Xin chào các bạn!
Những ngày gần đây hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam chúng ta liên tục được đón nhận những thông tin gọi vốn khủng. Đã thành thói quen, 8 giờ sáng mỗi ngày trong tuần tôi lại cập nhật tin tức các đầu báo lớn nhỏ, trong nước và ngoài nước, để đón xem hôm nay startup Việt nào đăng tin thông cáo báo chí gọi vốn. Tôi có một phát hiện thú vị là, ở Việt Nam mình các tin tức về startup gọi vốn, hầu hết được gắn kèm với chữ "thành công" ở các tiêu đề của bài báo bằng tiếng Việt, trong khi ở các trang báo báo nước ngoài, hai chữ này rất ít hoặc hầu như không có xuất hiện trong các tiêu đề của tin tức liên quan tới gọi vốn. Tôi tò mò không biết các bạn khi đón đọc các tin tức startup gọi vốn với hai chữ "thành công" đó, mọi người cảm nhận được những điều gì? Tôi thì có suy nghĩ rằng, chưa nên vội vàng coi gọi được vốn đầu tư là thành công. Tại sao tôi lại có suy nghĩ như vậy? Sau đây, tôi xin chia sẻ những điều tôi thực sự ĐỌC được đằng sau mỗi tin startup gọi vốn được gắn với chữ "thành công".
Những điều tất cả chúng ta đều ĐỌC được
Đầu tiên là Niềm Vui.
Chắc chắn rồi, tất cả chúng ta cần chia sẻ niềm vui này với các nhà sáng lập startup và những nhà đầu tư của họ. Bởi vì, thực sự gọi được vốn không hề dễ dàng.
Startup đã phải trải qua "bẩy bẩy bốn chín" lớp sàng lọc lựa chọn kĩ càng của nhà đầu tư, ở đó startup được chọn trong hàng trăm startup mà các quỹ đầu tư đã từng gặp và cân nhắc. Đội ngũ startup đã phải trải qua cả nửa năm hoặc hơn thế nữa, ngày đêm làm tài liệu, trả lời thư giải đáp hết các thắc mắc, để thuyết phục bằng được các nhà đầu tư đồng ý xuống tiền. Họ cũng đã trải qua rất nhiều những lời từ chối, hoặc lặng thinh từ phía nhà đầu tư sau nhiều buổi họp với nhiều kì vọng.
Phía nhà đầu tư cũng vậy. Để có thể hoàn thành một thương vụ đầu tư, họ cũng phải chạy qua hàng loạt những "hàng rào bảo vệ" để thuyết phục đầu tư: Thuyết phục chính bản thân mình, thuyết phục đồng đội của mình, thuyết phục sếp trực tiếp của mình, thuyết phục GP (General Partner), thậm chí có trường hợp phải thuyết phục cả LP (Limitted Partner: là nhà đầu tư vào quỹ đầu tư).
Chưa dừng lại ở đó, thuyết phục xong việc ra quyết định đầu tư rồi, còn phải thương thảo hợp đồng phức tạp với các bên, rồi tiến hành kí kết, và tiếp đến là giải ngân đầu tư.
Thực sự, để đến ngày chúng ta có thể nhìn thấy tin công bố hoàn thành gọi vốn trên các mặt báo, cả startup và nhà đầu tư cũng đều trải qua mồ hôi nước mắt, kiên trì và nhẫn nại. Do đó, khi kết thúc một vòng gọi vốn, chúng ta nên tạm chúc mừng nhau, chia sẻ niềm vui vì đã hoàn thành được một chặng hành trình khó khăn vừa qua, để rồi rất nhanh, lại tiếp tục một hành trình mới phát triển lên một tầm cao hơn.
Tiếp theo, tôi đọc được là Niềm Tin.
Startup khi nhận được đầu tư, là startup nhận được trọn niềm tin từ những nhà đầu tư, từ đây startup sẽ có thêm những người ủng hộ và đồng hành với mình. Họ sẽ là những người từ những ngày sớm nhất yêu thích và sử dụng sản phẩm của startup. Họ cũng sẽ là những người âm thầm tích cực tương tác với các bài đăng về sản phẩm của bạn ở những ngày đầu khi mà chưa nhiều tương tác.
Startup khi nhận được đầu tư, họ sẽ có thêm niềm tin từ các nhân tài, tin vào tiềm năng phát triển của công ty. Nhân tài đó chính là các nhân viên đang làm việc tại startup đó, và có thể là các nhân tài mới có thêm niềm tin để ra quyết định đầu quân cho startup. Do đó, chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy các startup sau khi gọi vốn sẽ tích cực tuyển dụng mạnh mẽ hơn.
