Tính đến thời điểm tôi viết bài blog này, tôi đã làm việc ở nhà được tròn 2 tháng, luôn tuân thủ tuyệt đối theo chỉ thị chống dịch Covid-19 của chính phủ. Không chỉ riêng tôi, chắc hẳn có rất nhiều người trong chúng ta đang cảm thấy căng thẳng, bất an, cảm thấy bị "mắc kẹt" trong tình hình giãn cách, phải ở nhà lâu ngày của dịch bệnh hiện nay.
Những tưởng 2 tháng này đã là sự "mắc kẹt" lâu nhất trong sức chịu đựng giới hạn của con người chúng ta, nhưng câu chuyện mắc kẹt trong suốt 2 năm của một đoàn thám hiểm cách đây hơn 107 năm diễn ra ở gần Nam Cực sẽ khiến chúng ta cảm thấy an ủi phần nào. Tôi đã tìm thấy những bài học ý nghĩa và đầy cảm hứng trong câu chuyện thực tế này, từ khoá học online miễn phí của Trường kinh doanh Harvard tên là "Become a More Resilient Leader in Turbulent Times" trong khoảng thời gian dài ở nhà phòng dịch vừa qua.
Ernest Shackleton là một nhà thám hiểm người Ireland gốc Anh, ông luôn muốn trở thành người đầu tiên đi tới khám phá Nam Cực. Vào tháng 8 năm 1914, Shackleton bắt đầu hành trình từ Anh trên chiếc tàu Endurance với 27 đồng đội của mình. Chỉ 3 tháng sau đó, vào tháng 1 năm 1915, chiếc tàu gặp phải thời tiết rất tồi tệ, băng tuyết phủ gắp nơi, và con tàu đã bị kẹt trong băng, trong trạng thái không tiến cũng không lùi được. Con tàu có thể nói là mắc kẹt theo đúng nghĩa đen. Nhưng là thuyền trưởng, Shackleton không để cả ông và đồng đội “mắc kẹt” theo nghĩa bóng trong tinh thần mỗi người. Mặc dù cho con tàu đã mắc kẹt trong hơn 10 tháng sau đó, trước khi nó bị vỡ và chìm vào đại dương, Shackleton đã làm những gì để mọi thành viên trong đoàn vẫn bình an trở về đất liền vào tháng 8 năm 1916, đúng 2 năm từ ngày khởi hành?
Tôi đã học hỏi và rút ra được 3 bài học vô cùng quan trọng để trả lời cho câu hỏi trên, thông qua những chiến lược lãnh đạo đã chứng mình tính hiệu quả của Shackleton và từ các ví dụ thực tế của các startup quỹ Genesia Ventures chúng tôi đầu tư ở Việt Nam, như dưới đây:
Cần tạo ra Mental Medicine- liều thuốc tinh thần cho đồng đội
Trên con tàu mang tên Endurance (mang ý nghĩa là sự bền bỉ, sức chịu đựng) đó trong tình thế bị kẹt giữa biển băng, điều đầu tiên mà Shackleton làm đó là, anh tập hợp tất cả thành viên sau bữa tối lại với nhau để cùng nói chuyện, chơi trò chơi, thậm chí sau đó còn tổ chức biểu diễn sân khấu hay cuộc thi cho chó chạy trên băng. Là thuyền trưởng, Shackleton luôn nghĩ mọi cách để tạo ra Mental Medicine - liều thuốc tinh thần, cho 27 đồng đội của mình duy trì gắn kết, luôn bận rộn và tập trung vào những điều tích cực. Điều này rất quan trọng, thậm chí còn hơn cả việc cung cấp thực phẩm, để duy trì sự tồn tại của đội ngũ. Bởi vì trong hoàn cảnh mắc kẹt, nếu không có những liều thuốc tinh thần từ các hoạt động đó, các thành viên sẽ có sự chuyển biến tinh thần: từ buồn chán, đến mất niềm tin, rồi thất vọng, rồi đến tuyệt vọng, và cuối cùng có thể dẫn đến từ bỏ cuộc sống chọn cái chết.
