Cứ vào mỗi buổi chiều chủ nhật, tôi lại ngồi điểm lại các sự kiện diễn ra trong tuần, và chiêm nghiệm cho mình những bài học có ý nghĩa. Trong tuần vừa qua, GRIT - Bền bỉ, là hai từ thường trực xuất hiện trong đầu tôi, xuyên suốt từ những quan sát và trải nghiệm trong công việc là một VC - nhà đầu tư khởi nghiệp ở Việt Nam, như dưới đây.
Đó là, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam chúng ta đón nhận tin mừng Momo nhận được sự đồng hành từ một trong ba tổ chức tài chính lớn nhất Nhật Bản, đó là Ngân hàng Mizuho, đây cũng là đối tác đầu tư rất lớn của quỹ Genesia Ventures chúng tôi. Mặc dù thương vụ đầu tư này chưa được tiết lộ chi tiết, nhưng nhiều thông tin dự đoán, thương vụ đầu tư lịch sử này có thể đưa Momo sau hơn một thập kỉ bền bỉ phát triển, lần đầu tiên được ghi nhận vào danh sách Unicorn - Kì lân (công ty startup được định giá trên 1 tỉ USD) tại Việt Nam.
Tuần vừa qua, tôi có cơ hội được ăn trưa trò chuyện với một nữ sáng lập startup về EdTech - Công nghệ giáo dục ở Việt Nam. Từ một buổi hẹn ban đầu được lên kế hoạch chỉ khoảng 1 tiếng, nhưng thực tế chúng tôi đã ngồi nói chuyện với nhau gần 4 tiếng đồng hồ, vì chặng hành trình bền bỉ gần 10 năm mang lại cơ hội tiếp cận giáo dục tiên tiến trên thế giới của chị cần ngần đó hoặc thậm chí hơn đó thời gian để được chia sẻ và thấu cảm hết. Ở chị tôi thấy sự cố gắng không mỏi mệt, niềm đam mê không dừng lại, tầm nhìn và lý tưởng cao đẹp muốn hướng đến thông qua startup của mình.
Cũng trong tuần vừa rồi, tôi nhận được tin một nhà sáng lập startup game NFT gọi vốn "thành công" hàng triệu USD. Điều khiến tôi bất ngờ, không phải là nhà sáng lập đó gọi vốn thần tốc "thành công" ra sao, mà là chỉ mới khoảng 6 tháng trước, người đó còn rất nhiệt tình có buổi họp gọi vốn với quỹ đầu tư Genesia Ventures chúng tôi, với một startup khác do mình sáng lập nhưng không hề liên quan tới startup game NFT lần này. Tôi chỉ biết thở phào thầm nghĩ là, thật may lúc đó chúng tôi đã sáng suốt quyết định không đầu tư vào startup đó.
Nhưng sau sự thở phào đó, rất nhanh lại là nhiều nỗi trăn trở của tôi về tính bền bỉ trong startup. Tôi đã trăn trở tới mức, viết một đoạn "tâm thư" gửi cho hết các nhà sáng lập, và thành viên cốt cán của các startup mà quỹ chúng tôi đầu tư ở Việt Nam. Dưới đây, là một trích đoạn tôi xin phép được chia sẻ như sau:
Tôi phát hiện ra một điều thú vị, có điểm tương quan về tỉ lệ startup không thành công, với tỉ lệ % người không đủ bền bỉ để đạt được mục tiêu đặt ra cho chính mình, đều là rất cao, bằng hoặc hơn 90%.
Cụ thể, một nghiên cứu của trường đại học Scranton, chỉ ra rằng có đến 92% người không bao giờ đạt được những mục tiêu họ đã đề ra lúc đầu năm mới. Trong vòng vài tuần hoặc vài tháng, mọi người bắt đầu từ bỏ quyết tâm của mình khi họ gặp những va chạm trên đường khiến họ chệch hướng.
Còn theo Investopedia vào năm 2019, tỷ lệ thất bại của các công ty khởi nghiệp là khoảng 90%. Nghiên cứu cũng kết luận 21,5% công ty khởi nghiệp thất bại trong năm đầu tiên, 30% trong năm thứ hai, 50% trong năm thứ năm và 70% trong năm thứ 10. Bài nghiên cứu cũng chỉ ra những nguyên nhân của tỉ lệ thất bại cao này là do: Công ty cạn tiền, Chọn sai thị trường, Thiếu nghiên cứu để hiểu nhu cầu thực sự của khách hàng, Chọn sai đối tác, Làm Marketing sai,..
Bên cạnh đó, bài nghiên cứu của giáo sư Tom Eisenmann đến từ trường Harvard Business School, trong cuốn sách mới nhất của mình xuất bản năm 2021, với tựa đề Why Startups Fail: A New Roadmap for Entrepreneurial Success đã đề cập tới một lý do vô cùng quan trọng, với một góc nhìn thú vị, đã sâu chuỗi giả thiết của tôi về sự trùng hợp về tỉ lệ bằng hoặc lớn hơn 90% của số người không đủ bền bỉ thể đạt được mục tiêu đề ra của mình và số startup thất bại kể trên.