Tôi đọc thấy thêm một sự tích cực nữa, đó là sản phẩm dịch vụ của startup đó sẽ được lan toả tới nhiều người dùng hơn nữa. Startup khi gọi vốn xong, họ sẽ dùng dòng vốn đó để đầu tư vào nghiên cứu phát triển sản phẩm, tuyển dụng thêm nhiều nhân tài cùng tham gia phát triển để sớm hoàn thiện sản phẩm đưa đến tay người dùng , và họ cũng có thể đầu tư thêm chi phí marketing, để sản phẩm của họ reach- tới được nhiều người sử dụng mục tiêu hơn nữa. Thậm chí, là người tiêu dùng, chúng ta cũng có thể kì vọng là có thể được tiếp cận sản phẩm dịch vụ của startup đó với mức giá rẻ hơn, với nhiều khuyến mãi hơn.
Những điều không dễ dàng ĐỌC được
Mặt khác, đằng sau mỗi bài báo "gọi vốn thành công" tưởng toàn là những điều tích cực của niềm vui và sự hi vọng, thì có lẽ không nhiều người dễ dàng nhận ra được: sự đánh đổi, những áp lực của những nhà sáng lập startup. Khi nhận ra được những điều này, chúng ta sẽ rất tỉnh táo với hai chữ "thành công" đi kèm với những tin tức gọi vốn.
Đầu tiên đó là sự đánh đổi. Đánh đổi của thời gian, cổ phần đi kèm với quyền kiểm soát công ty.
Như đã chia sẻ ở trên, chắc hẳn mọi người cũng đã hình dung được hành trình gọi được vốn gian nan và tốn thời gian như thế nào. Các nhà sáng lập đã phải đánh đổi một khoảng thời gian vô cùng quan trọng, để hầu như dành cho gọi vốn, mà đáng ra nên tập trung vào hoạt động kinh doanh của mình.
Vừa qua tôi có dịp trò chuyện với anh Hoàng- CEO và đồng sáng lập của BuyMed- một trong các startup quỹ Genesia Ventures chúng tôi đầu tư và hỗ trợ tại Việt Nam. Anh ấy có chia sẻ cảm nghĩ của anh khi kết thúc mỗi vòng gọi vốn là, mong muốn đó là lần cuối gọi vốn của công ty mình. Để nói lên một sự thật đầy nghịch lý là: Nếu những tin gọi vốn "thành công" được ca tụng ngoài kia thực sự toàn là điều tuyệt vời, thì tại sao người trong cuộc lại chỉ mong đó là lần cuối cùng phải gọi vốn? Vì thực sự, gọi vốn "ngốn" rất nhiều thời gian của nhà sáng lập, thách thức họ phải chu toàn cả hai việc hoặc hơn cùng một lúc, đó là: làm hài lòng khách hàng của mình bằng việc tập trung vào hoạt động kinh doanh của công ty, và làm hài lòng nhà đầu tư bằng việc giải đáp hết những thắc mắc từ buổi họp này qua những buổi họp khác.
Thêm nữa, các nhà sáng lập cũng sẽ có thể phải đánh đổi thời gian và sự tập trung của mình, sau khi đăng tin gọi vốn "thành công", là sẽ được mời tham gia phỏng vấn, sự kiện, làm diễn giả, hay giao lưu với những nhà đầu tư mới,... tất cả những điều này đều khiến họ bị phân tâm, mà không tập trung vào việc quan trọng nhất đó là vận hành kinh doanh startup của mình.
Bên cạnh đó còn là sự đánh đổi cho cổ phần và sự kiểm soát. Khi có thêm nhà đầu tư, theo nghĩa tích cực là startup có thêm người đồng hành ủng hộ, theo nghĩa hạn chế, thì phòng họp hội đồng quản trị trở nên chật trội hơn, nghĩa là quyền ra các quyết định quan trọng, kiểm soát công ty sẽ được chia nhỏ ra hơn, với nhiều phần được chia thêm cho các nhà đầu tư. Bình thường, sau mỗi vòng gọi vốn, startup có thể phải đánh đổi khoảng 10% ~ 30% cổ phần của họ, cho những nhà đầu tư mới. Tôi vẫn thường chia sẻ với những nhà sáng lập startup quỹ tôi đầu tư là đừng đánh đổi quá nhiều cổ phần trong một vòng gọi vốn, chỉ nên trong khoảng trên dưới 15% là vùng an toàn để tới khi về được đích (Exit) là IPO hay ít nhất là M&A, sau khi trải qua tất cả 3 ~ 4 vòng gọi vốn, thì những nhà sáng lập vẫn còn có thể nắm giữ trên 35% để có được quyền phủ quyết.