Trong giai đoạn giãn cách lâu ngày do Covid-19 hiện nay, tôi học được điều quan trọng là cần luôn giữ mình bận rộn với những điều ý nghĩa, không để cho mình rơi vào trạng thái buồn chán hay mất niềm tin. Tôi giao tiếp nhiều hơn với chính bản thân mình, với gia đình, đồng nghiệp, đối tác và với những startup bên quỹ tôi đầu tư. Gần đây tôi có trò chuyện với Hào Trần, CEO của Vietcetera, nói về cách anh cùng đội ngũ của mình vượt qua giai đoạn khó khăn này. Bên cạnh việc nỗ lực cắt giảm những chi phí hoạt động không cần thiết như thường thấy ở nhiều startup hiện nay, anh cũng tạo điều kiện cho nhân viên có nhiều thời gian để thư giãn, và đặc biệt trong đó có những lời chia sẻ của Hào về cách tạo "liều thuốc tinh thần" cho đội ngũ của mình. Ví dụ tiêu biểu là Vietcetera tổ chức những hoạt động Team Happy Hours hay Morning Book Club, là cách để công ty xây dựng sự kết nối thân thiết và sự giao tiếp ý nghĩa giữa các thành viên trong lúc phải giãn cách, làm việc từ nhà hiện nay.
Thực hiện chiến thuật, "Keep your friends close, and your enemies (doubters) closer"
Thứ hai là, đó là quản lý và duy trì năng lượng tích cực cho đội ngũ của mình, bằng chiến thuật: "Keep your friends close, and your enemies (doubters) closer" - có thể hiểu đơn giản là "cách ly" những đồng đội có xu hướng trở nên tiêu cực, mất lòng tin ra khỏi những đồng đội khác. Vì hơn bao giờ hết, Shackleton đã hiểu rằng, năng lượng tiêu cực như là một con virut mang cảm xúc rất dễ bị lây lan nhanh sang tất cả mọi người. Do đó, Shackleton đã thực hiện việc sắp xếp lại theo nhóm riêng: nhóm người vẫn duy trì được tinh thần tốt và năng lượng tích cực, nhóm này sẽ ở gần với nhau, và nhóm người có dấu hiệu mất niềm tin, tinh thần và năng lượng theo chiều hướng tiêu cực sẽ được tách ra ở riêng, dưới sự quan tâm chăm sóc đặc biệt từ thuyền trưởng để được điều chỉnh lại niềm tin và năng lượng.
Gần đây, tôi có nói chuyện với một bạn làm startup. Bạn ấy có chia sẻ về việc trong giai đoạn này có nhiều kĩ sư IT đã rời công ty, do mất lòng tin với công ty. Thật khó, để thuyết phục một ai đó trong giai đoạn mắc kẹt này, tin tưởng vào công ty sẽ tồn tại và thành công, để tiếp tục đồng hành với mình. Tuy nhiên, điều nguy hiểm nhất là sự mất niềm tin của người đó làm "lây lan" sang cả công ty, "lôi kéo" các đồng đội khác cùng mất niềm tin và rời công ty. Vì vậy, là thuyền trưởng trong hoàn cảnh đó, nhà sáng lập cần quan sát và giao tiếp thường xuyên với các nhân viên của mình, để nhanh chóng nhận ra những người đã mang năng lượng tiêu cực, "cách ly" họ ra với các nhân viên khác. Rồi từ đó, nhà sáng lập từ từ thuyết phục, động viên, và hỗ trợ họ xây dựng lại niềm tin với công ty. Trong trường hợp không thể "chữa lành" được, thì không còn cách nào khác, nhà sáng lập có thể để cá nhân mất niềm tin đó rời đi theo nguyện vọng, để họ có cơ hội được lên chiếc thuyền khác phù hợp với họ hơn.
Team Fit: Chọn đồng đội phù hợp tham gia hành trình Startup của bạn
Thứ ba, cách Shackleton từ những ngày đầu tiên chuẩn bị cho chuyến hành tình, đã kỹ lưỡng tuyển chọn đồng đội lên thuyền thám hiểm Nam Cực đó với ông, đã cho thấy bài học quan trọng về Team Fit- chọn những người đồng hành phù hợp với startup bạn.
