VC,…có thể Keep Playing - chạy bền với hành trình phát triển sự nghiệp của mình.


Chào tạm biệt tiền bối làm nghề VC của tôi, người đã chỉ dạy cho tôi nhiều điều quan trọng, giúp tôi tỏ tường hơn với những điều mình đang nhìn thấy và hành trình mình cần phải hướng tới. Tôi thực sự mong anh thành công với sự lựa chọn mới của mình. Anh đã lựa chọn trở thành doanh nhân như chính các nhà sáng lập startup mà anh đã từng hỗ trợ họ phát triển khi còn làm nghề VC. Tôi mong rằng sau rất nhiều bài học đau đáu của hơn 10 năm qua của anh, anh sẽ tạo ra được Success Story của riêng mình trên hành trình mới này. Tôi rất muốn ủng hộ anh cũng như thật nhiều nhà sáng lập startup, kiến tạo ra câu chuyện khởi nghiệp thành công bền vững đáng tự hào tại Việt Nam. Yeah, chúng ta cùng “Keep Fighting” vì điều này nhé các nhà sáng lập ơi!!

Subscribe Form

  • facebook
  • linkedin

©Zunzunstartups 2019-2024. All Rights Reserved. 

The companies included herein do not represent all of the portfolio companies invested or companies recommended by Genesia Ventures, Inc. and me. 

bottom of page