Tiếp theo, tôi đọc và hiểu được những áp lực tăng trưởng vô cùng lớn của nhà sáng lập và đội ngũ startup của mình. Gọi vốn luôn đi kèm với kì vọng và sự quyết tâm. Nhà sáng lập thuyết phục nhà đầu tư đồng ý rót vốn, bằng những mục tiêu và kế hoạch rõ ràng sẽ được thực hiện sau khi gọi vốn xong. Do đó, họ sẽ có những áp lực đè nặng là phải giữ lời hứa với quyết tâm đó, đạt được những mục tiêu đã đề ra. Tuy nhiên, sẽ có một "cái bẫy" mà các nhà sáng lập dễ gặp phải khi có tiền trong tay, và có áp lực trên vai. Đó là nhà sáng lập dễ dùng nhiều biện pháp đẩy tăng trưởng, một cách không bền vững. Một ví dụ điển hình là startup dành quá nhiều tiền để chạy quảng cáo để có thêm người dùng, từ đó để đạt được mục tiêu doanh thu đã đề ra.
Ngoài ra, thêm hai áp lực nữa trên vai càng làm đè nặng các nhà sáng lập là: áp lực về valuation (định giá) ở vòng tiếp theo và áp lực Exit (thoái vốn) cho các cổ đông. Đừng vội mừng với vòng gọi vốn vừa qua, khi startup gọi được nhiều tiền, với định giá cao, vì khó khăn sẽ ở phía trước, khi startup tiến tới vòng gọi vốn tiếp theo sẽ có áp lực định giá phải cao hơn định giá ở vòng trước. Vì trong bất cứ hợp đồng đầu tư nào cũng có điều khoản Anti-Dilution (chống pha loãng), để bảo vệ nhà đầu tư ở các vòng trước đó, trong trường hợp giá trị của công ty bị giảm ở vòng gọi vốn, hay còn gọi là vòng "down round". Khi đó, nhà đầu tư đó có quyền được được nhận thêm cổ phần để bù đắp lại việc giá trị cổ phần nắm giữ bị giảm. Down Round là trường hợp rất không mong muốn của tất cả mọi người, từ đội ngũ sáng lập tới các nhà đầu tư. Do đó, khi gọi vốn, các nhà sáng lập cần hỏi lại chính mình một lần nữa rằng: Liệu số tiền đầu tư này, với mức định giá này có đang được tính với Healthy Multiple (Trực dịch: Bội số lành mạnh, phản ảnh thực chất)? Vòng gọi vốn này nhằm đạt được milestone (mục tiêu và cột mốc) gì? Khả năng thực sự đạt được khoảng bao nhiêu? Khi đó, liệu định giá vòng gọi vốn tiếp theo có thể cao hơn mức định giá vòng này? Trong trường hợp startup phát triển không như kì vọng, thì điều khoản Redemption rights (nếu có) trong hợp đồng đầu tư có thể giúp các nhà đầu tư Exit, bằng việc thu hồi lại khoản tiền đã đầu tư, sau một khoảng thời gian nhất định nếu nhà đầu tư yều cầu thì startup có nghĩa vụ phải mua lại một phần hoặc tất cả số cổ phần của nhà đầu tư nắm giữ. Do đó bên cạnh áp lực về Valuation ở vòng tiếp theo, thì áp lực Exit cho các cổ đông, cũng khiến chúng ta phải cân nhắc thận trọng với quyết định gọi vốn cho startup của mình.
Định nghĩa lại khái niệm “Gọi vốn thành công”
Với những điều chúng ta ĐỌC và HIỂU thực sự đằng sau những tin tức gọi vốn startup ở trên, chắc hẳn tất cả chúng ta đều tỉnh táo hơn với từ "thành công" đi kèm với gọi vốn rồi.
Tôi đã gõ thử Google với từ tìm kiếm "Gọi vốn không phải là thành công", điều thú vị là có duy nhất bài viết trên Báo Đầu Tư phỏng vấn tôi, có đưa thông điệp khá là đi "ngược với đám đông" lúc này của tôi là: Gọi vốn không phải là mục tiêu của khởi nghiệp và việc có được một vòng gọi vốn “khủng” chắc chắn không phải là bảo chứng cho sự thành công.
Đúng vậy, hoạt động gọi vốn của startup là một điều tất yếu của bất kì một hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển nào, ở đó có sự gửi gắm niềm tin và hi vọng của nhà đầu tư, của nhân tài "chảy vào" startup, để làm bệ phóng cho startup phát triển vươn tới tầm cao mới. Ở đó, tất cả mới chỉ là bắt đầu một chặng hành trình mới cùng đi với nhau. Và ở đó, còn đi kèm với nhiều áp lực lớn. Vì vậy, hi vọng chúng ta không gắn thêm chữ "thành công" quá sớm lên startup, để tất cả cùng tỉnh táo với những mục tiêu phát triển tiếp theo, để đạt được THÀNH CÔNG thực sự nhé.
Commenti