Năm 1913, Shackleton cho đăng một mẫu quảng cáo ngắn gọn trên nhiều tờ báo ở London, với nội dung như sau:
“TUYỂN NAM cho Chuyến Đi Mạo Hiểm. Lương thấp, trời lạnh giá, nhiều tháng trời trong đêm đen, đầy hiểm nguy, không chắc ngày về an toàn. Có danh vọng và được tôn vinh nếu thành công”
Shackleton đã mô tả rất thực tế về những khó khăn, rủi ro cũng vinh quang có thể có được từ công việc, nhằm tuyển được người thực sự phù hợp với đặc thù của công việc trong chuyến thám hiểm. Ứng viên tìm tới ông chắc hẳn không phải là người nhẹ dạ, ứng tuyển cho vui, mà họ phải là người rất dũng cảm, có ý chí bền bỉ và chuẩn bị sẵn tâm lý cho mọi thách thức nguy hiểm của công việc phía trước. Có một điều thú vị về mẫu quảng cáo trên, lúc đầu Shackleton chỉ kì vọng là sẽ nhận được khoảng 50~70 phản hồi, nhưng thực tế ông nhận được hàng nghìn phản hồi từ ứng viên tham gia, từ đó ông chọn ra 27 người phù hợp nhất lên thuyền tham hiểm với ông. Có thể nói ngay từ đầu, việc kỹ lưỡng tuyển dụng với tiêu chí rõ ràng, đã giúp Shackleton chọn ra được những người phù hợp, chuẩn bị sẵn sàng cho mọi thách thức phía trước.
Vừa qua, hai nhà sáng lập của Kamereo là Taku Tanaka và Hiroshi Tokaku đã rất tâm huyết, dành nhiều thời gian để xây dựng Hiring Deck 43 trang, giới thiệu đầy đủ về tầm nhìn, hoạt động kinh doanh, đội ngũ, giá trị cốt lõi, môi trường làm việc và phúc lợi lương thưởng của công việc, chia sẻ công khai, để Kamereo và những ứng viên phù hợp có thể tìm thấy nhau. Tôi đã từng hỗ trợ Kamereo giới thiệu các ứng viên tiềm năng, tôi nhận thấy được sự nghiêm túc tuyệt đối, chú trọng của nhà sáng lập trong việc kỹ lưỡng tuyển dụng người phù hợp với văn hoá, tầm nhìn và giá trị cốt lõi của công ty.
Ngoài ra, Manabie- startup công nghệ giáo dục chúng tôi đã đầu tư, hỗ trợ ở thị trường Việt Nam và Nhật Bản, gần đây có đẩy mạnh việc tuyển dụng kỹ sư IT phát triển sản phẩm. Trên thông tin tuyển dụng, Manabie đã nhấn mạnh rất rõ nét về văn hoá Tech của công ty:
"Manabie Tech culture of continuous learning with internal open source repositories, which any member can contribute, open discussions for knowledge sharing, and more"
(Tạm dịch: Văn hoá Tech của Manabie là văn hóa học hỏi liên tục với kho mã nguồn mở nội bộ mà bất kỳ thành viên nào cũng có thể đóng góp, thảo luận mở để chia sẻ kiến thức và hơn thế nữa)
Và một điều thú vị nữa là ở phần yêu cầu đối với ứng viên, đối với vị trí tuyển Backend Engineer (Junior Level), Manabie không ưu tiên đề cập đến trình độ, kỹ năng cứng, mà lại ưu tiên đặt 2 điều kiện quan trọng đầu tiên là:
1/ Teamwork: “Your problems are my problems, my problems are your problems”
2/ Strong desire to learn and to grow
Có lẽ việc tuyển dụng người phù hợp People Fit and Team Fit, là điều mà bất kì nhà sáng lập nào cũng cần thực hiện, không vì công ty đang rất cần người tại một thời điểm nào đó, mà nhanh chóng tuyển người dù không thực sự phù hợp, vì điều này về lâu dài có thể sẽ gây hối tiếc và tổn thất lớn chung cho công ty, khi họ có thể là người mang nguồn năng lượng tiêu cực đến với các thành viên khác, chia rẽ mọi người trong lúc công ty gặp khó khăn.
Trên đây là phần chia sẻ về 3 bài học của tôi. Hi vọng từ câu chuyện thực tế về thuyền trưởng Shackleton đưa đồng đội trên con tàu Endurance trở về bến bình an sau 2 năm mắc kẹt, cũng như những ví dụ thực tế từ startup Vietcetera, Kamereo, và Manabie mà quỹ chúng tôi đầu tư ở Việt Nam, sẽ giúp nhà sáng lập có thêm các gợi ý giúp công ty của mình đứng vững bền bỉ với những giai đoạn khủng hoảng hiện nay. Tôi tin rằng, mỗi cuộc khủng hoảng cũng là cơ hội để "lửa thử vàng", tôi luyện năng lực, bản lĩnh cũng như sự bền bỉ của mỗi chúng ta, để rồi khi bước qua từ mỗi cuộc khủng hoảng này, chúng ta sẽ trở nên mạnh mẽ hơn.