Giáo sư đã đề cập tới phát hiện của mình, đi ngược lại những giả định của nhiều nhà đầu tư mạo hiểm: "Nếu bạn hỏi họ tại sao các công ty khởi nghiệp lại sa sút, bạn rất có thể sẽ nghe nói về “con ngựa” (nghĩa là cơ hội mà các công ty khởi nghiệp đang nhắm đến) và “người cưỡi con ngựa” (người sáng lập). Cả hai đều quan trọng, nhưng nếu buộc phải lựa chọn, hầu hết các VC sẽ ưu tiên một người sáng lập có năng lực hơn một cơ hội hấp dẫn. Do đó, khi được yêu cầu giải thích tại sao một dự án mới đầy hứa hẹn cuối cùng lại vấp ngã, hầu hết đều có xu hướng viện dẫn những điểm thiếu sót của những người sáng lập - đặc biệt là sự thiếu kiên trì bền bỉ, nhạy bén trong ngành hoặc khả năng lãnh đạo.
Ngày nay, chúng ta rất dễ dàng bị thu hút bởi những cám dỗ xung quanh ta, ở đó mọi thứ vui vẻ hơn, nhẹ nhàng mà hào nhoáng hơn, và có thể có nhiều tiền hơn. Như việc, chọn "con ngựa" khác nhìn có vẻ khoẻ hơn để cưỡi, chọn con đường tắt để đi, với hi vọng mình sẽ về đích nhanh hơn người khác, mà không biết rằng, thực sự việc cưỡi con ngựa đó có đi nhanh được hay không nằm phần lớn ở người cưỡi ngựa. Việc chúng ta chỉ chăm chăm chọn "con ngựa có vẻ tốt", thấy con bên cạnh tốt bóng bẩy hơn thì nhảy lên mà cưỡi, có thể cũng không biết rằng nó có thực sự tốt hay không tốt, chạy được đường dài hay không. Trên đường đi, liên tục thay đổi "con ngựa", "xoá đường cũ, vẽ đường mới" để đi lại, cuối cùng có thể bạn lại là người thua cuộc.
Những nhà sáng lập startup không thành công thường là nạn nhân của Hội chứng đối tượng hào nhoáng (shiny-object syndrome), là hội chứng xảy ra khi một việc gì đó không lập tức mang lại kết quả, họ sẽ nhảy sang thứ tiếp theo mà thu hút sự chú ý của họ lúc đó. Họ liên tục chuyển trọng tâm và ưu tiên của mình mỗi khi gặp khó khăn, do đó, họ không thể đạt được thành tựu dài hạn, lớn lao trong sự nghiệp startup của mình.
Do đó hơn bao giờ hết, nhà sáng lập thực sự cần phải giữ cái đầu lạnh tránh để bị phân tâm bởi các cám dỗ xung quanh, biết rõ mục tiêu cuối cùng cần hướng đến của mình, và luôn giữ sự tập trung của mình hướng tới mục tiêu đó. Như tôi có chia sẻ ở bài blog trước, trên hành trình hướng đến mục tiêu đó, các nhà sáng lập cần tìm ra được đúng KSFs (Key Success Factors: Các nhân tố thành công chủ yếu) của startups vào đúng thời điểm và từ đó tập trung đạt được từng KSFs đó thông qua việc thực hiện hiệu quả các chu kì PDCA (Plan- Do- Check- Act Cycle). Việc kiên trì thực thi nghiêm túc chu kì PDCA, lần lượt đạt được những "small-win" (chiến thắng nhỏ) những kế hoạch đã đề ra một cách rõ ràng, không ngừng hoàn thiện sản phẩm vì người dùng, với một tầm nhìn dài hạn bền vững, sẽ đưa startup tới thành công.
Chiều nay, tôi lật mở lại cuốn sách GRIT: Vững tâm bền chí ắt thành công, của tác giả Angela Duckworth mà tôi rất thích, đọc lại những dòng tôi tâm đắc nhất. Tôi xin gửi tặng tới các nhà sáng lập startup, những người đã - đang - sắp dấn thân vào hệ sinh thái startup tại Việt Nam, những câu trích dẫn dưới đây, làm câu kết bài viết này của tôi, với một thông điệp mạnh mẽ của tôi là: Để xây dựng được một doanh nghiệp phát triển bền vững, thành trụ cột "xương sống" của nền kinh tế Việt Nam trong thập kỉ tới, tất cả chúng ta rất cần bền bỉ, bền bỉ và bền bỉ!
Lòng tin thuộc về người thực sự đứng giữa trường đua, mặt bám đầy bụi, mồ hôi nhễ nhại và bị thương; người dũng cảm, người mắc sai lầm, người thất bại nhiều lần vì không có nỗ lực nào lại không có sai sót và hạn chế; nhưng họ lại là người thực sự cố gắng để hành động; người vô cùng nhiệt tình, cống hiến hết mình; người mà nếu tốt thì biết chiến thắng của sự thành công, còn nếu tệ nhất thì thất bại trong lúc đang cố gắng hết sức, vì vậy anh ta sẽ không bao giờ ở bên những tâm hồn lạnh lẽo và hèn nhát hay những con người chẳng biết đến chiến thắng hay thất bại
Tất cả chúng ta đều đối diện với giới hạn - không chỉ trong tài năng mà cả cơ hội nữa. Nhưng sự thật thường là: giới hạn của chúng ta là do chúng ta tự đặt ra cho mình. Chúng ta làm, thất bại và kết luận chúng ta đang tự làm khó mình. Hoặc có thể sau khi thực hiện được vài bước, chúng ta liền đổi hướng. Trong cả hai trường hợp trên, chúng đều không bao giờ dám mạo hiểm. Bền bỉ là để đặt chân này lên trước chân kia. Bền bỉ là để phấn đấu vì mục đích thú vị và có chủ đích. Bền bỉ là đầu tư vào việc rèn luyện gian khó từ ngày này qua ngày khác, tuần này qua tuần khác, năm này qua năm khác. Bền bỉ là để vấp ngã 7 lần và đứng lên 8 lần.